“Sorry seems to be the hardest word” ( Η συγγνώμη φαίνεται να είναι η πιο δύσκολη λέξη) αναφέρει ένα τραγούδι του Elton John και η καθημερινότητα έρχεται με πολλά παραδείγματα να το επιβεβαιώσει.
Δεν υπάρχει περίπτωση να μην έχετε κάποιον στο περιβάλλον σας που δυσκολεύεται να πει συγγνώμη. Που δυσκολεύεται να αποδεχτεί ότι έχει κάνει κάποιο λάθος, και να απολογηθεί άμεσα και ειλικρινώς. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις εκεί έξω που μπορεί να σε κάνουν να χάσεις την ψυχραιμία σου και τα λογικά σου, απλά αδυνατούν να συνειδητοποιήσουν την πραγματικότητα.
Είναι απλά πεισματάρηδες; Ή μήπως υπάρχει κάτι στην ψυχολογία τους που τους εμποδίζει να αναλάβουν την ευθύνη των πράξεών τους και απλώς να πουν ότι λυπούνται;
Για να είμαστε ειλικρινείς βέβαια, ακόμη και ο πιο ευσυνείδητος ανάμεσά μας περιστασιακά αποτυγχάνει να ζητήσει συγγνώμη. Όταν συμβαίνει αυτό, είναι συνήθως για δύο λόγους: (1) Δεν νοιαζόμαστε αρκετά για το άλλο άτομο ή για τη σχέση ώστε να αναλάβουμε τη συναισθηματική ταλαιπωρία του να αποδεχόμαστε το λάθος μας και να ζητάμε συγγνώμη. (2) Πιστεύουμε ότι η συγγνώμη μας δεν θα έχει σημασία και δε θα ληφθεί σοβαρά από τον συνομιλητή μας.
Τι γίνεται όμως με τους ανθρώπους που δεν μπορούν ποτέ να παραδεχτούν ότι έκαναν λάθος, ανεξάρτητα από την περίσταση; Τι τους κάνει να μην μπορούν να ζητήσουν συγγνώμη ακόμα και όταν έχουν προφανώς λάθος; Για αυτούς τους ανθρώπους, η παραδοχή της υπαιτιότητας και η απολογία αποτελεί μία ψυχοφθόρα διαδικασία.
Ταυτότητα και αποδοχή λάθους
Για πολλούς ανθρώπους, το να παραδεχθούν ένα λάθος είναι μια άμεση απειλή για την ταυτότητά τους και την αυτοεκτίμησή τους. Οι άνθρωποι που δεν μπορούν να ζητήσουν συγγνώμη έχουν συχνά τόσο βαθιά συναισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης που οι εύθραυστοι εγωισμοί τους δεν μπορούν να απορροφήσουν το πλήγμα της παραδοχής ότι έκαναν λάθος καθώς έτσι επιβεβαιώνονται οι φόβοι τους ότι είναι ανεπαρκείς.
Όταν κάνουμε λάθη, συνήθως ερχόμαστε αντιμέτωποι με το εγώ μας. Σύμφωνα με τους ψυχολόγους Tavris και Aronson , το να ζητήσουμε συγγνώμη απαιτεί την αποδοχή ότι δεν είμαστε τέλειοι, και αυτό είναι κάτι που προκαλεί άγχος και αίσθηση αδυναμίας σε πολλούς ανθρώπους.
Η συγγνώμη μπορεί να θεωρηθεί ως παραδοχή αποτυχίας και, για εκείνους που είναι περήφανοι για την αίσθηση της υπεροχής τους, η ιδέα της ατέλειας είναι απαράδεκτη.
Οι ναρκισσιστές τείνουν να πιστεύουν ότι είναι ανώτεροι και αποφεύγουν να παραδεχτούν ότι μπορεί να κάνουν λάθη. Η συγγνώμη θεωρείται μια παραδοχή αδυναμίας που απειλεί την εξιδανικευμένη εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους. Έτσι, οι μηχανισμοί άμυνάς ενεργοποιούνται – κατά καιρούς, ασυνείδητα – και μπορεί να γεννήσουν δικαιολογίες, να μεταφέρουν οποιαδήποτε ευθύνη αλλού και ακόμη και να αμφισβητήσουν βασικά γεγονότα για να αποκρούσουν τον κίνδυνο του να ρίξουν τον εαυτό τους χαμηλά.
