Το πρώτο εργοστάσιο ανακύκλωσης κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων σε εμπορική κλίμακα στον κόσμο αποτελεί ορόσημο για την αντιμετώπιση του κολοσσιαίου προβλήματος των αποβλήτων της μόδας.

Η σουηδική εταιρεία παραγωγής χαρτοπολτού Renewcell μόλις άνοιξε το πρώτο παγκοσμίως εργοστάσιο χαρτοπολτού εμπορικής κλίμακας, χημικής ανακύκλωσης από κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα σε κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, αφού δαπάνησε 10 χρόνια για την ανάπτυξη της τεχνολογίας.

Ενώ η μηχανική ανακύκλωση από κλωστοϋφαντουργία σε κλωστοϋφαντουργία υπάρχει εδώ και αιώνες, η Renewcell είναι το πρώτο εμπορικό εργοστάσιο που χρησιμοποιεί χημική ανακύκλωση, επιτρέποντάς της να αυξήσει την ποιότητα και την κλίμακα παραγωγής. Με φιλοδοξίες να ανακυκλώσει το ισοδύναμο περισσότερων από 1,4 δισεκατομμυρίων μπλουζών κάθε χρόνο έως το 2030, το νέο εργοστάσιο σηματοδοτεί την αρχή μιας σημαντικής αλλαγής στην ικανότητα της βιομηχανίας της μόδας να ανακυκλώνει τα χρησιμοποιημένα ρούχα σε κλίμακα.

“Το γραμμικό μοντέλο κατανάλωσης μόδας δεν είναι βιώσιμο“, λέει ο διευθύνων σύμβουλος της Renewcell Patrik Lundström. “Δεν μπορούμε να εξαντλούμε τους φυσικούς πόρους της Γης αντλώντας πετρέλαιο για την παραγωγή πολυεστέρα, να κόβουμε δέντρα για την παραγωγή βισκόζης ή να καλλιεργούμε βαμβάκι και στη συνέχεια να χρησιμοποιούμε αυτές τις ίνες μόνο μία φορά σε μια γραμμική αλυσίδα αξίας που καταλήγει στους ωκεανούς, στις χωματερές ή στους αποτεφρωτήρες. Πρέπει να κάνουμε τη μόδα κυκλική“. Αυτό σημαίνει να περιορίσουμε τα απόβλητα και τη ρύπανση της μόδας, διατηρώντας παράλληλα τα ενδύματα σε χρήση ώστε να επαναχρησιμοποιηθούν για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, αναπτύσσοντας συστήματα συλλογής ή τεχνολογίες για τη μετατροπή των υφασμάτων σε νέες πρώτες ύλες.

Κάθε χρόνο, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, παράγονται παγκοσμίως περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια είδη ένδυσης, με το 65% αυτών να καταλήγουν σε χωματερές εντός 12 μηνών. Οι χώροι υγειονομικής ταφής απελευθερώνουν ίσα μέρη διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου – το δεύτερο αέριο του θερμοκηπίου είναι 28 φορές πιο ισχυρό από το πρώτο σε μια περίοδο 100 ετών. Η βιομηχανία μόδας εκτιμάται ότι ευθύνεται για το 8-10% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.

Μόλις το 1% των ανακυκλωμένων ρούχων μετατρέπεται ξανά σε νέα ρούχα. Ενώ τα φιλανθρωπικά καταστήματα, οι τράπεζες κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και τα προγράμματα “επιστροφής” από τους λιανοπωλητές βοηθούν να παραμείνουν στην κυκλοφορία τα δωρεάσιμα ρούχα σε φορέσιμη κατάσταση, οι δυνατότητες ανακύκλωσης των ρούχων στο τέλος του κύκλου ζωής τους είναι επί του παρόντος περιορισμένες. Πολλά εμπορικά καταστήματα με προγράμματα επιστροφής ρούχων, συμπεριλαμβανομένων των Levi Strauss και H&M, εφαρμόζουν ένα σύστημα με τρεις άξονες: μεταπώληση (π.χ. σε φιλανθρωπικά καταστήματα), επαναχρησιμοποίηση (μετατροπή σε άλλα προϊόντα, όπως πανιά καθαρισμού ή σφουγγαρίστρες) ή ανακύκλωση (σε υπόστρωμα χαλιών, μονωτικό υλικό ή γέμισμα στρωμάτων – τα ρούχα δεν αναφέρονται ως επιλογή).

