Η ποιότητα ζωής (ΠΖ) είναι μια έννοια που αποσκοπεί στην καταγραφή της ευημερίας, είτε ενός πληθυσμού είτε ενός ατόμου, όσον αφορά τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά στοιχεία στο σύνολο της ανθρώπινης ύπαρξής σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Για παράδειγμα, οι κοινές πτυχές της ΠΖ περιλαμβάνουν την προσωπική υγεία (σωματική, ψυχική και πνευματική), τις σχέσεις, το μορφωτικό επίπεδο, το εργασιακό περιβάλλον, την κοινωνική θέση, τον πλούτο, την αίσθηση ασφάλειας και προστασίας, την ελευθερία, την αυτονομία στη λήψη αποφάσεων, την κοινωνική ένταξη και το φυσικό περιβάλλον.

Σύμφωνα με τη θεωρία του αυτοπροσδιορισμού, η ικανοποίηση των ψυχολογικών αναγκών ενός ατόμου, θα οδηγήσει στα ανάλογα αποτελέσματα που σχετίζονται με την ευτυχία στην ζωή. Τα τελευταία χρόνια, με την εκτίναξη της τεχνολογικής προόδου και τον ψηφιακό μετασχηματισμό [σ.σ. η ενσωμάτωση των ψηφιακών τεχνολογιών σε όλους τους τομείς μιας επιχείρησης ή ενός οργανισμού], η χρήση του ίντερνετ έχει κυριαρχήσει σε κάθε τομέα της ζωής μας με διάφορους τρόπους.

Χρησιμοποιούμε το διαδίκτυο –και κάθε άλλο είδος δικτύου– για να ικανοποιήσουμε ψυχολογικές και κοινωνικές ανάγκες, ξοδεύουμε χρόνο στα ψηφιακά μέσα που έχουμε πρόσβαση, εκπληρώνουμε τα επαγγελματικά μας καθήκοντα μέσα σε αυτό.

Επομένως, αφού στον σύγχρονο Δυτικό κόσμο, η ψηφιακή ζωή είναι ένας μονόδρομος στον οποίο βαδίζουμε όλοι, η ΠΖ μας εξαρτάται άμεσα απ’ αυτήν.

Όμως, για να πραγματοποιηθούν όλα αυτά, απαιτούνται υψηλές ταχύτητες. Σε αυτό το κομμάτι, η τεχνολογία τα τελευταία χρόνια έχει ρίξει όλο της το βάρος, προσδοκώντας ταχύτητες που συνεχώς αυξάνονται. Όλα τα νέα υπολογιστικά συστήματα δομούνται επάνω στη λογική του multitasking, έτσι ώστε να έχουμε όσο το δυνατόν περισσότερες δυνατότητες για ταυτόχρονες εργασίες, σε υψηλές ταχύτητες. Σύμφωνα με μελέτες, μια οποιαδήποτε δραστηριότητα σε αργή ταχύτητα χαρακτηρίζεται χρονοβόρα και συνήθως απορρίπτεται.

Πλέον, εργαζόμαστε ταχύτερα, οδηγούμε και ταξιδεύουμε ταχύτερα, (ίσως) σκεφτόμαστε ταχύτερα, επικοινωνούμε ταχύτερα, ενημερωνόμαστε ταχύτερα και γενικότερα, ζούμε ταχύτερα. Βέβαια, όσο πιο γρήγορα ζούμε τόσο περισσότερο διαθέσιμο χρόνο (υποτίθεται πως) έχουμε, και έτσι όλο και περισσότερα πράγματα στριμώχνουμε μέσα στις διαθέσιμες – και παραγωγικές – ώρες της ημέρας. Παρόλα αυτά, όσο και να ζούμε ταχύτερα, ο χρόνος δεν αυξάνεται – αν και οι τελευταίες έρευνες αμφιβάλλουν – αφού είναι πολύ συγκεκριμένος, και υπάρχει έντονη επιθυμία για εξοικονόμηση χρόνου, χωρίς όμως να «ρίξουμε» ταχύτητα.

Η τηλεργασία και η τηλεκπαίδευση που έγιναν καθολική εμπειρία κατά την διάρκεια της πανδημίας, σε όλες τις Δυτικές κοινωνίες, κατέστησαν σαφές πως ο σύγχρονος άνθρωπος έχει ανάγκη για αξιόπιστη υψηλή ταχύτητα και εξαρτάται – επαγγελματικά ή μορφωτικά – απ’ αυτήν. Παράλληλα, και η διασκέδασή μας καθορίζεται απ’ την ταχύτητα, αφού διάφορες πλατφόρμες streaming [βλ. Netflix, Disney+ κ.α.] είναι τα κυρίαρχα μέσα προβολής ταινιών και σειρών, ενώ online υπηρεσίες όπως το Twitch και το Steam χρησιμοποιούνται ευρέως στα video games.

