Από το 1979, οπότε και εκδόθηκε το «The Ghost Writer», το πρώτο βιβλίο του όπου αφηγητής είναι ο Νέιθαν Ζούκερμαν, ο Φίλιπ Ροθ έχει πάντα κάτι σπουδαίο να σου πει για την ζωή σου, είτε για την φιλική, είτε για την συναισθηματική, είτε για την σεξουαλική, είτε για την επαγγελματική (συνήθως, είναι τόσο καλός, ώστε οι συμβουλές του καλύπτουν, ταυτόχρονα, πάνω από μια κατηγορία).
Λογικό, φυσικά αυτό, καθώς πολλά από τα βιβλία του Ροθ έχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία: εκτός του Ζούκερμαν που θεωρείται alter ego του συγγραφέα, ο χαρακτήρας Ντέιβιντ Κέπες που εμφανίζεται σε τρία βιβλία έχει αρκετά κοινά στοιχεία με τον ίδιο, ενώ σε κάποια βιβλία του έχει χρησιμοποιήσει χαρακτήρες με το όνομα Φίλιπ Ροθ.
Η ουσία είναι ότι ο Ροθ, σχεδόν πάντα, όποτε μιλάει, από το στόμα του βγαίνουν αξιωματικές ρήσεις και αφορισμοί που είναι άξιοι λόγου. Σταχυολογήσαμε 11 από αυτούς και σας τους παρουσιάζουμε εν είδη συμβουλής ζωής (και συγγραφής):
1. Μάθετε να εκτιμάτε την ακινησία.
«Το γράψιμο δεν είναι απλώς σκληρή δουλειά, είναι ένας εφιάλτης. Το να είσαι μεταλλωρύχος είναι σκληρή δουλειά. Το γράψιμο όμως είναι ένας εφιάλτης. Υπάρχει μια τεράστια αβεβαιότητα που είναι ενσωματωμένη μέσα σε αυτό το επάγγελμα, ένα διαρκές και συνεχόμενο επίπεδο προσωπικής αμφιβολίας που μπαίνει εμπόδιο μπροστά σου. Στα περισσότερα επαγγέλματα υπάρχει αρχή, μέση και τέλος. Με το γράψιμο, πάντα γυρνάμε στην αρχή. Υπάρχει πολλή επανάληψη στο έργο του γραψίματος. Στην πραγματικότητα, μια απαραίτητη δεξιότητα που χρειάζεται ο κάθε επίδοξος συγγραφέας είναι η ικανότητα να κάθεται ακίνητος, σε βαθιά περισυλλογή».
-σε συνέντευξή του στο Daily Rituals και τον Mason Currey.
2. Ψάξτε για κάτι που θα σας ζορίσει.
«Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία δεν είναι οι λύσεις στα προβλήματά σας. Ψάξτε, καθώς ξεκινάτε το οτιδήποτε, για αυτό που πρόκειται να σας αντισταθεί. Ψάξτε για μπελάδες, βασικά. Μερικές φορές στην αρχή η ευχέρεια [του γραψίματος] μπορεί να είναι ένα σημάδι ότι τίποτα δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα. Η ευχέρεια αυτή μπορεί στην πραγματικότητα να είναι το σήμα μου να σταματήσω, ενώ αντίθετα το να είμαι διαρκώς μέσα στο σκοτάδι από πρόταση σε πρόταση να είναι αυτό που με πείθει να συνεχίσω την συγγραφή».
-σε μια συνέντευξη του το 1984 στο The Paris Review.
3. Αν γράφετε κάθε μέρα, ίσως στο τέλος έχετε ένα βιβλίο.
«Δεν μπορώ, ειλικρινά, να εξηγήσω το γεγονός ότι έχω κυκλοφορήσει τόσα πολλά βιβλία. Μάλλον συμβαίνει επειδή δουλεύω απρόσκοπτα τις περισσότερες μέρες και το μυστικό είναι το εξής: αν ολοκληρώνετε τουλάχιστον μια σελίδα την ημέρα, τότε στο τέλος του έτους θα έχετε 365 σελίδες βιβλίου».
