Ζεστή σοκολάτα, παντόφλα-ζωάκια, πιτζάμα, μια καρώ γιαγιαδίστικη κουβέρτα στα πόδια, με το μόνο που να «σπάει» το πηκτό το σκοτάδι να είναι τα φωτάκια από το χριστουγεννιάτικο δέντρο. Τα φωτάκια και… τις διαδοχικές εναλλαγές των καρέ από την TV.  Αν απόψε το βράδυ σχεδιάζετε να βουλιάξετε στον καναπέ για να παρακολουθήσετε μια χριστουγεννιάτικη ταινία, δεν είστε οι μόνοι. Οι ταινίες είναι για πολλούς από εμάς αναπόσπαστο μέρος των Χριστουγέννων.

Οι New York Times αναφέρουν ότι φέτος παρατηρείται τεράστια αύξηση των νέων ταινιών για τα Χριστούγεννα. Η Disney, το Netflix, το Lifetime και το Hallmark βρίσκονται πλέον σε άμεσο ανταγωνισμό για την προσοχή των θεατών, τόσο με νέες κυκλοφορίες όσο και με επαναλήψεις κλασικών ταινιών.

Οι χριστουγεννιάτικες ταινίες είναι τόσο δημοφιλείς όχι απλώς επειδή αποτελούν μικρές «αποδράσεις», όπως υποστηρίζει μια έρευνά για τη σχέση θρησκείας και κινηματογράφου. Αντίθετα, οι ταινίες αυτές προσφέρουν στους θεατές μια ματιά στον κόσμο όπως θα μπορούσε να είναι.

Οι χριστουγεννιάτικες ταινίες ως μια μορφή ενδοσκόπησης

Στο βιβλίο του “Τα Χριστούγεννα ως θρησκεία” του 2016, ο θρησκειολόγος Christopher Deacy αναφέρει ότι οι χριστουγεννιάτικες ταινίες λειτουργούν ως «βαρόμετρο για το πώς θα θέλαμε να ζήσουμε και πώς θα μπορούσαμε να αξιολογήσουμε τον εαυτό μας».

Οι ταινίες αυτές προσφέρουν ποικίλες αναπαραστάσεις της καθημερινής ζωής, ενώ παράλληλα επικυρώνουν τις ηθικές αξίες και κοινωνικά ήθη.

Η κλασική ταινία του 1946 “Μια Υπέροχη Ζωή”, – που ακολουθεί έναν άνδρα που ενώ λαχταρά να ταξιδέψει και να σπουδάσει, παραμένει κολλημένος στην πόλη που γεννήθηκε και μεγάλωσε – αντικατοπτρίζει μια κοινότητα της οποίας κάθε πολίτης αποτελεί ζωτικό στοιχείο.

Μια άλλη ταινία που προβάλλεται συνήθως αυτή την περίοδο, είναι η ταινία του 2005 “Η Πέτρα Του Σκανδάλου“, η οποία απεικονίζει τις συγκρούσεις μιας συνηθισμένης, μέσης οικογένειας, αλλά επιδεικνύει στους θεατές ότι οι διαμάχες μπορούν να επιλυθούν και η επίτευξη αρμονίας είναι εφικτή.

Η βρετανική χριστουγεννιάτικη ταινία του 2003 ” Αγάπη είναι… “, η οποία παρακολουθεί τη ζωή οκτώ ζευγαριών στο Λονδίνο, φέρνει τους θεατές ενώπιον του ζητήματος του έρωτα, των δοκιμασιών και των σχέσεων.

Η παρακολούθηση ταινιών ως τελετουργική πρακτική

Καθώς οι χριστουγεννιάτικες ταινίες εισάγουν τους θεατές σε έναν φανταστικό κόσμο, οι άνθρωποι είναι σε θέση να επεξεργαστούν τους δικούς τους φόβους και επιθυμίες σχετικά με την αυτοεκτίμηση και τις σχέσεις τους. Τέτοιες ταινίες μπορούν να προσφέρουν παρηγοριά, επιβεβαίωση και μερικές φορές ακόμη και κουράγιο για να συνεχίσουν να προσπαθούν μέσα σε δύσκολες καταστάσεις. Οι ταινίες προσφέρουν ελπίδα πιστεύοντας ότι στο τέλος όλα μπορούν να πάνε καλά.

