Ο 16ος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, Αβραάμ Λίνκολν, προτού υπογράψει το 1863 το διάταγμα για την κατάργηση της δουλείας ήταν ένας απλός αγρότης. Ένας άνθρωπος της γης όπως του άρεσε να παρουσιάζεται. Αργότερα, παίρνοντας το χρίσμα ως γερουσιαστής και αφού ανέλαβε καθήκοντα ως Πρόεδρος προσπάθησε να φέρει δικαιοσύνη υποστηρίζοντας πως οι πολιτικοί οφείλουν να υπηρετούν τον λαό και όχι το αντίθετο. Πως «Δημοκρατία είναι η κυβέρνηση του λαού, από τον λαό, για το λαό».

Στην σκηνή του Θεάτρου Τζένη Καρέζη ξεγυμνώνεται με τον πιο καυστικό τρόπο η υποκρισία της εξουσίας και τα παιχνίδια που παίζονται πίσω από κλειστές πόρτες. Το «November» του Ντέιβιντ Μάμετ βάζει στο στόχαστρο έναν αποτυχημένο εν ενεργεία πρόεδρο των ΗΠΑ που είναι διατεθειμένος να κάνει τα πάντα για να επανεκλεγεί.

Χωρίς να αναφέρεται ο ακριβής χρόνος δράσης ο συγγραφέας σκιαγραφεί, ενδεχομένως, το πορτραίτο του Τζορτζ Μπους του νεότερου στήνοντας με μαεστρία μια ιστορία που ακόμα και η υπερβολή της μοιάζει να είναι τραγικά οικεία στον τρόπο που οι πολιτικοί προσπαθούν να χειραγωγήσουν τον λαό.

Ο Μιχάλης Σιώνας αξιοποιεί δραματουργικά κάθε σπιθαμή του οξυδερκούς λόγου του Μάμετ δοκιμάζοντας τις αρετές της μοναδικής, ίσως, κωμωδίας του συγγραφέα. Η ροή είναι καταιγιστική σε ένα πολιτικό bras de fer που λέξειςόπως ηθική και δημοκρατία μοιάζουν άγνωστες έννοιες. Το πιο σημαντικό είναι ότι ο σκηνοθέτης δεν παρασύρεται από τον φρενήρη ρυθμό ούτε επαναπαύεται στο καλογραμμένο κείμενο αλλά με μαεστρία αναδεικνύει τον καταγγελτικό ύφος του Μάμετ δημιουργώντας μια απολαυστική παράσταση.

«Πρόκειται για ένα έργο που με απασχολούσε καιρό. Μου αρέσει να επιλέγω κείμενα που έχουν το κοινωνικοπολιτικό σχόλιο σε πρώτο πλάνο και όχι σε δεύτερη ή τρίτη ανάγνωση. Ο Ντέιβιντ Μάμετ το έχει αυτό σε όλα του τα έργα. Είναι αυτό που λέμε φόρα παρτίδα και αυτή η αυθεντικότητα εμένα με συναρπάζει. Σε όλα τα πράγματα, όχι μόνο στο θέατρο. Δεν υπάρχουν υπονοούμενα, ούτε στρογγυλέματα. Είναι ένα καθαρό κείμενο χωρίς φίλτρα και κολακείες. Αυτά που λέει το στόμα του Προέδρου μπορεί να μας μοιάζουν αδιανόητα αλλά πρέπει να σκεφτούμε ότι η ίδια η πολιτική είναι αδίστακτη και πονηρή. Ο Μάμετ δεν κάνει τίποτα περισσότερο από το να μιλάει για ό,τι συμβαίνει πίσω από τις κλειστές πόρτες. Έχουμε να κάνουμε με μία εξωφρενική πολιτική κωμωδία που στη βάση της κρύβει μια τραγικότητα. Όλος αυτός ο εμπαιγμός και η κοροϊδία των ανθρώπων της εξουσίας και ο τρόπος που αντιμετωπίζουν τον λαό είναι χαρακτηριστικό των όσων ζούμε».

Παρακολουθώντας τον Σταύρο Σβήγκο να μηχανεύεται κάθε ανόσιο τρόπο για να συνεχίσει να υπάρχει ως Πρόεδρος σκέφτομαι πόσο ρεαλιστική είναι όλη αυτή η μανία για εξουσία. Αν όντως οι πολιτικοί άγουν και φέρονται με τον ίδιο αδίστακτο τρόπο που δεν διαφέρει και πολύ από τις μεθόδους του οργανωμένου εγκλήματος και τρομάζω στην ιδέα πως ο Μάμετ απλά σήκωσε το χαλάκι για να δούμε τι υπάρχει από κάτω. Η αλήθεια είναι πως δεν σοκάρομε ούτε από την χυδαιότητα ούτε από την απληστία της εξουσίας και αυτό ίσως είναι και το πιο λυπηρό από όλα. Μία πρώτη ήττα σε αυτό που ονομάζουμε δικαιοσύνη και δημοκρατία.