-από μια συνέντευξη του 2009 με την Tina Brown για το The Daily Beast.
4. Επιλέξτε με προσοχή το πού θα εστιάσετε κάθε φορά.
«Πώς νιώθεις κοιτάζοντας μέσα από ένα μικροσκόπιο, όταν προσαρμόζεις την εστίαση σε αυτό που θέλεις πραγματικά να δεις; Όλα λοιπόν εξαρτώνται από το πόσο κοντά θέλετε να φέρετε το αντικείμενο στο γυμνό σας μάτι -και αντίστροφα. Εξαρτάται από το τι θέλετε να μεγενθύνετε – όπως επίσης και το πόσο πολύ».
-σε μια συνέντευξη του το 1984 στο The Paris Review.
5. Γίνετε αρχισυντάκτης και κριτής του εαυτού σας.
«Μέρος του να είσαι συγγραφέας είναι να μπορείς να διαβάζεις ό,τι έχεις γράψει και να βλέπεις τι λείπει και κατοπιν να δεις τι χρειάζεται να αναπτύξεις περισσότερο. Είναι σαν τραμπολίνο: πηδάς πάνω-κάτω πάνω σε αυτό το σχέδιο και κάθε άλμα είναι και μια πιθανή νέα ιδέα».
-από συνέντευξη του στον Robert Siegel στο NPR.
6. Κάντε την εργασία σας βήμα προς βήμα.
«Ακόμα κι αν γράφεις ένα βιβλίο σε διάστημα δύο ετών, μερικές φορές καταφέρνεις να γράψεις μια σελίδα την ημέρα, μερικές φορές καμία. Κάθε πρόταση που γράφεις, δημιουργεί ένα νέο πρόβλημα και ουσιαστικά αυτό που κάνεις είναι να συνδέεις τη μια πρόταση με την επόμενη. Και γράφοντας την κάθε πρόταση, μετά πρέπει εσύ να καταλάβεις τι ακολουθεί ή τι δεν ακολουθεί και να κάνεις την ανάλογη κίνηση».
-από συνέντευξη του το 2013 στο NPR.
7. Κάντε το κείμενό σας να μοιάζει αληθινό και πραγματικό.
«[Περνάω μήνες] κοιτάζοντας το χειρόγραφό μου και λέγοντας από μέσα μου «Αυτό είναι λάθος — αλλά τι φταίει;» Αναρωτιέμαι λοιπόν: «Αν αυτό το βιβλίο ήταν όνειρο, τι είδους όνειρο θα ήταν;» Αλλά όταν το ρωτάω αυτό, προσπαθώ επίσης να πιστέψω σε αυτό που έγραψα, να ξεχάσω ότι αυτή την στιγμή γράφω κάτι και να πω: «Αυτό έγινε στην πραγματικότητα!», ακόμα και αν δεν έχει γίνει. Το κόλπο είναι να αντιληφθείτε την συγγραφική σας εφεύρεση ως μια πραγματικότητα που μπορεί να γίνει κατανοητή ακόμη και ως όνειρο. Η ιδέα είναι να μετατρέψουμε τη σάρκα και το αίμα σε λογοτεχνικούς χαρακτήρες και τους λογοτεχνικούς χαρακτήρες σε σάρκα και οστά».
-σε μια συνέντευξη του το 1984 στο The Paris Review.
8. Αν κολλήσατε, πηγαίνετε μια βόλτα.
«Αν κολλήσω κάποια στιγμή – και αυτό είναι κάτι που μου συμβαίνει συχνά – φεύγω από το σπίτι και πάω μια βόλτα στο δάσος. Περπατάω για 10 λεπτά και επιστρέφω – και προσπαθώ ξανά να γράψω».
