Οι κλινικοί γιατροί, οι θεραπευτές και οι ερευνητές διαπιστώνουν ολοένα και περισσότερο ότι η τεχνητή νοημοσύνη (AI) μπορεί να είναι ένα ισχυρό εργαλείο για την παροχή φροντίδας ψυχικής υγείας.

Τα τελευταία χρόνια, η τεχνητή νοημοσύνη έχει διαδραματίσει ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο στην ψυχική υγεία και αυτός ο τομέας πρόκειται να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αντιληπτή και θεμελιώδης η θεραπεία της ψυχικής ασθένειας. 

Χρησιμοποιώντας τη μηχανική εκμάθηση και την επεξεργασία φυσικής γλώσσας, αυτές οι εφαρμογές μπορούν να αναλύσουν αποτελεσματικά τα στοιχεία των χρηστών και να προσφέρουν εξατομικευμένες πληροφορίες και υποστήριξη. 

Από την έναρξη της πανδημίας, περισσότεροι άνθρωποι από ποτέ αναζητούν βοήθεια για προβλήματα ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης και του άγχους. Με βάση τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού υγείας η αυτοκτονία είναι πλέον η τέταρτη κύρια αιτία θανάτου μεταξύ των ατόμων ηλικίας 15 έως 29 ετών παγκοσμίως.

Θα μπορούσε η έξυπνη τεχνολογία μηχανικής μάθησης να είναι μέρος μιας παγκόσμιας μείωσης των ψυχικών νοσημάτων μέσω της έυκολης πρόσβασης σε ψηφιακή συμβουλευτική και στήριξη;

Ψυχοθεραπεία σημαίνει μοίρασμα. Καταθέτεις σε έναν άγνωστο άνθρωπο τις μύχιες σκέψεις σου και τα πιο προσωπικά σου συναισθήματα. Μήπως σε ένα ρομπότ θα ήταν πιο εύκολο να ανοιχτείς μιας και δεν έχεις ποτέ τον ενδοιασμό ότι θα σε κρίνει και μπορεί να σε “κακοχαρακτηρίσει” (κάτι που ούτε ο θεραπευτής κανονικά κάνει) 

Τα chatbots χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για να προσφέρουν συμβουλές και μια γραμμή επικοινωνίας για ασθενείς ψυχικής υγείας.

Μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, καθώς και να αναζητήσουν λέξεις-κλειδιά που θα μπορούσαν να προκαλέσουν παραπομπή και άμεση επαφή με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Λειτουργούν κατά κύριο λόγο συμπληρωματικά, σαν ένα έξτρα μαξιλαράκι ασφαλείας όταν ο θεραπευτής δεν είναι εκεί και σίγουρα δεν τον αντικαθιστούν. 

Ας ρίξουμε μια ματιά σε μερικούς από τους τρόπους με τους οποίους αυτή η επαναστατική τεχνολογία χρησιμοποιείται ήδη για να αλλάξει ζωές και να βελτιώσει τα αποτελέσματα των ασθενών για μια ποικιλία παθήσεων ψυχικής υγείας.

Ένα παράδειγμα θεραπευτικού chatbot είναι το Woebot, ένα chatbot που μαθαίνει να προσαρμόζεται στις προσωπικότητες των χρηστών του και είναι σε θέση να τους μιλάει μέσω μιας σειράς θεραπειών και ασκήσεων ομιλίας που χρησιμοποιούνται συνήθως για να βοηθήσουν τους ασθενείς να μάθουν να αντιμετωπίζουν μια ποικιλία καταστάσεων.

Όπως υπογραμμίζεται στο site τους, δεν προορίζεται για τη διάγνωση, παρακολούθηση, θεραπεία ή πρόληψη οποιασδήποτε ασθένειας. Μπορεί να θεωρηθεί ως συμπλήρωμα της κλινικής φροντίδας, δεν αντικαθιστά την κλινική φροντίδα.

Το TessΠρόκειται για άλλο ένα άλλο chatbot που προσφέρει δωρεάν συναισθηματική υποστήριξη 24/7 κατ’ απαίτηση και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αντιμετωπίσει το άγχος και τις κρίσεις πανικού όποτε συμβαίνουν.