Μεγάλο μέρος της τεχνικής δυσκολίας στην ανακύκλωση ρούχων έγκειται στη σύνθεσή τους. Η πλειονότητα των ρούχων στις ντουλάπες μας είναι κατασκευασμένα από ένα μείγμα υφασμάτων, με τον πολυεστέρα να είναι η πιο ευρέως παραγόμενη ίνα, αντιπροσωπεύοντας μερίδιο 54% της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής ινών, σύμφωνα με την παγκόσμια μη κερδοσκοπική οργάνωση Textile Exchange. Το βαμβάκι είναι δεύτερο, με μερίδιο αγοράς περίπου 22%. Ο λόγος για την επικράτηση του πολυεστέρα είναι το χαμηλό κόστος των συνθετικών ινών με βάση τα ορυκτά, γεγονός που τις καθιστά δημοφιλή επιλογή για τις μάρκες γρήγορης μόδας, οι οποίες δίνουν προτεραιότητα στην τιμή πάνω απ’ όλα – ο πολυεστέρας κοστίζει το μισό από το βαμβάκι ανά κιλό. Ενώ η βιομηχανία πλαστικών είναι σε θέση να διασπάσει τον καθαρό πολυεστέρα (ΡΕΤ) εδώ και δεκαετίες, ο μικτός χαρακτήρας των υφασμάτων καθιστά δύσκολη την ανακύκλωση της μιας ίνας, χωρίς να υποβαθμίζεται η άλλη.

Χρησιμοποιώντας 100% υφασμάτινα απόβλητα – κυρίως παλιά μπλουζάκια και τζιν – ως πρώτη ύλη, το εργοστάσιο της Renewcell παράγει έναν βιοδιασπώμενο πολτό κυτταρίνης που ονομάζει Circulose. Τα υφάσματα πρώτα τεμαχίζονται και αφαιρούνται τα κουμπιά, τα φερμουάρ και τα χρώματα. Στη συνέχεια υποβάλλονται τόσο σε μηχανική όσο και σε χημική επεξεργασία που συμβάλλει στον ήπιο διαχωρισμό των σφιχτά μπλεγμένων βαμβακερών ινών μεταξύ τους. Αυτό που απομένει είναι καθαρή κυτταρίνη.

Μετά την ξήρανση, το φύλλο πολτού μοιάζει με παχύ χαρτί. Στη συνέχεια μπορεί να διαλυθεί από τους κατασκευαστές βισκόζης και να κλωστεί σε νέο ύφασμα βισκόζης. Η Renewcell λέει ότι τροφοδοτεί τη διαδικασία της με 100% ανανεώσιμη ενέργεια, η οποία παράγεται με υδροηλεκτρική ενέργεια από τον κοντινό ποταμό Indalsälven.

Ως η πιο συνηθισμένη τεχνητή κυτταρινική ίνα (MMCF), η βισκόζη είναι δημοφιλής λόγω της ελαφριάς, μεταξένιας ποιότητάς της. Οι MMCF έχουν μερίδιο αγοράς περίπου 6% της συνολικής παραγωγής ινών. Η κυτταρίνη διαλυτού πολτού χρησιμοποιείται από την κλωστοϋφαντουργία για την παραγωγή περίπου 7,2 εκατομμυρίων τόνων κυτταρινικών υφασμάτων κάθε χρόνο, σύμφωνα με το Textile Exchange. Όμως, η πλειονότητα προέρχεται από ξυλοπολτό, με περισσότερα από 200 εκατομμύρια δέντρα να υλοτομούνται κάθε χρόνο, σύμφωνα με την Canopy, μια αμερικανική μη κερδοσκοπική οργάνωση, αποστολή της οποίας είναι η προστασία των δασών από την κοπή τους για την παραγωγή συσκευασιών και υφασμάτων, όπως η βισκόζη και η ρεγιόν.

Η τεχνολογία της Renewcell όχι μόνο συμβάλλει στη διατήρηση των δασών ανέπαφων, αλλά και στην παραγωγή υψηλότερης απόδοσης χαρτοπολτού. “Ένα δέντρο αποτελείται από διάφορα μέρη, συμπεριλαμβανομένης της κυτταρίνης, αλλά περίπου το 60% αυτού είναι μη κυτταρινούχο περιεχόμενο με το οποίο δεν μπορείς να κάνεις πολλά“, λέει ο διευθυντής στρατηγικής της Renewcell Harald Cavalli-Björkman. “Εκτός από μια μικρή απώλεια, όλα τα απορρίμματα βαμβακιού που χρησιμοποιούμε μετατρέπονται σε χαρτοπολτό”.

Το εργοστάσιο έχει συμβόλαιο με τον κινεζικό κατασκευαστή βισκόζης Tangshan Sanyou Chemical Industries για 40.000 τόνους ετησίως και βρίσκεται σε συζητήσεις με άλλους μεγάλους κατασκευαστές βισκόζης, όπως η Birla στην Ινδία και η Kelheim Fibres στη Γερμανία. Η σουηδική μάρκα μόδας H&M, η οποία παράγει τρία δισεκατομμύρια ρούχα ετησίως και είναι ένας πρώτος επενδυτής στην Renewcell, υπέγραψε πενταετή συμφωνία 10.000 τόνων με το εργοστάσιο χαρτοπολτού – που ισοδυναμεί με 50 εκατομμύρια μπλουζάκια. Η Zara συνεργάστηκε επίσης με την Renewcell για μια συλλογή κάψουλας το 2022.