«Δεν μπορούμε να ξέρουμε ακριβώς τι συμβαίνει στο μυαλό ενός πολιτικού αλλά νομίζω πως όλοι μπορούμε να υποθέσουμε πως οι κυβερνώντες του δυτικού καπιταλιστικού κόσμου λειτουργούν περισσότερό ως επιχειρηματίες και όχι ως ιδεαλιστές. Δεν έχουν έναν εκλεπτυσμένο λόγο, δε σέβονται τίποτα και όλα έχουν ως επίκεντρο το χρήμα. Για αυτό και ενώ δεν υπάρχει καμία ξεκάθαρη χρονική διευκρίνηση εύκολα μπορούμε να οδηγηθούμε στο συμπέρασμα πως μιλάει για τον Μπους ή τον Τραμπ. Άνθρωποι αμόρφωτοι, απαίδευτοι που βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας και παίρνουν αποφάσεις για τη ζωή μας. Είναι τραγικό αν το σκεφτείς και δεν χρειάζεται να πάμε ως την Αμερική για να το δούμε. Έχουμε και εμείς τα δικά μας παραδείγματα. Όσο παράξενο κι αν μας φαίνεται η πολιτική και οι πολιτικοί κρύβουν πολλούς σκελετούς στις ντουλάπες τους και δυστυχώς αυτό είναι μια μεγάλη αλήθεια».

Το σκηνικό του Κέννυ Μακ Λέλλαν είναι ένα τραπέζι συσκέψεων από αυτά που φτιάχτηκαν για να παίρνονται όλες οι σπουδαίες αποφάσεις. Το μυαλό μου πηγαίνει σε πολέμους, σε οικονομικές και υγειονομικές κρίσεις και σκέφτομαι πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα αν πάνω σε αυτά τα τραπέζια αντί να αποφασίζουν αδίστακτοι πολιτικοί βρίσκονταν εμπνευσμένοι άνθρωποι που νοιάζονταν πραγματικά. Υπάρχει μια αστεία σκηνή με τον Σταύρο Σβήγκο, τον Κώστα Καζανά, τον Νίκο Τουρνάκη και τη Μαρία Χάνου. Αστεία όσο και επικίνδυνη και αυτό γιατί συνειδητοποιούμε πόσο εύκολα μπορεί κάποιος να παίξει με την ιστορία. Πως μία γαλοπούλα μπορεί να σώσει την παρτίδα και πόσο εύκολα τα συνθήματα αλλάζουν μπαλκόνια.

«Αυτό που λέει ο Μάμετ είναι πως το μόνο που ενδιαφέρει αυτούς τους ανθρώπους είναι να κρατήσουν τη θέση τους. Τίποτα άλλο. Κανένα ιδεολογικό πλαίσιο και καμία αγαθή σκέψη δεν υπάρχει στο μυαλό τους. Τους κινεί η ανάγκη για εξουσία και για λεφτά. Ο Πρόεδρος στήνει μια ιστορία από το πουθενά μόνο και μόνο για να εκβιάσει τους πιθανούς χρηματοδότες του και να εξασφαλίσει πόρους. Δεν διστάζει να ξαναγράψει την ιστορία και να χρησιμοποιήσει συνθήματα όπως «πατριαρχεία» για να πετύχει τον σκοπό του. Ανύπαρκτα χειρόγραφα και ψεύδη που επειδή βγαίνουν από το στόμα ενός πολιτικού είναι και αλήθεια. Το φοβερό είναι πως ο λαός τον πιστεύει. Είναι διατεθειμένος να πιστέψει το πιο ευφάνταστο ψέμα. Όσο πιο μεγάλο το ψέμα τόσο πιο αληθινό φαίνεται. Όλη η ιστορία με τις γαλοπούλες είναι ενδεικτική το πως στήνεται ένας εκβιασμός, πως λειτουργούν οι μεσάζοντες και πως οι πολίτες επιλέγουν να παραμυθιαστούν. Σαν να μας θυμίζει κάτι όλο αυτό νομίζω».

Η πλοκή του έργου χτίζεται μέσα από τις αντιπαραθέσεις των ηρώων. Όλοι τους και ο καθένας χωριστά συγκρούεται με την ηθική του και την ηθική των άλλων. Όλοι από την πλευρά τους έχουν δίκιο και όλοι προσπαθούν να το επιβάλλουν στον άλλον. Τραγικά πρόσωπα που μέσα στη μανία τους για εξουσία είναι έτοιμοι να θυσιάσουν και το παραμικρό ίχνος συνείδησης. Ο διεφθαρμένος Πρόεδρος, η επικοινωνιολόγος που ίσως προσπαθεί να αντισταθεί, ο σύμβουλος που πασχίζει να διατηρήσει τα προσχήματα και δύο φουκαράδες που βλέπουν όσο τους επιτρέπει το συμφέρον τους. Αν αυτή είναι μια πιθανή λύση στα τεράστια προβλήματα της ανθρωπότητας τότε το 70 τοις εκατό αποχή είναι απλά μέρος του προβλήματος που πολύ έξυπνα κάποιοι το έκαναν να πιστεύει πως αυτό το παιχνίδι δεν το αφορά.