Όταν οι άνθρωποι βλέπουν στην οθόνη να εκτυλίσσεται κάτι που θυμίζει τη δική τους ζωή, τότε η πράξη της θέασης λειτουργεί με τρόπο που μοιάζει τρομερά με τον τρόπο που λειτουργεί μια θρησκευτική τελετουργία.

Όπως εξηγεί ο ανθρωπολόγος Bobby Alexander, οι τελετουργίες είναι ενέργειες που μεταμορφώνουν την καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Οι τελετουργίες μπορούν να οδηγήσουν «τη συνηθισμένη ζωή στην απόλυτη αλήθεια ή σε κάποιο υπερβατικό ον ή δύναμη», γράφει στο βιβλίο του “Ανθρωπολογία της θρησκείας“.

Για παράδειγμα, για τους Εβραίους και τους Χριστιανούς, η εθιμοτυπική τήρηση της ημέρας του Σαββάτου ή της Κυριακής αντίστοιχα, με το να τρώνε μαζί με την οικογένειά τους και να μην εργάζονται, τους συνδέει με τη δημιουργία του κόσμου. Οι τελετουργίες προσευχής στις μουσουλμανικές, χριστιανικές και εβραϊκές παραδόσεις συνδέουν αυτούς που προσεύχονται με τον Θεό τους, καθώς και με τους συμπολίτες τους.

Οι χριστουγεννιάτικες ταινίες κάνουν κάτι παρόμοιο, με τη διαφορά ότι η “υπερβατική δύναμη” που προσφέρουν στους θεατές, δεν αφορά τον Θεό ή κάποιο άλλο ανώτερο ον. Αντίθετα, αυτή η δύναμη είναι πιο κοσμική: Είναι η δύναμη της οικογένειας, η αληθινή αγάπη, το νόημα του σπιτιού ή η σύσφιξη των σχέσεων.

Οι ταινίες δημιουργούν έναν εξιδανικευμένο κόσμο

Πάρτε την περίπτωση του μιούζικαλ “Holiday Inn” του 1942. Ήταν μία από τις πρώτες ταινίες – μετά τις διάφορες εκδοχές του “Μια Χριστουγεννιάτικη Ιστορία” του Charles Dickens, από την εποχή του βωβού κινηματογράφου – όπου η πλοκή υπό το γιορτινό σκηνικό, αφηγείται μια ιστορία που ξεκινά Παραμονή Χριστουγέννων. Οι Jim Hardy, Ted Hanover και Lila Dixon που συμμετέχουν σε ένα από τα πιο επιτυχημένα μουσικά νούμερα της εποχής, έχουν συγκεντρωθεί σε ένα επαρχιακό πανδοχείο.

Στην πραγματικότητα, επρόκειτο για μια βαθιά κοσμική ταινία, που επισφραγίζεται από την επιθυμία για τραγούδι και χορό. Όταν κυκλοφόρησε, οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονταν επί ένα χρόνο σε πλήρη εμπλοκή στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και το εθνικό φρόνημα ήταν πεσμένο.

Η ταινία δεν επιβίωσε στο χρόνο ώστε να χαρακτηριστεί κλασική. Έφερε ωστόσο στην οθόνη δύο από τα μεγαλύτερα ονόματα της εποχής : τον τραγουδιστή Bing Crosby, ο οποίος αποτελεί κλασική φωνή των Χριστουγέννων και τον χορευτή Fred Astaire, που θεωρείται έως σήμερα ένας από τους καλύτερους χορευτές όλων των εποχών. To ”White Christmas” ακούγεται για πρώτη φορά στην ταινία αυτή και η ερμηνεία του από τον Bing Crosby είναι το single με τις περισσότερες πωλήσεις από οποιοδήποτε άλλο, το οποίο έδωσε στη ταινία το μοναδικό της Όσκαρ, αυτό του καλύτερου τραγουδιού, με αποτέλεσμα να χαραχτεί στην συλλογική συνείδηση των Αμερικανών ως το soundtrack των Χριστουγέννων.