Συγγνώμη = Ντροπή και άγχος
Η ντροπή συνδέεται επίσης με την απροθυμία να ζητήσει κανείς συγγνώμη. Σύμφωνα με την Αμερικανίδα ψυχίατρος και ψυχαναλύτρια Helen Block Lewis, η ντροπή είναι ένα έντονο συναίσθημα που αφορά την προσωπική μας αξιοπρέπεια και τη θέση μας στις σχέσεις. Αυτός ο φόβος της έκθεσης μπορεί να οδηγήσει κάποιον να αποφύγει τη συγγνώμη, ειδικά αν ανησυχεί για το πώς θα τον αντιληφθούν οι άλλοι. Αντί να αισθανόμαστε ότι κάναμε κάτι κακό (που είναι πιο ανεκτό), το συναίσθημα της ντροπής μας οδηγεί στο να πιστεύουμε ότι είμαστε κακοί ή ανεπαρκείς ως άτομα. Έτσι, όταν μας ζητείται να ζητήσουμε συγγνώμη, η διαδικασία μπορεί να πυροδοτήσει το άγχος και την ντροπή, τα οποία καθιστούν το άτομο αμυντικό και απρόθυμο να δεχθεί την ευθύνη.
Δυσκολία διαχείρισης συναισθημάτων
Ένας άλλος λόγος που καθιστά δύσκολη τη συγγνώμη είναι η δυσκολία διαχείρισης των συναισθημάτων. Σύμφωνα με έρευνες , η συγγνώμη απαιτεί συναισθηματική γενναιότητα, καθώς η διαδικασία αυτή εμπεριέχει τη συνειδητοποίηση της αποτυχίας και την εκδήλωση ευαλωτότητας. Οι άνθρωποι που αποφεύγουν τα συναισθήματα αυτά συχνά τείνουν να αποφεύγουν και τη συγγνώμη.
Και τι γίνεται με αυτούς τους ανθρώπους που αδυνατούν να παραδεχτούν λάθη; Πώς τους διαχειριζόμαστε στις ζωές μας;
Αν δεν είναι άτομα με τα οποία αλληλεπιδράτε τακτικά, μπορείτε να εξετάσετε την ελαχιστοποίηση της επαφής μαζί τους. Αλλά αν είναι οικογένεια, ή συνάδελφοι που δεν γίνεται να αποφύγετε, η διατήρηση ψυχραιμίας είναι το πιο σημαντικό βήμα.
Το λάθος που κάνουμε συχνά όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με κάποιον που συνήθως δεν μπορεί να ζητήσει συγγνώμη είναι να θυμώνουμε και να προσπαθούμε να κερδίσουμε τη διαμάχη μας μαζί του (επειδή έχουμε δίκιο!). Αλλά η θλιβερή και απογοητευτική πραγματικότητα είναι ότι δεν μπορούμε ποτέ να κερδίσουμε. Ακόμα κι αν αποδείξαμε ότι έκαναν λάθος σε έντονα, αδιαμφισβήτητα γεγονότα, είτε θα αρνηθούν αυτά τα αδιαμφισβήτητα γεγονότα είτε θα στραφούν σε μια προσωπική επίθεση υποστηρίζοντας ότι είμαστε αρνητικοί και υπερευαίσθητοι.
Ο καλύτερος τρόπος για να το κάνετε αυτό είναι να αποδεχτείτε τη συμπεριφορά τους – όσο ενοχλητική κι αν είναι – και να συνειδητοποιήσετε ότι είναι απλά ψυχολογικά ανίκανοι να ζητήσουν συγγνώμη. Επιπλέον, δεν πρόκειται να αλλάξουν. Η εξάσκηση στην αποδοχή μπορεί να σας βοηθήσει να απεμπλακείτε από τις διαφωνίες μαζί τους και να σας βοηθήσει να περιορίσετε τα συναισθήματα απογοήτευσης, θυμού και απογοήτευσης. Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι κάτω από το πεισματάρικο εξωτερικό τους, είναι απίστευτα ευάλωτοι.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να λέμε τις απόψεις μας όσο πιο ήρεμα και πειστικά μπορούμε και στη συνέχεια να απεμπλακούμε από το επιχείρημα όταν γίνεται αντιπαραγωγικό – όπως όταν αμφισβητούν τα γεγονότα, βρίσκουν γελοίες δικαιολογίες ή στρέφονται σε ασήμαντες παρατηρήσεις . Μόλις ηρεμήσουν και αφού πάψουν να αισθάνονται ότι τους επιτίθενται, τότε ίσως να μπορούμε να αναζητήσουμε σημάδια μεταμέλειας.