«Πριν από δέκα χρόνια, πάλευα με την κατάθλιψη. Μέσα από δοκιμές και λάθη, βρήκα έναν υπέροχο ψυχολόγο, ο οποίος μπόρεσε να με βοηθήσει σε αυτό το διάστημα μέσω θεραπείας. Αργότερα, συνειδητοποίησα ότι όταν μιλούσα με τους φίλους και τους συναδέλφους μου, απλώς επαναλάμβανα τις συζητήσεις που είχα προηγουμένως με τον ψυχολόγο μου.

Τότε συνειδητοποίησα για πρώτη φορά: “Αν μπορώ να βοηθήσω τους ανθρώπους επαναλαμβάνοντας αυτές τις συνομιλίες, τότε θα μπορούσαμε να διδάξουμε μια μηχανή να κάνει το ίδιο”.

Έτσι γεννήθηκε το Tess», αναφέρει ο δημιουργός του. 

Το Wysa είναι μια άλλη εφαρμογή ψυχικής υγείας που βασίζεται στην τεχνητή νοημοσύνη και στοχεύει να παρέχει άμεση υποστήριξη σε όσους έχουν ανάγκη. Χρησιμοποιώντας κλινικά επικυρωμένο AI, η εφαρμογή προσφέρει ένα αρχικό βήμα φροντίδας, με ανθρώπινη καθοδήγηση διαθέσιμη για όσους χρειάζονται πρόσθετη βοήθεια. Παρέχει συναισθηματική βοήθεια παρακολουθώντας τη διάθεση, τονίζοντας την αισιοδοξία και αναδιατυπώνοντας τη σκέψη (CBT) με προσιτό τρόπο. Αυτή η καινοτόμος προσέγγιση μπορεί να μεταμορφώσει σημαντικά το επίπεδο υποστήριξης που βιώνουν οι άνθρωποι που ασχολούνται με θέματα ψυχικής υγείας.

Το Misü παρακολουθεί τη συναισθηματική ευημερία των χρηστών αναλύοντας σποραδικά τις εκφράσεις του προσώπου. Παρακολουθεί τον δείκτη ευτυχίας και άγχους σας για να σας δώσει μια εικόνα για τους λόγους πίσω από τις αλλαγές της διάθεσής σας, ώστε να μπορείτε να διαχειριστείτε την εργασία, τις σχέσεις και τις φιλίες σας πιο αποτελεσματικά. Παρόλο που το Misü παρακολουθεί τις φωτογραφίες σας για να αναλύσει τη διάθεσή σας, δεν τις μοιράζεται ούτε τις αποθηκεύει πουθενά.

Με αυτόν τον τρόπο, το Misü ποσοτικοποιεί τον αντίκτυπο διαφόρων εφαρμογών και ιστότοπων στην ψυχική υγεία κάποιου, βοηθώντας τον να λάβει τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με τη χρήση τους. Οι χρήστες μπορούν να αναζητήσουν ενεργά θετικά περιβάλλοντα και ερεθίσματα καθώς αποκτούν μεγαλύτερη επίγνωση των συναισθηματικών τους καταστάσεων. 

Το Breathhh είναι μια επέκταση του Chrome με τεχνητή νοημοσύνη και έχει σχεδιαστεί για να παρέχει αυτόματα πρακτικές συμβουλές και ασκήσεις που προάγουν την καλύτερη ψυχική υγεία με βάση τη δραστηριότητα ιστού και τις διαδικτυακές συμπεριφορές ενός ατόμου. Παρακολουθώντας και αναλύοντας τις αλληλεπιδράσεις του χρήστη, το Breathhh μπορεί να καθορίσει τις κατάλληλες στιγμές για να παρουσιάσει πρακτικές και στρατηγικές ανακούφισης από το άγχος. Αυτή η μοναδική προσέγγιση συνδυάζει την τεχνολογία AI με την πρακτική υποστήριξη ψυχικής υγείας, καθιστώντας απρόσκοπτη και εύκολη για τους χρήστες την ενσωμάτωση της αυτοφροντίδας στις καθημερινές τους ρουτίνες.

