Μετά τον αμφιλεγόμενο “Μικρόκοσμο” ο Αλεξάντερ Πέιν επιστρέφει σε ένα κινηματογραφικό είδος που γνωρίζει καλά και με τη βοήθεια του σεναριογράφου Ντέιβιντ Χέμινγκσον μας μεταφέρουν στο 1970. Υφαίνουν μία ιστορία με κέντρο τον άνθρωπο για τον άνθρωπο. Αποφεύγουν παγίδες μελοδραματισμού και διδακτισμού και δημιουργούν έναν ύμνο στην επικοινωνία που είναι ικανή να γιατρέψει πληγές και να χτίσει γέφυρες επαφής που σε διαφορετική συνθήκη θα ήταν αδύνατον να δημιουργηθούν. Δύο Χρυσές Σφαίρες και πέντε υποψηφιότητες για Όσκαρ. Πρεμιέρα στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης κι από σήμερα στις σκοτεινές αίθουσες.

Ο πίνακας γράφει “ΓΝΩΣΙ ΣΑΥΤΟΝ”. Δε συνηθίζεται κάτι τέτοιο σε διεθνείς παραγωγές. Αμέσως ο θεατής νιώθει οικείο το περιβάλλον. Αν λάβουμε υπόψιν τι θα ακολουθήσει αυτή η φράση λειτουργεί ως προοικονομία. Στο ταξίδι που ξεκινάει η αυτοκριτική και η ενδοσκόπηση έχουν κυρίαρχο ρόλο. Πλησιάζουν Χριστούγεννα και το πνεύμα τους τείνει να κατακλύσει την ατμόσφαιρα. Ο στρυφνός καθηγητής Πωλ, που αρκετές φορ αγγίζει τα όρια του σαδιστή έχει δυσαρεστήσει τη διοίκηση («πλούσιος και ηλίθιος δημοφιλής συνδυασμός») κι ο κλήρος πέφτει σε αυτόν προκειμένου να περάσει αυτές τις ημέρες φυλάσσοντας τα παιδιά που οι οικογένειές τους έχουν αποφασίσει να αφήσουν στο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Στο πλευρό του έρχεται η μαγείρισσα Μαίρη κι από τους μαθητές τελικά παραμένει μόνο ο Άνγκους Τάλι.

Όλα δείχνουν πως αυτή η συνύπαρξη θα είναι προβληματική. Οι οιωνοί δεν είναι καλοί. Ένα ειρωνικό «happy holidays» ακούγεται καθώς αποχωρούν κι οι τελευταίοι συμμαθητές του πρωταγωνιστή μας. Τώρα πλέον τρεις εντελώς διαφορετικοί χαρακτήρες καλούνται να “ενώσουν” τη μοναξιά τους. Η μουσική έρχεται ως η απόλυτη συγκολλητική ουσία να εκφράσει τον ψυχισμό των ηρώων μας σε κάθε σκηνή. Η έμμεση επίκληση στο συναίσθημα («ακούω τον άνεμο, τον άνεμο της ψυχής μου») έχει απόλυτη επιτυχία όσον αφορά τον αντίκτυπό της στον θεατή, που γίνεται ενεργό μέλος υπόθεσης με την απόσταση μεταξύ οθόνης και αίθουσας να μηδενίζεται με ταχύτητα φωτός.

Υπάρχει πολύς χρόνος μέχρι να περάσουν οι άγιες αυτές ημέρες. Αρχικά ο Πωλ και η Μαίρη έρχονται πιο κοντά («πόσο θεραπευτικό είναι να καθαρίζεις πατάτες»). Ο σκληρός καθηγητής σέβεται απεριόριστα την κομβική συνεργάτιδα του ομίλου και προσπαθεί να λειάνει τα τραύματά της από τον πόλεμο του Βιετνάμ. Ο νεαρός μαθητής με τη σειρά του έρχεται να θυμίσει στον δάσκαλο, το «νους υγιής εν σώματι υγιεί» και ο Πωλ προσπαθεί με τον δικό του τρόπο να τον μυήσει στον μαγικό κόσμο του βιβλίου και συνολικά του Πολιτισμού μακριά από τον χρησιμοθηρικό – βαθμοθηρικό χαρακτήρα που επιβάλλει το σύγχρονο σύστημα εκπαίδευσης.

Όσο ξεδιπλώνεται η πλοκή ο Πωλ χαλαρώνει. Δείχνει ένα βαθιά ανθρώπινο πρόσωπο και νιώθει την ασφάλεια να αποκαλύψει το μεγάλο μυστικό που τον βαραίνει από τα χρόνια της νιότης και το Χάρβαρντ. Μπορεί να δικαιολογήσει κανείς τη συμπεριφορά του και το πάθος του για αξιοκρατία; Τα ανείπωτα σύντομα με έναν μαγικό τρόπο έρχονται στην επιφάνεια. Μία οικογένεια συγκροτείται. Οι ηθοποιοί συνθλίβονται, θα γνωρίσουν την απόλυτη συντριβή, αλλά σε αυτή την επώδυνη διαδρομή μετρούν κέρδη με φόντο το μέλλον. Ο Πολ Τζιαμάτι κέρδισε τη Χρυσή Σφαίρα και κοιτάει στα μάτια τον Κίλιαν Μέρφι του “Οπενχάιμερ”, ενώ η Ντα΄Βαιν Τζόι Ράντολφ είναι το αδιαφιλονίκητο φαβορί για το Όσκαρ Β΄γυναικείου ρόλου.

Στο χιονισμένο τοπίο ο Αλεξάντερ Πέιν δημιουργεί ένα πορτραίτο που ζεσταίνει τις καρδιές μας. Σε μία εποχή που το είδος επικοινωνίας έχει αλλάξει κι οι περισσότεροι κρύβονται πίσω από την ασφάλεια των οθονών, ο Ελληνοαμερικανός σκηνοθέτης μας καλεί να “σπάσουμε” το τζάμι και να συναντηθούμε ξανά πρόσωπο με πρόσωπο με τους ανθρώπους και να γράψουμε νέες ιστορίες. Με πόνο, με αγάπη, με συζήτηση και διάλογο. Κοιτώντας όμως ο ένας τον άλλον στα μάτια. Μπορεί να μην έφτασε στην τελική πεντάδα της σκηνοθεσίας, στα δικά μας μάτια όμως είναι ήδη νικητής. Κερδίζει, όπως και οι πρωταγωνιστές του μία άνιση μάχη κι μη φαίνεται στην πρώτη ανάγνωση της ταινίας. Αφήνουν πίσω τους τον μελαγχολικό τόνο και ξετυλίγουν το νήμα από ένα νέο σημείο μηδέν με φόντο μία ενδεχόμενη συνάντηση στο μέλλον!