Τις προάλλες λοιπόν, μιας και ο υδράργυρος αρχίζει να ανεβαίνει σπασμωδικά κι απρόβλεπτα σαν καιρικό αντάρτικό, έψαχνα άρον άρον να αγοράσω έναν ανεμιστήρα. Αυτό που ακολούθησε είναι λίγο πολύ γνωστό σε όλους μας. Καταιγισμός διαφημίσεων για ανεμιστήρες: Μικροί, μεγάλοι, πλαστικοί, μεταλλικοί, δαπέδου, οροφής, εσωτερικού κι εξωτερικού χώρου. Κι ακολουθεί μια στρατιά από συγγενικά προϊόντα που υπόσχονται στιγμές δροσιάς: κλιματιστικά, επιδαπέδιες μονάδες και φορητά κλιματιστικά.

Η ιστορία αυτή είναι χιλιοειπωμένη και όλοι την έχουμε βιώσει. Μέχρι εδώ είμαι σίγουρη πως δεν μάθατε τίποτα καινούργιο. Βέβαια, το άλλο το «κουλό» που μου συνέβη τις προάλλες, πιθανόν να μην σας έχει συμβεί. Πήγαινα που λέτε στο γυμναστήριο και στη διαδρομή συνειδητοποίησα ότι δεν είχα πάρει κοκαλάκι για τα μαλλιά. Κάνω λοιπόν μια μεταστροφή και μπαίνω σε ένα γνωστό πολυκατάστημα με προϊόντα ομορφιάς. Ανεβαίνω στον όροφο με τα προϊόντα για μαλλιά και βλέπω το stand με τα κοκαλάκια. Για κάποιο λόγο δεν μου κάνει τίποτα, και φεύγω από το πολυκατάστημα χωρίς ωστόσο να έχω αγοράσει τίποτα. Σημειώστε πως για όσο διήρκησε αυτό κρατούσα το κινητό μου στο χέρι αλλά δεν μίλησα με κανέναν, ούτε και έστειλα κάποιο μήνυμα. Το τί ακολούθησε; Ναι, είναι αυτό που υποψιάζεστε! Ένα τσουνάμι διαφημίσεων για κοκαλάκια και είδη περιποίησης μαλλιών στο Facebook, το Instagram και σύσσωμα τα social media προσπαθούσαν να με πείσουν να κάνω κάτι με την ατίθαση κόμη μου.

Τώρα που τα σπίτια μας είναι γεμάτα με έξυπνες συσκευές που μας «ακούνε» και είμαστε αχώριστοι από τα τηλέφωνά μας, μπορεί η μόνη ώρα που δεν μας ενοχλούν οι εμπορικές διαφημίσεις να είναι η ώρα που κοιμόμαστε. Αλλά αυτό το ευτυχισμένο προπύργιο του ύπνου μπορεί να μην κρατήσει για πολύ ακόμα. Το 2021, μια ομάδα 38 εμπειρογνωμόνων στους τομείς του ύπνου και των ονείρων έγραψε ένα άρθρο όπου προειδοποιεί ότι η διαφήμιση των ονείρων είναι καθ’ οδόν.

Είναι λογικό οι διαφημιστές να επιδιώκουν να αποκτήσουν πρόσβαση στα όνειρά μας. Δικαιολογημένα ή όχι, τα όνειρα έχουν ιδιαίτερη σημασία για εκατομμύρια ανθρώπους. Τα όνειρα είναι όταν ο εγκέφαλός μας μπορεί να σχηματίσει ισχυρούς συνειρμούς.

«Τα όνειρα είναι πραγματικοί μηχανισμοί που έχουν εξελιχθεί βιολογικά για να μας βοηθήσουν να πάρουμε κρίσιμες αποφάσεις σχετικά με το πώς θα ζήσουμε τη ζωή μας στο μέλλον», δήλωσε στο NPR ο Robert Stickgold, καθηγητής Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, ειδικός στις μελέτες των ονείρων και κύριος συγγραφέας του άρθρου που ανέφερα πιο πάνω.

Η έρευνα του 2021 για το μέλλον του μάρκετινγκ της Αμερικανικής Ένωσης Μάρκετινγκ της Νέας Υόρκης, στην οποία συμμετείχαν 400 έμποροι από διάφορες αμερικανικές επιχειρήσεις, διαπίστωσε ότι τα τρία τέταρτα στοχεύουν στην ανάπτυξη τεχνολογιών διαφήμισης που έως το 2025 θα εισβάλλουν στα όνειρα των ανθρώπων.

