Άνοιξε τις πύλες του το Φεστιβάλ Ιστορίας που διοργανώνουν τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) για να γιορτάσουν τα τριάντα χρόνια από την ίδρυση τους. Στο Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων, στο Πάρκο Ελευθερίας έως τις 19/2. Με εκθέσεις, συζητήσεις, ιστορικούς περιπάτους, προβολές ντοκιμαντέρ, workshop, ξεναγήσεις, τα ΑΣΚΙ ξετυλίγουν το νήμα από την ίδρυση τους, τον Ιανουάριο του 1992 από μια ομάδα ιστορικών, πολιτικών επιστημόνων και ιστορικών στελεχών της ανανεωτικής Αριστεράς, με επικεφαλής τον Φίλιππο Ηλιού, έως τις μέρες μας. Σκοπός τους ήταν η διαφύλαξη και διάθεση στην ιστορική έρευνα του τμήματος του αρχείου του ΚΚΕ έως το 1968, το αρχείο του Ραδιοφωνικού Σταθμού Ελεύθερη Ελλάδα/Φωνή της Αλήθειας και το αρχείο του ΚΚΕ εσωτερικού, στα οποία, λίγο αργότερα ήρθαν να προστεθούν το αρχείο της προδικτατορικής ΕΔΑ και το αρχείο της ΕΠΟΝ, για να φτάσουν σήμερα στον τεκμηριωτικό πλούτο πολυποίκιλων συλλογών και υλικών από μια πλειάδα δωρητών που επιτρέπει πολυδιάστατες προσεγγίσεις στην ελληνική πολιτική και κοινωνική ιστορία. Στην έκθεση διαπλέκονται 30 αρχεία που επιλέχτηκαν ενδεικτικά, με ένα-δυο, επίσης ενδεικτικά, τεκμήρια για το καθένα απ’ αυτά, με σκοπό να αναδειχθεί το εύρος των συλλογών.

«Η Ιστορία είναι θραυσματική, η Ιστορία είναι η ανάγκη να ξανασκεφτούμε με βάση αυτό που μας έχει μείνει. Η Ιστορία οφείλει να είναι ασεβής και ανατρεπτική απέναντι σ’ εμάς τους ίδιους. Κι αυτό μάς το έμαθαν οι δάσκαλοι μας. Ακόμα κι όταν μιλάει για τα δικά μας η Ιστορία πρέπει να είναι δυσάρεστη, επειδή είναι ο μόνος τρόπος να μπορέσουμε να απαντήσουμε σ αυτό που βλέπουμε να έρχεται συνεχώς απέναντι μας, μια φρικτή τάση αναθεώρησης που θα αμφισβητήσει τα πιο φρικτά πράγματα. Ας συνεχίσουμε την ιστορία όπως την οραματίστηκαν οι άνθρωποι των ΑΣΚΙ, όπως την κάναμε με τα δικά μας εργαλεία, κι όλους εκείνους τους δωρητές και τους ανθρώπους που μελέτησαν σε εμάς κι ας προχωρήσουμε. Μία από τις μεγάλες έγνοιες του Ηλία Νικολακοπούλου που μας λείπει πολύ απόψε, αυτή η κοινότητα όχι μόνο να διευρυνθεί αλλά να ανανεωθεί» καλωσόρισε το κοινό στα εγκαίνια του φεστιβάλ ο πρόεδρος των ΑΣΚΙ Βαγγέλης Καραμανωλάκης, ο οποίος διαδέχτηκε τον Ηλία Νικολακόπουλο μετά τον αδόκητο θάνατο του ( 30/6/ 2022).

Η πρώτη ενότητα της έκθεσης του Φεστιβάλ ακολουθεί χρονολογικά τις κρίσιμες τομές του φορέα, από το 1993 με την ίδρυση του Αναγνωστήριου των ΑΣΚΙ, το πρώτο μεγάλο Διεθνές τους Συνέδριο, την εκτίναξη των συλλογών, στις συνεργασίες το 2004 με τα Πανεπιστήμια και την επαφή νέων ερευνητών με το αρχειακό υλικό των ΑΣΚΙ εκδόσεις, το πλούσιο ψηφιακό αποθετήριο των ΑΣΚΙ με εκατοντάδες χιλιάδες σελίδες προσβάσιμες στο διαδίκτυο, μεγάλα χρηματοδοτούμενα προγράμματα ψηφιοποίησης, προγράμματα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τον Μιχάλη Παπαγιαννάκη και τον Αλέκο Αλαβάνο. Αποτυπώνεται, δηλαδή, μια διαδρομή που φέρει το στίγμα του Φίλιππου Ηλιού, του Σπύρου Ασδραχά και του Ηλία Νικολακόπουλου, προέδρους του ΔΣ που δεν είναι πια στη ζωή.