«Δυστυχώς είναι αμερικάνικος ο τρόπος που σκεφτόμαστε. Είναι αυτός που ίσως και να μας βολεύει, δεν ξέρω αλήθεια. Σαφώς έχει χαθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών και αυτό φάνηκε στα αποτελέσματα των πρόσφατων εκλογών που διεξήχθησαν στη χώρα μας. Από εκεί και πέρα ένας άνθρωπος που θέλει να έχει μια πιο σαφή εικόνα πρέπει να διαβάζει και να ενημερώνεται για να έχει ξεκάθαρες οπτικές και να αποφεύγει οποιαδήποτε εργαλειοποίηση. Η ευθύνη δεν είναι μόνο των άλλων. Υπάρχει ευθύνη και σε εκείνους που μπορούν να καταλάβουν και διστάζουν ή αδιαφορούν. Στην τελική τους πολιτικούς κάποιοι τους εκλέγουν. Οφείλουμε να διαβάζουμε και να αναζητούμε. Η ιστορία δεν είναι μόνο ένα πράγμα ούτε είναι τόσο απλό να την κατανοήσεις. Εύκολα μπορούν να σε κάνουν να νομίζεις ότι δεν σε αφορά και να οδηγηθείς σε εσφαλμένες επιλογές ή ακόμα χειρότερα στην αδιαφορία. Θυμάμαι που έλεγε ο μεταφραστής και δοκιμιογράφος, Κωστής Παπαγιώργης, πως κάποτε τον ρώτησαν για το τί έγινε στην ελληνική επανάσταση και τους απάντησε πως του πήρε 20 χρόνια για να καταλάβει τί έγινε την πρώτη ημέρα της επανάστασης. Στο έργο ο Πρόεδρος λέει σε μια σκηνή «Θα τους ταράξω στα διαγγέλματα» και αυτό είναι μια τρανή απόδειξη πως οι τεχνικές της προπαγάνδας επαναλαμβάνονται σαν να υπάρχει εγχειρίδιο χειραγώγησης του λαού από κάθε αυταρχικό υπάλληλο των μεγάλων συμφερόντων».

Τελειώνοντας το ρεπορτάζ και βγαίνοντας από το Θέατρο Τζένη Καρέζη περπατάω στην Ακαδημίας και βλέπω απέναντι το φωταγωγημένο κτίριο της Βουλής. Οι τουρίστες φωτογραφίζουν τους εύζωνες στην αλλαγή σκοπιάς μπροστά από τον Άγνωστο Στρατιώτη ενώ από την πλατεία Συντάγματος ακούγεται μουσική. Τα τελευταία χρόνια πολλοί άνθρωποι βρεθήκαμε έξω από τη Βουλή και φωνάξαμε γεμάτοι οργή για τις αδικίες που μας συμβαίνουν. Στο Θέατρο ο Μιχάλης Σιώνας κλείνοντας μου είπε πως έχει σημασία η τέχνη να μην είναι διδακτική αλλά να μας αφυπνίζει. Αλίμονό της αν προσπαθήσει να μας δώσει ξεκάθαρες απαντήσεις και αλίμονό μας αν περιμένουμε την τέχνη από μόνη της να μας σώσει. Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει μέσα στο ελληνικό κοινοβούλιο αυτή η τοποθέτηση είναι από τις πιο γενναίες που έχω ακούσει τον τελευταίο καιρό!

Ταυτότητα Παράστασης

Συγγραφέας: David Mamet

Μετάφραση: Μιχάλης Σιώνας

Σκηνοθεσία: Μιχάλης Σιώνας

Σκηνικά-Κουστούμια: Κέννυ Μακλέλαν

Μουσική:  Φώτης Σιώτας

Φωτισμοί: Βασίλης Κλωτσοτήρας

Παίζουν: Σταύρος Σβήγκος, Κώστας Καζανάς, Νίκος Τουρνάκης, Μαρία Χάνου, Δημήτρης Ραφαήλος

Διάρκεια:1 ώρα και 40 λεπτά

Τιμές Εισιτηρίων: Α’ ζώνη 23€ / Μειωμένο: 20€ Β’ ζώνη 18€ / Μειωμένο: 15€

Παραστάσεις: Τετάρτη 21:15, Παρασκευή 21:00, Σάββατο 18:30, Κυριακή 21:15

Βοηθός Σκηνοθετη: Άγγελος Νεράντζης

Link Εισιτηρίων: https://www.more.com/theater/November

Πληροφορίες Χώρου: Θέατρο Τζένη Καρέζη, Ακαδημίας 3, Αθήνα. Τηλ.: 2103636144, 2103644921