Αυτό που λέμε Τεχνητή Νοημοσύνη (AI), και που ορίζεται συνήθως ως η προσομοίωση διαδικασιών ανθρώπινης νοημοσύνης από πανίσχυρα συστήματα υπολογιστών, είναι ένας εξαιρετικά δημοφιλής όρος σήμερα, όχι μόνο για τους τεχνοκράτες αλλά και για ένα αρκετά μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας και ήδη έχει αρχίσει να αλλάζει και τα εργασιακά δεδομένα. Ωστόσο, η ιδέα της αντικατάστασης του ανθρώπου από οποιαδήποτε μηχανική ή τεχνητή νοημοσύνη, έχει γίνει ένας σημαντικός φόβος και θέμα ατελείωτων συζητήσεων για κάθε σύγχρονο εργαζόμενο ο οποίος νιώθει ότι απειλείται εργασιακά από αυτή. Τελικά, όμως, το μέγεθος της απειλής ίσως να είναι πολύ μικρότερο σε σχέση με αυτό που φανταζόμαστε.

Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια βιώνουμε μία μεταβατική τεχνολογικά περίοδο και τώρα είναι αρκετά νωρίς για να πανικοβληθούμε για οποιοδήποτε εργασιακό μας μέλλον. Φυσικά, αν κάνουμε τις σωστές κινήσεις και πάρουμε τις σωστές αποφάσεις, αυτό το εργασιακό μέλλον δεν πρόκειται να είναι δυσμενές σύμφωνα με τις έως τώρα προβλέψεις από τους ειδικούς.

Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και η δεκαετία του ‘90 ήταν μία παρόμοια περίοδος. Τότε, που είχε κάνει την εμφάνισή του το (άγνωστο για την εποχή) διαδίκτυο επικρατούσε ένας αντίστοιχος εργασιακός φόβος, ο οποίος φυσικά και ήταν δικαιολογημένος, γιατί κανένας δεν γνώριζε τι αλλαγές επρόκειτο να φέρει. Όπως αποδείχθηκε, αρκετά επαγγέλματα χάθηκαν, αλλά γεννήθηκαν άλλα καινούργια και χάρη στο ίντερνετ εμφανίστηκαν δεκάδες άλλες θέσεις εργασίας στον κυβερνοχώρο και κάπως έτσι η ιστορία μοιάζει να επαναλαμβάνεται και σήμερα.

Δυστυχώς σε κάποιες περιπτώσεις είναι αναπόφευκτη η μείωση των προσλήψεων, καθώς και η εξαφάνιση κάποιων επαγγελμάτων. Αυτό επιβεβαιώνεται και από μία πρόσφατη έκθεση του ΔΝΤ, η οποία τονίζει ότι το 40% των θέσεων εργασίας σε όλο τον κόσμο θα επηρεαστεί από την τεχνητή νοημοσύνη, ενώ στις προηγμένες οικονομίες, αυτό ανέρχεται στο 60%. Η εργασία όπως την ξέρουμε σήμερα αλλάζει και θα συνεχίζει να αλλάζει, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να είμαστε απαισιόδοξοι. Αν και τα τελευταία 200 χρόνια, υπήρξαν πολλές προβλέψεις για λιγότερες θέσεις εργασίας στο μέλλον, η πραγματικότητα τελικά τις διέψευσε και σήμερα ο συνολικός αριθμός των απασχολουμένων έχει αυξηθεί. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Forum, τα τελευταία χρόνια έχει καταγραφεί ένας αριθμός ρεκόρ στην απασχόληση σε όλο τον κόσμο και σχεδόν σε κάθε χώρα.