«Αν τα ΑΣΚΙ ξεκινούν με δύο πυλώνες- το αρχείο και την έρευνα, στη συνέχεια από τη δεκαετία 2000 και μετά, ιδίως, τη δεκαετία του 2010 μπαίνει πολύ έντονα η έννοια της δημόσιας Ιστορίας. Η ραδιοφωνική εκπομπή των ΑΣΚΙ “Ιστορία στο Κόκκινο” οι ιστορικοί περίπατοι, η σχέση με το διαδίκτυο, όσα έχουν να κάνουν με την διάχυση της ιστορίας σ’ ένα πλατύτερο κοινό».

Στις αίθουσες η έκθεση χωρίζεται οι ενότητες. Στο αρχείο της ΕΠΟΝ δόθηκε ξέχωρη θέση εκθέτοντας και πρωτότυπα τεκμήρια, γιατί οι διοργανωτές ήθελαν «να γίνει έκδηλη η περιπετειώδης πορεία μιας εξαιρετικά σημαντικής συλλογής». Σε άλλη ενότητα με τίτλο “Όταν όλα είναι δυνατά!” παρακολουθούμε τέσσερις στιγμές του ελληνικού 20ου αιώνα. «Η πρώτη στιγμή, κατά κάποιους η χειρότερη της ελληνικής Ιστορίας, για εμάς η πιο λαμπρή στιγμή της ιστορίας 1941-1944 και η Αντίσταση, αποτυπώνεται στην έκθεση με υλικό που δείχνει την δυναμική ενός μαζικού, ίσως του πιο μαζικού κινήματος στην Ελλάδα του 20ου αιώνα» τόνισε στα εγκαίνια της έκθεσης ο Πολυμέρης Βόγλης, γραμματέας των ΑΣΚΙ. Η δεύτερη στιγμή, είναι η άνοιξη της δεκαετίας του 1960 και όλη η άνθιση που επικράτησε, ειδικά το 1961 με τις οργανώσεις και πρωταγωνίστρια τη νεολαία Λαμπράκη μετά την δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Μια άνοιξη που τερματίζεται βίαια με το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου. Η τρίτη στιγμή είναι από τις πιο δύσκολες, η περίοδος της επταετίας» συνέχισε ο Πολυμέρης Βόγλης, έχοντας επιλέξει για την έκθεση αφίσες από την αντιστασιακή δράση που αναπτύσσεται τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Η έκθεση καταλήγει στην Μεταπολίτευση (1974-1990) περίοδο την οποία ο Πολυμέρης Βόγλης χαρακτήρισε ως «την πιο αμήχανη» στην οποία αποδίδονται από κάποιους στην δημόσια συζήτηση, όλα τα κακά που συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια. «Εμείς, κατέληξε, θέλαμε να δείξουμε την δυναμική που αναπτύσσεται στη Μεταπολίτευση. Τον αγώνα για την ελευθερία και δικαιώματα που μια κοινωνία διεκδικεί βγαίνοντας από την χούντα και φυσικά τις κατακτήσεις που θεμελίωσαν μια κοινωνία πιο δίκαιη».

Για τον διευθυντή των ΑΣΚΙ Κωστή Καρποζήλο «η διαρκής έμφαση στην κοινωνική ιστορία με την βαθιά σοφία που κληροτοδότησε η ιδρυτική γενιά των ΑΣΚΙ, επιτρέπει να σκεφτούμε πώς παράγεται μια έκθεση: κανένα νήμα στην Ιστορία, καμία αφήγηση, καμία κατασκευή δεν έρχεται αφηρημένα. Η διαρκής έγνοια μας εστιάζει στους ανθρώπους, στα νεύματα τους, στα χαμόγελα τους, στις γκριμάτσες, στις υψωμένες γροθιές». Όπως στην φωτογραφία που επέλεξαν για την αφίσα της έκθεσης, από την Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. «Εμείς σήμερα» κατέληξε «έχουμε επίγνωση τι συνέβη στη συνέχεια. Όμως οι άνθρωποι που κοιτάζουν τον φακό εκείνη τη στιγμή πιστεύουν ότι όλα είναι δυνατά».

«Μακάρι αυτό το κόκκινο νήμα που συνέχει τα αρχεία και εκείνο που μας συνέδεσε με την ιστορία και τη μνήμη να το πάρουν στα χέρια τους οι νεώτεροι και να μας εκπλήξουν με τις τροπές του νου και της δράσης τους» ευχήθηκε στα εγκαίνια η Πόπη Πολέμη, αντιπρόεδρος των ΑΣΚΙ. «Μακάρι και όσοι βρίσκονται σε θέσεις ευθύνης να εξακολουθούν να στηρίζουν αυτή την πολυδύναμη μνημονική κιβωτό, γιατί στη χώρα της ασυνέχειας που ζούμε απαιτείται διαρκής εγρήγορση και συστράτευση για να επιβιώσουν όσα μοιάζουν κατακτημένα. Μακάρι όλοι όσους μας αφορά η Ιστορία να ξαναβρεθούμε σε ανάλογες γιορτές, αναστοχαζόμενοι εκείνους που σε ποικίλες συγκυρίες οραματίστηκαν την έφοδο στον ουρανό».

 

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