-όπως είπε το 2010 στον Guardian.
9. Μην αποφεύγετε τις δυσκολίες.
«Ο Τζον Μπέριμαν κάποτε είπε ότι “για έναν συγγραφέα κάθε δοκιμασία που δεν τον σκοτώνει είναι ένα αξιοσημείωτο γεγονός”».
-σε μια συνέντευξη του το 1984 στο The Paris Review.
10. Γράψε αυτό που ξέρεις, αλλά όχι ΜΟΝΟ αυτό που ξέρεις.
«Φυσικά, ως συγγραφείς θα πρέπει να βασίζεστε στις εμπειρίες σας, αλλά με μια διαφορά: ό,τι γράφετε κάθε μέρα δεν θα πρέπει απαραίτητα να είναι και ό,τι σας συμβαίνει κάθε μέρα – δεν θα ήσασταν συγγραφέας αν κάνατε ΜΟΝΟ και αποκλειστικά αυτό. Αλλά αυτό σου δίνει μια αίσθηση του πώς είναι η ζωή και κατόπιν μαθαίνεις να “ζυγίζεις” αυτό που επινοείς με την αίσθηση της πραγματικότητάς σου».
-από συνέντευξη του το 2013 στο NPR.
11. Μετατρέψτε τον εαυτό σας σε κάποιον άλλο.
«[Η συγγραφή] Είναι η τέχνη της πλαστοπροσωπίας, έτσι δεν είναι; Αυτό είναι το θεμελιώδες μυθιστορηματικό δώρο. Πρέπει να υπάρχει κάποια ευχαρίστηση σε αυτή τη δουλειά, και αυτό για τους συγγραφείς είναι να κυκλοφορούν μεταμφιεσμένοι. Να υποδύονται έναν χαρακτήρα. Να προσποιούνται ότι είναι κάποιοι άλλοι».
-σε μια συνέντευξη του το 1984 στο The Paris Review.
Από το 1979, οπότε και εκδόθηκε το «The Ghost Writer», το πρώτο βιβλίο του όπου αφηγητής είναι ο Νέιθαν Ζούκερμαν, ο Φίλιπ Ροθ έχει πάντα κάτι σπουδαίο να σου πει για την ζωή σου, είτε για την φιλική, είτε για την συναισθηματική, είτε για την σεξουαλική, είτε για την επαγγελματική (συνήθως, είναι τόσο καλός, ώστε οι συμβουλές του καλύπτουν, ταυτόχρονα, πάνω από μια κατηγορία).
Λογικό, φυσικά αυτό, καθώς πολλά από τα βιβλία του Ροθ έχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία: εκτός του Ζούκερμαν που θεωρείται alter ego του συγγραφέα, ο χαρακτήρας Ντέιβιντ Κέπες που εμφανίζεται σε τρία βιβλία έχει αρκετά κοινά στοιχεία με τον ίδιο, ενώ σε κάποια βιβλία του έχει χρησιμοποιήσει χαρακτήρες με το όνομα Φίλιπ Ροθ.
Η ουσία είναι ότι ο Ροθ, σχεδόν πάντα, όποτε μιλάει, από το στόμα του βγαίνουν αξιωματικές ρήσεις και αφορισμοί που είναι άξιοι λόγου. Σταχυολογήσαμε 11 από αυτούς και σας τους παρουσιάζουμε εν είδη συμβουλής ζωής (και συγγραφής):
1. Μάθετε να εκτιμάτε την ακινησία.