Όμως, η ταχύτητα στην ψηφιακή ζωή δεν ήταν πάντα ίδια σε όλες τις περιόδους. Είναι ένας δυναμικός «κανόνας» που μεταβάλλεται και εξαρτάται απ’ τις τεχνολογικές εξελίξεις, και κυρίως, επηρεάζει τις ανθρώπινες αισθήσεις και επαναπροσδιορίζει την αντίληψή μας. Μέσω των υψηλών ταχυτήτων, οι αισθητηριακές εμπειρίες εμπλουτίστηκαν σε τέτοιο βαθμό, που είναι όμοιες – ή προσδοκούν να γίνουν – με αυτές του φυσικού κόσμου. Αυτή η επαύξηση, μετατρέπει τις ανθρώπινες αισθήσεις σε πολυαισθητηριακές και δίνουν στον άνθρωπο μια νέα μορφή – σε κάποιες περιπτώσεις, τον μετατρέπουν σε ολόγραμμα.

Όπως η ταχύτητα στην ψηφιακή στην ζωή μας δεν ήταν πάντα ίδια, έτσι και ο ρόλος της στην καθημερινότητα του ανθρώπου, δεν ήταν πάντα ίδιος, καθώς οι ρυθμοί της ζωής είναι εξίσου δυναμικοί και μεταβάλλονται από περίοδο σε περίοδο. Οι λόγοι, διάφοροι. Κοινωνικά θέματα, επιστημονικές εξελίξεις, οικονομικές συνθήκες, εργασιακές σχέσεις και πολιτικές πρακτικές, επηρεάζουν τους «κανόνες» που διέπουν την ζωή.

Ωστόσο, ανέκαθεν η ταχύτητα ήταν αυτή που εκστασίαζε περισσότερο την ανθρώπινη ύπαρξη και δημιουργούσε συναισθήματα θαυμασμού. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες, όλα τα μάτια στρέφονται στο αγώνισμα των 100μ. για να δούμε ποιος είναι ο πιο γρήγορος άνθρωπος του κόσμου [σ.σ. ο Usain Bolt με 9,63 δευτερόλεπτα], και στην Formula 1, οι θεατές ενθουσιάζονται με τον ήχο που παράγουν τα μονοθέσια όπως σχίζουν τον αέρα με την ταχύτητά τους [σ.σ. ο μέσος όρος είναι 360χλμ/ώρα]. Η ταχύτητα, φυσικά, παίζει σημαντικό ρόλο και στο ζωικό βασίλειο, αφού απ’ αυτήν εξαρτάται η επιβίωση κάποιων ζώων – τα Γκνου αναπτύσσουν ταχύτητα 80χλμ/ώρα για να αποφύγουν λιοντάρια, ενώ κάποια άλλα την χρησιμοποιούν για να φτάσουν πρώτα στο θήραμά τους [σ.σ. το γεράκι Πετρίτης, «βουτάει» απ’ τον ουρανό με 322χλμ/ώρα για να αρπάξει το φαγητό του].

Βέβαια, η ταχύτητα, έπαιξε και καθοριστικό ρόλο στην κατανόηση του σύμπαντος. Για παράδειγμα, ο υπολογισμός της ταχύτητας που περιστρέφεται η Γη γύρω απ’ τον εαυτό της, ήταν μόνο η αρχή για να προχωρήσει η επιστήμη σε άγνωστα μονοπάτια και να καταλήξουμε, τώρα, στις προσπάθειες κατοίκησης άλλων πλανητών. Οι Λέον Φουκώ, Άλμπερτ Αϊνστάιν, Γαλιλαίος και Όλε Ρέμερ, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, συνέβαλαν με τις μελέτες τους στο πως αντιλαμβανόμαστε τη ζωή μας σε σχέση με το σύμπαν.