Αντί να περιμένουν έναν χρήστη να αλληλεπιδράσει μαζί του μέσω μιας εφαρμογής, ορισμένες λύσεις ψυχικής υγείας AI λειτουργούν ως φορητές συσκευές που μπορούν να ερμηνεύουν σωματικά σήματα χρησιμοποιώντας αισθητήρες και να παρέμβουν για να προσφέρουν βοήθεια όταν χρειάζεται.

Το Biobeat συλλέγει πληροφορίες σχετικά με τα πρότυπα ύπνου, τη σωματική δραστηριότητα και τις διακυμάνσεις στον καρδιακό ρυθμό και τον ρυθμό που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της διάθεσης και της γνωστικής κατάστασης του χρήστη. Αυτά τα δεδομένα συγκρίνονται με συγκεντρωτικά και ανώνυμα δεδομένα από άλλους χρήστες για να παρέχουν προγνωστικές προειδοποιήσεις όταν μπορεί να χρειαστεί παρέμβαση.

Οι χρήστες μπορούν στη συνέχεια να κάνουν προσαρμογές στη συμπεριφορά τους ή να ζητήσουν βοήθεια από υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης όταν το θεωρούν απαραίτητο.

Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τη θεραπεία παθήσεων ψυχικής υγείας είναι η διασφάλιση ότι οι ασθενείς συμμορφώνονται με τις θεραπείες που τους έχουν συνταγογραφηθεί, συμπεριλαμβανομένης της λήψης φαρμάκων και της παρακολούθησης συνεδριών θεραπείας.

Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να προβλέψει πότε ένας ασθενής είναι πιθανό να παρασυρθεί ή να μην τηρεί τη θεραπεία και είτε να προσπαθεί να επαναφέρει το χρήστη με ενημερώσεις είτε να ειδοποιεί τους θεραπευτές του για να παρέμβουν. 

Αυτό μπορεί να γίνει μέσω chatbots όπως αυτά που αναφέρθηκαν προηγουμένως ή μέσω SMS, αυτοματοποιημένων τηλεφωνικών κλήσεων και email. Οι αλγόριθμοι μπορούν επίσης να προσδιορίσουν πρότυπα συμπεριφοράς ή περιστατικά στη ζωή των ασθενών που είναι πιθανό να προκαλέσουν παρέκκλιση από τη θεραπεία. Αυτές οι πληροφορίες μπορούν στη συνέχεια να περάσουν στους εργαζόμενους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης που μπορούν να συνεργαστούν με τον ασθενή για να αναπτύξουν μεθόδους αποφυγής ή αντιμετώπισης αυτών των εμποδίων.

Προκλήσεις και προβλήματα των ψηφιακών θεραπευτών

Η τεχνητή νοημοσύνη έχει τη δυνατότητα να είναι εξαιρετικά ωφέλιμη όταν πρόκειται για την πρόβλεψη προβλημάτων ψυχικής υγείας, τη δημιουργία εξατομικευμένων σχεδίων θεραπείας και τη διασφάλιση της συμμόρφωσης. 

Ωστόσο, φέρνει επίσης συγκεκριμένες προκλήσεις που απαιτούν συνεργασία μεταξύ ερευνητών τεχνητής νοημοσύνης και εργαζομένων στον τομέα της υγείας για να ξεπεραστούν.

Οι εφαρμογές ψυχικής υγείας πολλαπλασιάζονται τόσο γρήγορα που οι ρυθμιστικές αρχές δυσκολεύονται να συμβαδίσουν. Η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία εκτιμά ότι υπάρχουν περισσότερες από 10.000 εφαρμογές ψυχικής υγείας που είναι δύσκολο να ελεχθούν ώστε να αποτραπούν λάθη και παραλείψεις. 

Υπάρχει το ζήτημα της προκατάληψης της τεχνητής νοημοσύνης – που σημαίνει ότι οι ανακρίβειες ή οι ανισορροπίες στα σύνολα δεδομένων που χρησιμοποιούνται για την εκπαίδευση αλγορίθμων θα μπορούσαν να διαιωνίσουν αναξιόπιστες προβλέψεις ή κοινωνικά στερεότυπα. Για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι τα θέματα ψυχικής υγείας μειονωτικών ομάδων που έχουν περιορισμένη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη δεν καταγράφονται έτσι οι αλγόριθμοι που βασίζονται σε αυτά τα ελλιπή δεδομένα μπορεί επίσης να είναι λιγότερο ακριβείς στη διάγνωση αυτών των ζητημάτων. 