«Το γράψιμο δεν είναι απλώς σκληρή δουλειά, είναι ένας εφιάλτης. Το να είσαι μεταλλωρύχος είναι σκληρή δουλειά. Το γράψιμο όμως είναι ένας εφιάλτης. Υπάρχει μια τεράστια αβεβαιότητα που είναι ενσωματωμένη μέσα σε αυτό το επάγγελμα, ένα διαρκές και συνεχόμενο επίπεδο προσωπικής αμφιβολίας που μπαίνει εμπόδιο μπροστά σου. Στα περισσότερα επαγγέλματα υπάρχει αρχή, μέση και τέλος. Με το γράψιμο, πάντα γυρνάμε στην αρχή. Υπάρχει πολλή επανάληψη στο έργο του γραψίματος. Στην πραγματικότητα, μια απαραίτητη δεξιότητα που χρειάζεται ο κάθε επίδοξος συγγραφέας είναι η ικανότητα να κάθεται ακίνητος, σε βαθιά περισυλλογή».
-σε συνέντευξή του στο Daily Rituals και τον Mason Currey.
2. Ψάξτε για κάτι που θα σας ζορίσει.
«Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία δεν είναι οι λύσεις στα προβλήματά σας. Ψάξτε, καθώς ξεκινάτε το οτιδήποτε, για αυτό που πρόκειται να σας αντισταθεί. Ψάξτε για μπελάδες, βασικά. Μερικές φορές στην αρχή η ευχέρεια [του γραψίματος] μπορεί να είναι ένα σημάδι ότι τίποτα δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα. Η ευχέρεια αυτή μπορεί στην πραγματικότητα να είναι το σήμα μου να σταματήσω, ενώ αντίθετα το να είμαι διαρκώς μέσα στο σκοτάδι από πρόταση σε πρόταση να είναι αυτό που με πείθει να συνεχίσω την συγγραφή».
-σε μια συνέντευξη του το 1984 στο The Paris Review.
3. Αν γράφετε κάθε μέρα, ίσως στο τέλος έχετε ένα βιβλίο.
«Δεν μπορώ, ειλικρινά, να εξηγήσω το γεγονός ότι έχω κυκλοφορήσει τόσα πολλά βιβλία. Μάλλον συμβαίνει επειδή δουλεύω απρόσκοπτα τις περισσότερες μέρες και το μυστικό είναι το εξής: αν ολοκληρώνετε τουλάχιστον μια σελίδα την ημέρα, τότε στο τέλος του έτους θα έχετε 365 σελίδες βιβλίου».
-από μια συνέντευξη του 2009 με την Tina Brown για το The Daily Beast.
4. Επιλέξτε με προσοχή το πού θα εστιάσετε κάθε φορά.
«Πώς νιώθεις κοιτάζοντας μέσα από ένα μικροσκόπιο, όταν προσαρμόζεις την εστίαση σε αυτό που θέλεις πραγματικά να δεις; Όλα λοιπόν εξαρτώνται από το πόσο κοντά θέλετε να φέρετε το αντικείμενο στο γυμνό σας μάτι -και αντίστροφα. Εξαρτάται από το τι θέλετε να μεγενθύνετε – όπως επίσης και το πόσο πολύ».
-σε μια συνέντευξη του το 1984 στο The Paris Review.
5. Γίνετε αρχισυντάκτης και κριτής του εαυτού σας.
«Μέρος του να είσαι συγγραφέας είναι να μπορείς να διαβάζεις ό,τι έχεις γράψει και να βλέπεις τι λείπει και κατοπιν να δεις τι χρειάζεται να αναπτύξεις περισσότερο. Είναι σαν τραμπολίνο: πηδάς πάνω-κάτω πάνω σε αυτό το σχέδιο και κάθε άλμα είναι και μια πιθανή νέα ιδέα».
-από συνέντευξη του στον Robert Siegel στο NPR.
6. Κάντε την εργασία σας βήμα προς βήμα.
«Ακόμα κι αν γράφεις ένα βιβλίο σε διάστημα δύο ετών, μερικές φορές καταφέρνεις να γράψεις μια σελίδα την ημέρα, μερικές φορές καμία. Κάθε πρόταση που γράφεις, δημιουργεί ένα νέο πρόβλημα και ουσιαστικά αυτό που κάνεις είναι να συνδέεις τη μια πρόταση με την επόμενη. Και γράφοντας την κάθε πρόταση, μετά πρέπει εσύ να καταλάβεις τι ακολουθεί ή τι δεν ακολουθεί και να κάνεις την ανάλογη κίνηση».