Όπως το θέτει η ιστορικός Penne Restad στο βιβλίο της “Christmas in America” του 1995, το τραγούδι του Crosby προσφέρει την «πεμπτουσία της έκφρασης» των Χριστουγέννων, έναν κόσμο που «δεν έχει σκοτεινή πλευρά» – έναν κόσμο στον οποίο «ο πόλεμος ξεχνιέται».

Στις μεταγενέστερες χριστουγεννιάτικες ταινίες, η βασική πλοκή δεν τοποθετούνταν στο πλαίσιο του πολέμου, αλλά παρ’ όλα αυτά υπήρχε συχνά μια διαμάχη: αυτή της υπέρβασης του υλιστικού, καταναλωτικού κόσμου.

Ταινίες όπως το “Ένας Μπαμπάς μα τι Μπαμπάς”, το “Χριστούγεννα στην Πρίζα” και το “Ο Κατεργάρης των Χριστουγέννων” επικεντρώνονται στην ιδέα ότι το πραγματικό νόημα των Χριστουγέννων δεν βρίσκεται στον αχαλίνωτο καταναλωτισμό αλλά στην καλοσύνη και την οικογενειακή αγάπη.

Ο διάσημος γκρινιάρης Γκριντς του Δρ Σους πιστεύει ότι μπορεί να καταστρέψει τα Χριστούγεννα καβατζώνοντας όλα τα δώρα. Αλλά καθώς οι άνθρωποι συγκεντρώνονται μαζί, χωρίς δώρα, ενώνουν τα χέρια και τραγουδούν, ενώ ο αφηγητής λέει στους θεατές: «Τα Χριστούγεννα ήρθαν ούτως ή άλλως».

Μια σκηνή από την τηλεοπτική ταινία του 1966 “Πώς ο Γκριντς έκλεψε τα Χριστούγεννα!”

“Τα πάντα στον κόσμο είναι ωραία”

Αν και τα Χριστούγεννα είναι μια χριστιανική γιορτή, οι περισσότερες γιορτινές ταινίες δεν είναι θρησκευτικές με την παραδοσιακή έννοια. Σχεδόν ποτέ δεν γίνεται αναφορά στον Ιησού ή στη βιβλική σκηνή της γέννησής του.

Όπως γράφει ο ερευνητής των μέσων μαζικής ενημέρωσης John Mundy σε ένα δοκίμιο του 2008 με τίτλο “Τα Χριστούγεννα και οι ταινίες”, “οι ταινίες του Χόλιγουντ συνεχίζουν να κατασκευάζουν τα Χριστούγεννα ως μια εναλλακτική πραγματικότητα“.

Οι ταινίες αυτές δημιουργούν κόσμους στην οθόνη που εγείρουν θετικά συναισθήματα, ενώ παράλληλα προσφέρουν και αρκετό γέλιο.

Η ταινία “Μια χριστουγεννιάτικη ιστορία”, του 1983, νοσταλγεί τις παιδικές γιορτές όταν η ζωή φαινόταν απλούστερη και η λαχτάρα για ένα κόκκινο αεροβόλο ήταν το πιο σημαντικό πράγμα στον κόσμο. Η πλοκή του “Το Ξωτικό των Χριστουγέννων” του 2003 επικεντρώνεται στην προσπάθεια της επανασύνδεσης με έναν χαμένο πατέρα.

Στο τέλος, όπως λέει ο αφηγητής στο τέλος της “Χριστουγεννιάτικης ιστορίας” -αφού η οικογένεια έχει ξεπεράσει μια σειρά από τραγελαφικές αναποδιές, έχουν ανοίξει τα δώρα και έχουν συγκεντρωθεί γύρω από το χριστουγεννιάτικο τραπέζι- αυτές τις στιγμές «τα πάντα στον κόσμο φαντάζουν ωραία».

✥ Δείτε επίσης: 10 χριστουγεννιάτικες ταινίες που καταρρίπτουν τα στερεότυπα των σχέσεων

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News