➥ Διαβάστε επίσης: Τα συναισθηματικά βαμπίρ διψούν για την προσοχή σου
“Sorry seems to be the hardest word” ( Η συγγνώμη φαίνεται να είναι η πιο δύσκολη λέξη) αναφέρει ένα τραγούδι του Elton John και η καθημερινότητα έρχεται με πολλά παραδείγματα να το επιβεβαιώσει.
Δεν υπάρχει περίπτωση να μην έχετε κάποιον στο περιβάλλον σας που δυσκολεύεται να πει συγγνώμη. Που δυσκολεύεται να αποδεχτεί ότι έχει κάνει κάποιο λάθος, και να απολογηθεί άμεσα και ειλικρινώς. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις εκεί έξω που μπορεί να σε κάνουν να χάσεις την ψυχραιμία σου και τα λογικά σου, απλά αδυνατούν να συνειδητοποιήσουν την πραγματικότητα.
Είναι απλά πεισματάρηδες; Ή μήπως υπάρχει κάτι στην ψυχολογία τους που τους εμποδίζει να αναλάβουν την ευθύνη των πράξεών τους και απλώς να πουν ότι λυπούνται;
Για να είμαστε ειλικρινείς βέβαια, ακόμη και ο πιο ευσυνείδητος ανάμεσά μας περιστασιακά αποτυγχάνει να ζητήσει συγγνώμη. Όταν συμβαίνει αυτό, είναι συνήθως για δύο λόγους: (1) Δεν νοιαζόμαστε αρκετά για το άλλο άτομο ή για τη σχέση ώστε να αναλάβουμε τη συναισθηματική ταλαιπωρία του να αποδεχόμαστε το λάθος μας και να ζητάμε συγγνώμη. (2) Πιστεύουμε ότι η συγγνώμη μας δεν θα έχει σημασία και δε θα ληφθεί σοβαρά από τον συνομιλητή μας.
Τι γίνεται όμως με τους ανθρώπους που δεν μπορούν ποτέ να παραδεχτούν ότι έκαναν λάθος, ανεξάρτητα από την περίσταση; Τι τους κάνει να μην μπορούν να ζητήσουν συγγνώμη ακόμα και όταν έχουν προφανώς λάθος; Για αυτούς τους ανθρώπους, η παραδοχή της υπαιτιότητας και η απολογία αποτελεί μία ψυχοφθόρα διαδικασία.
Ταυτότητα και αποδοχή λάθους
Για πολλούς ανθρώπους, το να παραδεχθούν ένα λάθος είναι μια άμεση απειλή για την ταυτότητά τους και την αυτοεκτίμησή τους. Οι άνθρωποι που δεν μπορούν να ζητήσουν συγγνώμη έχουν συχνά τόσο βαθιά συναισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης που οι εύθραυστοι εγωισμοί τους δεν μπορούν να απορροφήσουν το πλήγμα της παραδοχής ότι έκαναν λάθος καθώς έτσι επιβεβαιώνονται οι φόβοι τους ότι είναι ανεπαρκείς.
Όταν κάνουμε λάθη, συνήθως ερχόμαστε αντιμέτωποι με το εγώ μας. Σύμφωνα με τους ψυχολόγους Tavris και Aronson , το να ζητήσουμε συγγνώμη απαιτεί την αποδοχή ότι δεν είμαστε τέλειοι, και αυτό είναι κάτι που προκαλεί άγχος και αίσθηση αδυναμίας σε πολλούς ανθρώπους.
Η συγγνώμη μπορεί να θεωρηθεί ως παραδοχή αποτυχίας και, για εκείνους που είναι περήφανοι για την αίσθηση της υπεροχής τους, η ιδέα της ατέλειας είναι απαράδεκτη.
Οι ναρκισσιστές τείνουν να πιστεύουν ότι είναι ανώτεροι και αποφεύγουν να παραδεχτούν ότι μπορεί να κάνουν λάθη. Η συγγνώμη θεωρείται μια παραδοχή αδυναμίας που απειλεί την εξιδανικευμένη εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους. Έτσι, οι μηχανισμοί άμυνάς ενεργοποιούνται – κατά καιρούς, ασυνείδητα – και μπορεί να γεννήσουν δικαιολογίες, να μεταφέρουν οποιαδήποτε ευθύνη αλλού και ακόμη και να αμφισβητήσουν βασικά γεγονότα για να αποκρούσουν τον κίνδυνο του να ρίξουν τον εαυτό τους χαμηλά.