-από συνέντευξη του το 2013 στο NPR.
7. Κάντε το κείμενό σας να μοιάζει αληθινό και πραγματικό.
«[Περνάω μήνες] κοιτάζοντας το χειρόγραφό μου και λέγοντας από μέσα μου «Αυτό είναι λάθος — αλλά τι φταίει;» Αναρωτιέμαι λοιπόν: «Αν αυτό το βιβλίο ήταν όνειρο, τι είδους όνειρο θα ήταν;» Αλλά όταν το ρωτάω αυτό, προσπαθώ επίσης να πιστέψω σε αυτό που έγραψα, να ξεχάσω ότι αυτή την στιγμή γράφω κάτι και να πω: «Αυτό έγινε στην πραγματικότητα!», ακόμα και αν δεν έχει γίνει. Το κόλπο είναι να αντιληφθείτε την συγγραφική σας εφεύρεση ως μια πραγματικότητα που μπορεί να γίνει κατανοητή ακόμη και ως όνειρο. Η ιδέα είναι να μετατρέψουμε τη σάρκα και το αίμα σε λογοτεχνικούς χαρακτήρες και τους λογοτεχνικούς χαρακτήρες σε σάρκα και οστά».
-σε μια συνέντευξη του το 1984 στο The Paris Review.
8. Αν κολλήσατε, πηγαίνετε μια βόλτα.
«Αν κολλήσω κάποια στιγμή – και αυτό είναι κάτι που μου συμβαίνει συχνά – φεύγω από το σπίτι και πάω μια βόλτα στο δάσος. Περπατάω για 10 λεπτά και επιστρέφω – και προσπαθώ ξανά να γράψω».
-όπως είπε το 2010 στον Guardian.
9. Μην αποφεύγετε τις δυσκολίες.
«Ο Τζον Μπέριμαν κάποτε είπε ότι “για έναν συγγραφέα κάθε δοκιμασία που δεν τον σκοτώνει είναι ένα αξιοσημείωτο γεγονός”».
-σε μια συνέντευξη του το 1984 στο The Paris Review.
10. Γράψε αυτό που ξέρεις, αλλά όχι ΜΟΝΟ αυτό που ξέρεις.
«Φυσικά, ως συγγραφείς θα πρέπει να βασίζεστε στις εμπειρίες σας, αλλά με μια διαφορά: ό,τι γράφετε κάθε μέρα δεν θα πρέπει απαραίτητα να είναι και ό,τι σας συμβαίνει κάθε μέρα – δεν θα ήσασταν συγγραφέας αν κάνατε ΜΟΝΟ και αποκλειστικά αυτό. Αλλά αυτό σου δίνει μια αίσθηση του πώς είναι η ζωή και κατόπιν μαθαίνεις να “ζυγίζεις” αυτό που επινοείς με την αίσθηση της πραγματικότητάς σου».
-από συνέντευξη του το 2013 στο NPR.
11. Μετατρέψτε τον εαυτό σας σε κάποιον άλλο.
«[Η συγγραφή] Είναι η τέχνη της πλαστοπροσωπίας, έτσι δεν είναι; Αυτό είναι το θεμελιώδες μυθιστορηματικό δώρο. Πρέπει να υπάρχει κάποια ευχαρίστηση σε αυτή τη δουλειά, και αυτό για τους συγγραφείς είναι να κυκλοφορούν μεταμφιεσμένοι. Να υποδύονται έναν χαρακτήρα. Να προσποιούνται ότι είναι κάποιοι άλλοι».
-σε μια συνέντευξη του το 1984 στο The Paris Review.