Η Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση ήδη έχει αλλάξει ριζικά την εικόνα της εργασίας. Ζούμε στην εποχή των ψηφιακών νομάδων και της τηλεργασίας. Παραδοσιακές ερωτήσεις όπως «τι θέλεις να γίνεις όταν μεγαλώσεις;», δεν μπορούν να απαντηθούν πια με την ίδια ευκολία. Άλλωστε η ρευστότητα της εργασίας και η συνεχής δημιουργία νέων επαγγελμάτων δεν το επιτρέπουν. Πλέον αρκετοί άνθρωποι αποφασίζουν να εξειδικευτούν σε κάτι τελείως διαφορετικό από το αντικείμενο των σπουδών τους, ή ακόμα και να στραφούν σε μία τελείως διαφορετική καριέρα. Σύμφωνα με το μοντέλο Frey-Osborne, κινούμαστε προς ένα μέλλον όπου η αυτοματοποίηση θα μεταμορφώσει σχεδόν τις μισές εργασίες μέχρι το 2033, απαιτώντας ένα ευέλικτο, προσαρμοστικό και προετοιμασμένο εργατικό δυναμικό, το οποίο είναι διατεθειμένο να βρίσκεται σε διαδικασία συνεχούς μάθησης. 

Αυτός ο μετασχηματισμός υπογραμμίζει την ανάγκη για ανταπόκριση και προσαρμογή απο τους εργαζομένους στα προγράμματα εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης που επιτάσσει τόσο η σύγχρονη εποχή όσο και οι απαιτήσεις των εργοδοτών, σύμφωνα με το Wired. Όπως τονίζεται, η νέα πραγματικότητα έχει ανάγκη την υιοθέτηση μιας νοοτροπίας με προτεραιότητα τις δεξιότητες των εργαζομένων.

Όσοι παρουσιάζουμε τον εαυτό μας με έναν και μοναδικό εργασιακό τίτλο, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι αργά ή γρήγορα, η νέα τεχνολογική επανάσταση θα μας αναγκάσει να προσθέσουμε κι άλλους τίτλους δίπλα στον βασικό. Με την τρέχουσα τάση να εδραιώνεται προς την αυτοματοποίηση και την ανταλλαγή δεδομένων στη βιομηχανία της τεχνολογίας αξιοποιώντας ψηφιακά επιτεύγματα και εργαλεία όπως τα Cyber-Physical Systems, το Internet of Things, το Cloud Computing κ.ά., ο εργαζόμενος θα πρέπει να συλλέγει διαρκώς γνώσεις και εμπειρίες, ώστε να είναι διαρκώς ενημερωμένος για τις τεχνολογικές εξελίξεις που επηρεάζουν την εργασία του. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει σκέφτεται τη δουλειά του ως μια συλλογή εργασιών, χωρίς να έχει απαραίτητα ένα κεντρικό αντικείμενο. 

Η έμφαση στη δια βίου μάθηση σε ένα διαρκώς εξελισσόμενο ψηφιακό τοπίο, είναι ζωτικής σημασίας. Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι νέοι εργαζόμενοι πρέπει να εξοπλιστούν με την απαραίτητη γνώση για τις νέες εργασίες που θα προκύψουν, προκειμένου να μπορούν να συμβάλλουν επιτυχώς στα νέα εργασιακά ζητούμενα.

Η κατηγοριοποίηση των εργασιών

⠂εργασίες που μπορεί να αναλάβει πλήρως η τεχνητή νοημοσύνη

⠂εργασίες για τις οποίες η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να βελτιώσει την αποτελεσματικότητά σας 

⠂εργασίες για να ενισχύσετε τις μοναδικές σας δεξιότητες 

Οι ανθρώπινες δεξιότητες θα παραμείνουν στο προσκήνιο και, όπως επισημαίνει η ειδικός σε εργασιακά ζητήματα του μέλλοντος, Heather E. McGowan, η τεχνητή νοημοσύνη θα λειτουργήσει σε αρκετές περιπτώσεις συμπληρωματικά στις δυνατότητές μας, αφού δεν θα μπορέσει να τις αντικαταστήσει. Η αναντικατάστατη φύση της ενσυναίσθησης και της δημιουργικότητας είναι αυτή που θα αναδείξει τους ανθρώπους στο νέο εργασιακό τοπίο, σύμφωνα με το πανεπιστήμιο του Ιλινόις. Ενώ η τεχνολογία μπορεί να αυξήσει και να ενισχύσει τις ικανότητές μας, δεν μπορεί να κατανοήσει και να επιλύσει πιο σύνθετα προβλήματα, όπως ο άνθρωπος. 