Πρόκειται όμως για μια τυπική διαφημιστική υπερβολή του μάρκετινγκ ή για την αναγνώριση μιας δυστοπικής πραγματικότητας που έρχεται;

Στο εργαστήριο, οι επιστήμονες έχουν ήδη πρωτοπορήσει σε μεθόδους μεταβολής του περιεχομένου των ονείρων μας, αν και με πολύ απλό τρόπο. Το 2020, ο Adam Haar Horowitz, διδακτορικός φοιτητής στην ομάδα Fluid Interfaces του MIT, χρησιμοποίησε μια νέα συσκευή που ονομάζεται Dormio για να «επωάσει» τα όνειρα των υποκειμένων με βασικές ιδέες. Το σύστημα ανιχνεύει πότε ο χρήστης εισέρχεται στην υπναγωγία, τη μεταβατική κατάσταση συνείδησης μεταξύ εγρήγορσης και ύπνου, και στη συνέχεια του παίζει συγκεκριμένα ακουστικά ερεθίσματα με στόχο να αλλάξει τα όνειρά του. Στη δημοσιευμένη μελέτη του Haar για το Dormio, ο ίδιος και οι συν-συγγραφείς του χρησιμοποίησαν με επιτυχία το σύστημα για να κάνουν τα υποκείμενα να ονειρεύονται δέντρα.

Τώρα, το Dormio και τα «δέντρα» απέχουν πολύ από την υλοποίηση μιας πλήρως διαμορφωμένης διαφήμισης, ίσως την απόλυτη μορφή «τοποθέτησης προϊόντων». Παρόλα αυτά, η πανταχού παρούσα παρουσία μικροφώνων στην κρεβατοκάμαρα εγείρει μια ανησυχητική, αν και απίθανη, πιθανότητα:

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε έξυπνες συσκευές στους καρπούς μας ή δίπλα στο κρεβατιού μας καθώς κοιμόμαστε, εγώ συνηθίζω να αφήνω το κινητό ακόμα και κάτω από το μαξιλάρι μου πριμ κοιμηθώ. Αυτές θα μπορούσαν εύκολα να χρησιμοποιηθούν για να ξεκινήσουν διακριτικά τη διαφήμιση των ονείρων. Φανταστείτε στον ύπνο σας το τηλέφωνό σας να εκπέμπει τους δελεαστικούς ήχους ενός ανθρακούχου ποτού που γεμίζει ένα ποτήρι τζιν με τόνικ σ’ ένα ιδρωμένο κολονάτο ποτήρι, με μερικά καμπανιστά παγάκια. Σχεδόν θα γεύεσαι τα φρέσκα αρώματα των εσπεριδοειδών, των βοτάνων και των μπαχαρικών του τζιν να αναδύονται μαζί με τα βότανα και τη δροσιά να ξεκινα απ’ τη μύτη και να κατεβαίνει στο λαιμό σας, και μια αχνή φωνή να ψιθυρίζει: “Three Cents Toniv Water…“. Ο λόγος για τον οποίο αυτό είναι απίθανο είναι επειδή μια τέτοια αποστολή μηνυμάτων θα αποτελούσε κατάφωρη παραβίαση της συναίνεσης και της ιδιωτικής ζωής, και επομένως θα ακυρωνόταν γρήγορα από τα δικαστήρια όταν θα έβγαινε στη φόρα.

Ηθική των χάκερ ονείρων

Παρόλα αυτά, για να αποτρέψουν τις εταιρείες από το να σκέφτονται καν αυτού του είδους τη στρατηγική, οι Stickgold και Haar επιμένουν ότι θα πρέπει να ληφθούν σύντομα μέτρα πολιτικής.

«Πιστεύουμε ότι απαιτείται επειγόντως προληπτική δράση και νέες προστατευτικές πολιτικές για να εμποδίσουμε τους διαφημιστές να χειραγωγούν ένα από τα τελευταία καταφύγια του ήδη πολιορκημένου συνειδητού του μυαλού μας: Τα όνειρά μας», έγραψαν.

Εξάλλου, οι ίδιες τεχνολογίες – εμφυτεύματα και φουτουριστικά wearables- που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη διαφήμιση ονείρων θα μπορούσαν επίσης να αξιοποιηθούν για πιο ευγενείς σκοπούς. «Οραματιζόμαστε ότι οι θεραπείες για τους εφιάλτες, τη βελτίωση της μάθησης, η θεραπεία εν μία νυκτί, η ενίσχυση της δημιουργικότητας και η υπέρβαση των εθισμών είναι όλα μέσα στη σφαίρα του δυνατού», έγραψαν οι ερευνητές.

Αλλά αρχικά, οι επιστήμονες και οι ειδικοί της τεχνολογίας θα πρέπει να τηρούν κάποια βασικά πρότυπα δεοντολογίας, λένε: να μην εισβάλλουν στα όνειρα των ανθρώπων χωρίς συγκατάθεση, να σχεδιάζουν εργαλεία που δεν θα οδηγούν σε εξάρτηση και να ελαχιστοποιούν τις επιπτώσεις στην ποιότητα του ύπνου.

 

• Διαβάστε επίσης: Πως ο καπιταλισμός σκότωσε τον ύπνο