Συγγνώμη = Ντροπή και άγχος
Η ντροπή συνδέεται επίσης με την απροθυμία να ζητήσει κανείς συγγνώμη. Σύμφωνα με την Αμερικανίδα ψυχίατρος και ψυχαναλύτρια Helen Block Lewis, η ντροπή είναι ένα έντονο συναίσθημα που αφορά την προσωπική μας αξιοπρέπεια και τη θέση μας στις σχέσεις. Αυτός ο φόβος της έκθεσης μπορεί να οδηγήσει κάποιον να αποφύγει τη συγγνώμη, ειδικά αν ανησυχεί για το πώς θα τον αντιληφθούν οι άλλοι. Αντί να αισθανόμαστε ότι κάναμε κάτι κακό (που είναι πιο ανεκτό), το συναίσθημα της ντροπής μας οδηγεί στο να πιστεύουμε ότι είμαστε κακοί ή ανεπαρκείς ως άτομα. Έτσι, όταν μας ζητείται να ζητήσουμε συγγνώμη, η διαδικασία μπορεί να πυροδοτήσει το άγχος και την ντροπή, τα οποία καθιστούν το άτομο αμυντικό και απρόθυμο να δεχθεί την ευθύνη.
Δυσκολία διαχείρισης συναισθημάτων
Ένας άλλος λόγος που καθιστά δύσκολη τη συγγνώμη είναι η δυσκολία διαχείρισης των συναισθημάτων. Σύμφωνα με έρευνες , η συγγνώμη απαιτεί συναισθηματική γενναιότητα, καθώς η διαδικασία αυτή εμπεριέχει τη συνειδητοποίηση της αποτυχίας και την εκδήλωση ευαλωτότητας. Οι άνθρωποι που αποφεύγουν τα συναισθήματα αυτά συχνά τείνουν να αποφεύγουν και τη συγγνώμη.
Και τι γίνεται με αυτούς τους ανθρώπους που αδυνατούν να παραδεχτούν λάθη; Πώς τους διαχειριζόμαστε στις ζωές μας;
Αν δεν είναι άτομα με τα οποία αλληλεπιδράτε τακτικά, μπορείτε να εξετάσετε την ελαχιστοποίηση της επαφής μαζί τους. Αλλά αν είναι οικογένεια, ή συνάδελφοι που δεν γίνεται να αποφύγετε, η διατήρηση ψυχραιμίας είναι το πιο σημαντικό βήμα.
Το λάθος που κάνουμε συχνά όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με κάποιον που συνήθως δεν μπορεί να ζητήσει συγγνώμη είναι να θυμώνουμε και να προσπαθούμε να κερδίσουμε τη διαμάχη μας μαζί του (επειδή έχουμε δίκιο!). Αλλά η θλιβερή και απογοητευτική πραγματικότητα είναι ότι δεν μπορούμε ποτέ να κερδίσουμε. Ακόμα κι αν αποδείξαμε ότι έκαναν λάθος σε έντονα, αδιαμφισβήτητα γεγονότα, είτε θα αρνηθούν αυτά τα αδιαμφισβήτητα γεγονότα είτε θα στραφούν σε μια προσωπική επίθεση υποστηρίζοντας ότι είμαστε αρνητικοί και υπερευαίσθητοι.
Ο καλύτερος τρόπος για να το κάνετε αυτό είναι να αποδεχτείτε τη συμπεριφορά τους – όσο ενοχλητική κι αν είναι – και να συνειδητοποιήσετε ότι είναι απλά ψυχολογικά ανίκανοι να ζητήσουν συγγνώμη. Επιπλέον, δεν πρόκειται να αλλάξουν. Η εξάσκηση στην αποδοχή μπορεί να σας βοηθήσει να απεμπλακείτε από τις διαφωνίες μαζί τους και να σας βοηθήσει να περιορίσετε τα συναισθήματα απογοήτευσης, θυμού και απογοήτευσης. Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι κάτω από το πεισματάρικο εξωτερικό τους, είναι απίστευτα ευάλωτοι.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να λέμε τις απόψεις μας όσο πιο ήρεμα και πειστικά μπορούμε και στη συνέχεια να απεμπλακούμε από το επιχείρημα όταν γίνεται αντιπαραγωγικό – όπως όταν αμφισβητούν τα γεγονότα, βρίσκουν γελοίες δικαιολογίες ή στρέφονται σε ασήμαντες παρατηρήσεις . Μόλις ηρεμήσουν και αφού πάψουν να αισθάνονται ότι τους επιτίθενται, τότε ίσως να μπορούμε να αναζητήσουμε σημάδια μεταμέλειας.
➥ Διαβάστε επίσης: Τα συναισθηματικά βαμπίρ διψούν για την προσοχή σου