Μια μελέτη του 2019 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αλγοριθμική μεροληψία οδήγησε σε μαύρους ασθενείς να λαμβάνουν χαμηλότερης ποιότητας ιατρική περίθαλψη από τους λευκούς ακόμη και όταν διέτρεχαν υψηλότερο κίνδυνο.

Μια άλλη έκθεση διαπίστωσε ότι τα μεροληπτικά μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης ήταν πιο πιθανό να καλέσουν την αστυνομία σε μαύρους ή μουσουλμάνους άνδρες σε κρίση ψυχικής υγείας αντί να προσφέρουν ιατρική βοήθεια.

Οι μηχανικοί τεχνητής νοημοσύνης και οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας είναι σημαντικό να συνεργαστούν για να εφαρμόσουν ελέγχους και ισορροπίες εξουδετερώνοντας αυτές τις προκαταλήψεις ή να εξαλείψουν τα μεροληπτικά δεδομένα προτού επηρεάσουν τα αποτελέσματα των αλγορίθμων.

H διάγνωση προβλημάτων ψυχικής υγείας συχνά απαιτεί πιο υποκειμενική κρίση από την πλευρά των κλινικών γιατρών σε σύγκριση με τη διάγνωση σωματικών καταστάσεων.

«Οι κίνδυνοι θα μπορούσαν να ενταθούν εάν η τεχνητή νοημοσύνη αρχίσει να κάνει διαγνώσεις ή να παρέχει θεραπεία χωρίς την παρουσία κλινικού ιατρού», δήλωσε η Tina Hernandez-Boussard, καθηγήτρια βιοϊατρικής πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, η οποία έχει χρησιμοποιήσει AI για να προβλέψει τον κίνδυνο εθισμού στα οπιοειδή. 

Επειδή η εμπειρία της ψυχικής ασθένειας είναι προσωπική, καμία κλίμακα ή μέτρηση δεν μπορεί να δημιουργήσει καλούπια που θα είναι ιδανικά για τον καθένα. Επομένως ο ρόλος του ψυχοθεραπευτή είναι εξαιρετικά σημαντικός. 

Ωστόσο, υποστηρίζουν, η έλλειψη σαφών ορισμών και προτύπων αφήνει ανοιχτή την πιθανότητα ακατάλληλων μέτρων, μεροληψίας ή παρερμηνείας και είναι επιβλαβής για ασθενείς που μπορεί να μην γνωρίζουν ποιες εφαρμογές να εμπιστευτούν.

Ο φόβος συγκεντρώνεται τώρα γύρω από το εάν η τεχνολογία αρχίζει να ξεπερνά τα όρια και να λαμβάνει κλινικές αποφάσεις.

Η KoKo, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός ψυχικής υγείας, χρησιμοποίησε πρόσφατα το ChatGPT ως σύμβουλο ψυχικής υγείας για περίπου 4.000 άτομα που δεν γνώριζαν ότι οι απαντήσεις δημιουργήθηκαν από την τεχνητή νοημοσύνη, προκαλώντας κριτική από τους ειδικούς. Άλλα άτομα στρέφονται στο ChatGPT ως προσωπικός θεραπευτής παρά τις προειδοποιήσεις από την πλατφόρμα που λένε ότι δεν προορίζεται να χρησιμοποιηθεί για θεραπεία.

Υπάρχουν πολλά υποσχόμενα σημάδια ότι η τεχνητή νοημοσύνη έχει τη δυνατότητα να έχει θετικό αντίκτυπο σε πολλούς τομείς της φροντίδας της ψυχικής υγείας. Ταυτόχρονα, είναι σαφές ότι πρέπει να σημειωθεί πρόοδος με προσοχή και ότι τα μοντέλα και οι μεθοδολογίες πρέπει να αξιολογηθούν διεξοδικά για τον κίνδυνο μεροληψίας προτού επιτραπεί η χρήση τους σε καταστάσεις όπου θα μπορούσαν να επηρεάσουν ανθρώπινες ζωές.

 

Πηγή: Forbes, Psychiatry, MarketCHPost