Αυτή η συνέργεια μεταξύ της ανθρώπινης διαίσθησης και της ακρίβειας των υπολογιστικών συστημάτων υπογραμμίζει την κρίσιμη σημασία της ενίσχυσης αυτών των εγγενών δεξιοτήτων για το επερχόμενο εργασιακό τοπίο -μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται η στρατηγική σκέψη, η διαχείριση χρόνου, καθώς και άλλες που θα εμφανίζονται συνεχώς σύμφωνα με τους εργοδότες. Δεδομένα από μία έρευνα δείχνουν ότι το 92% των στελεχών εταιρειών πιστεύουν ότι οι δεξιότητες των ανθρώπων είναι πιο σημαντικές από ποτέ, ενώ μία άλλη έρευνα αναφέρει ότι σχεδόν το 44% των εργοδοτών πιστεύει ότι οι εργαζόμενοι θα πρέπει να αναπτύξουν νέες δεξιότητες για να εξοπλιστούν για το επιχειρηματικό περιβάλλον που βασίζεται στην τεχνητή νοημοσύνη.

Η σημασία των δεξιοτήτων για την εύρεση εργασίας

Οι εργοδότες, αντιλαμβανόμενοι τα νέα δεδομένα της εποχής, έχουν αλλάξει τα κριτήρια στελέχωσης του προσωπικού τους. Μπορεί πριν μερικά χρόνια να έδιναν έμφαση στα πτυχία και την εκπαίδευση, όμως πλέον βασικό κριτήριο για τη πρόσληψη είναι οι δεξιότητες σε ένα γενικότερο πλαίσιο, αλλά και αυτές που αφορούν την τεχνητή νοημοσύνη. Μάλιστα, όπως αναφέρεται, το ενδιαφέρον γι’ αυτές τις δεξιότητες είναι 9 φορές μεγαλύτερο απ’ ό,τι ήταν το 2016. Οι προβλέψεις λένε ότι οι εργοδότες θα συνεχίσουν να εστιάζουν σε αυτές τις δεξιότητες κατά την πρόσληψη (και όχι απλώς στο πτυχίο που έχει αποκτήσει κάποιος ή την προηγούμενη εργασιακή του εμπειρία), ώστε να είναι σίγουροι ότι οι νέοι τους εργαζόμενοι θα μπορούν να συνεργαστούν με ευκολία τόσο μεταξύ τους όσο και με τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης.

Το 2024 θα αρχίσει να εισάγει έναν νέο κόσμο εργασίας όπου οι δεξιότητες των ανθρώπων -επίλυση προβλημάτων, ενσυναίσθηση και ενεργητική ακρόαση- θα είναι το πιο βασικό στοιχείο για μία επιτυχημένη σταδιοδρομία, αλλά και την ευημερία της εταιρείας, η οποία θα έχει υιοθετήσει συστήματα τεχνητής νοημοσύνης. Και οι δύο πλευρές -εργοδότες και εργαζόμενοι- πρέπει να σκέφτονται την τεχνητή νοημοσύνη μόνο ως ένα ακόμη χρήσιμο εργαλείο για τον εργασιακό τους στόχο, κάνοντάς την σύμμαχο και όχι εχθρό τους. Να μην τη φοβούνται, αλλά να οικειοποιηθούν τις δυνατότητές της και να τις χρησιμοποιήσουν προς το ατομικό και το συλλογικό τους όφελος.

Το εργασιακό μέλλον θα συνεχίζει να έχει ανάγκη τον άνθρωπο, αρκεί ο άνθρωπος να είναι διατεθειμένος να προσαρμόζεται συνεχώς στις νέες συνθήκες.

✶ Με στοιχεία από το Wired.