Ο Αμερικανός θεωρητικός φυσικός και κάτοχος του βραβείου Νόμπελ Φυσικής, Steven Weinberg, ίσως έχει περιγράψει με τον πιο ουσιώδη τρόπο όλα τα παραπάνω: «Η προσπάθεια να καταλάβουμε το σύμπαν είναι από τα λίγα πράγματα που ανυψώνουν την ανθρώπινη ζωή πάνω από το επίπεδο της φάρσας, δίνοντάς της κάτι από τη χάρη της τραγωδίας». Ο Γιώργος Γραμματικάκης, σχολιάζοντας την ταχύτητα σε σχέση με τον χρόνο, είχε αναφερθεί στην σπουδαιότητα των ανακαλύψεων του Αϊνστάιν που απέδειξαν πως ο χρόνος δεν είναι απόλυτος (αλλά ουσιαστικά είναι η τέταρτη διάσταση του χώρου), προσθέτοντας πως «ανάλογα με την ταχύτητά μας, [ο χρόνος] κυλά πιο αργά ή πιο γρήγορα. Αλλού, λοιπόν, βρίσκεται η αξία του χρόνου, και όχι στην επιφανειακή του κατανάλωση». Ο σπουδαίος Έλληνας φυσικός και συγγραφέας, σε μια άλλη του δήλωση είχε αναφέρει: «Μόνον όταν οι ταχύτητες πλησιάζουν την ταχύτητα του φωτός –πράγμα ανέφικτο!– θα αποκτήσουν κάποια σημασία».

Η ψηφιακή ζωή, ίσως είναι καλύτερη «ζωή» στην ιστορία της ανθρωπότητας, αφού μέσα απ’ αυτήν έχει δημιουργηθεί μια παγκόσμια κοινότητα, που επικοινωνεί και αλληλοεπιδρά με την ταχύτητα του φωτός. Όχι ακριβώς με την επιστημονική μέτρησή αυτής [σ.σ. περίπου 300 χιλιάδες χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο], αλλά δεν απέχουμε και πολύ απ’ αυτό, αφού το κβαντικό διαδίκτυο – που βασίζεται στις αρχές της κβαντικής μηχανικής – είναι ένα πεδίο που επιστήμονες σε όλον τον κόσμο εργάζονται επάνω στον τρόπο όπου η επικοινωνία μας θα πραγματοποιείται μέσω τηλεμεταφοράς.

Μπορεί αυτό να ακούγεται σαν ακόμη μια ιδέα επιστημονικής φαντασία – όπως κάποτε η Εικονική Πραγματικότητα (VR) – αλλά η δημιουργία κβαντικών δικτύων αποτελεί βασική φιλοδοξία για αρκετά κράτη. Πριν δύο χρόνια, το Υπουργείο Άμυνας των Η.Π.Α. (DoE), δημοσίευσε το στρατηγικό του σχέδιο για την υλοποίηση ενός κβαντικού διαδικτύου. Εκτός απ’ τις Η.Π.Α., η Ε.Ε. και η Κίνα, δείχνουν επίσης έντονο ενδιαφέρον για τις κβαντικές επικοινωνίες και αναμένουμε τα επόμενα χρόνια να ανακοινωθούν σχέδια και δοκιμές που πραγματοποιούνται προς αυτή την κατεύθυνση.

Παρότι, η ψηφιακή ζωή είναι μια συναρπαστική εμπειρία που προσφέρει ατελείωτα ερεθίσματα, δημιουργεί ορατούς και αόρατους κινδύνους. Η παραβίαση προσωπικών δεδομένων, η παραπληροφόρηση, οι κακόβουλες πρωτοβουλίες, οι επιθετικές συμπεριφορές, οι παρακολουθήσεις από κυβερνήσεις, οργανισμούς και εταιρείες, υπονομεύουν την ασφάλειά μας. Όλοι είμαστε ευάλωτοι σε αυτά και οι συνέπειες, σε κάποιες περιπτώσεις, είναι ολέθριες.

Τουλάχιστον, σε εγχώριο επίπεδο, μπορούμε να αισθανόμαστε κάπως περισσότερο ασφαλείς συγκριτικά με άλλες χώρες, αφού σε μια μελέτη του (ίσως) μεγαλύτερου VPN παρόχου, το SurfShark, που δημοσιεύθηκε φέτος με δεδομένα περσινά και αφορούσε την ψηφιακή ασφάλεια, η Ελλάδα κατέλαβε την υψηλότερη θέση όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά σε όλο τον κόσμο. Στην σχετική λίστα, ακολουθούν η Λιθουανία, το Βέλγιο, η Τσεχία και η Γερμανία.

Μπορούμε να ισχυριστούμε λοιπόν, πώς ο άνθρωπος έχει μια ερωτική σχέση με την ταχύτητα, είτε ως έννοια είτε πρακτικά. Και ο υπαρξιακός ορίζοντας της ψηφιακής μας ζωής, έχει τέτοια ευρύτητα, αντίστοιχη με τα Gbps που έχουμε στο σπίτι μας.

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News