Όμως, η τεχνολογία της Renewcell έχει περιορισμούς: μπορεί να ανακυκλώσει μόνο ρούχα που είναι κατασκευασμένα από βαμβάκι, ενώ επιτρέπεται η ανακύκλωση μέχρι και 5% μη βαμβακερού περιεχομένου. “Εν μέρει, αυτό συμβαίνει επειδή είναι δύσκολο να διαχωριστεί ο πολυεστέρας, ο οποίος επηρεάζει την ποιότητα του προϊόντος, αλλά επίσης, θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι θα έχουμε μια αξιοπρεπή απόδοση στο άλλο άκρο“, λέει ο Cavalli-Björkman. “Με εξαίρεση τα πράγματα που απαιτούν εξαιρετική αντοχή, όπως τα ρούχα εργασίας, ή ειδικές ιδιότητες, όπως τα αδιάβροχα ρούχα, ο μόνος λόγος για τη χρήση πολυεστέρα είναι επειδή είναι φθηνός – με τεράστιο όμως κόστος για το περιβάλλον. Θα θέλαμε να αντιστρέψουμε αυτό το ρεύμα, να φέρουμε καθαρά υλικά και λιγότερα μείγματα στην κυκλικότητα“.

Άλλες εταιρείες όμως εστιάζουν τις προσπάθειές τους στα συνθετικά και τα μικτά υλικά που χρησιμοποιούνται ευρέως από τις μάρκες γρήγορης μόδας.

Η Worn Again Technologies, με έδρα το Νότιγχαμ στο Ηνωμένο Βασίλειο, συγκέντρωσε τον Οκτώβριο 27,6 εκατ. στερλίνες (34,2 εκατ. δολάρια) για την κατασκευή ενός εργοστασίου επίδειξης ανακύκλωσης υφασμάτων στο Winterthur της Ελβετίας, για μείγματα υφασμάτων που είναι δύσκολο να ανακυκλωθούν, όπως ρούχα από μείγματα πολυεστέρα και βαμβακιού.

Ως πρώτη ύλη, η Worn Again χρησιμοποιεί υφάσματα από καθαρό πολυεστέρα ή μίγματα πολυ-βαμβακιού, με ανοχή έως 5% άλλων υλικών εκτός μετάλλων, όπως φερμουάρ και υλικό. Υπάρχουν δύο ροές παραγωγής. Το ένα είναι ένα σφαιρίδιο ΡΕΤ, το οποίο έχει την ίδια χημική δομή και σύσταση με το παρθένο ΡΕΤ, για να μετατραπεί σε ανακυκλωμένο πολυεστέρα. Το άλλο είναι παρόμοιο με αυτό της Renewcell: αφού διαχωριστεί το βαμβάκι από το μείγμα πολυ-βαμβακιού, η κυτταρίνη καθαρίζεται και ανακτάται με τη μορφή πολτού ή κυτταρινικής σκόνης, για να μετατραπεί σε βισκόζη.

Η τεχνολογία της Worn Again διαφέρει από ό,τι είναι διαθέσιμο σήμερα, επειδή χρησιμοποιεί χημική και όχι μηχανική ανακύκλωση, η οποία ανακαταλαμβάνει τις πολυμερικές αλυσίδες και τις επαναφέρει σε παρθένο ισοδύναμο μοριακό βάρος. Αυτό επιτρέπει την καλύτερη ποιότητα και την κλιμακούμενη ανακύκλωση των μιγμάτων πολυεστέρα και πολυβαμβακιού. Μια άλλη βασική διαφοροποίηση της χημικής ανακύκλωσης της τεχνολογίας είναι ότι μπορεί να ανακυκλώσει τα υφάσματα πίσω σε υφάσματα.

Η Radclyffe-Thomas λέει ότι αυτού του είδους η προσέγγιση μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του συστημικού ζητήματος της κυκλικότητας στη βιομηχανία της μόδας όσον αφορά τις συνθετικές ίνες. Πολλές μάρκες, λέει, συχνά πλασάρουν ισχυρισμούς περί ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης υφασμάτων, προτάσσοντας τις συλλογές τους από ανακυκλωμένο πολυεστέρα, αλλά, στην πραγματικότητα, τα ενδύματα αυτά δεν είναι “κυκλικά” επειδή κατασκευάζονται από ανακυκλωμένα πλαστικά μπουκάλια – όχι υφάσματα.

Σύμφωνα με έκθεση της ομάδας εκστρατείας Changing Markets Foundation, “η μετατροπή των πλαστικών μπουκαλιών σε ρούχα θα πρέπει να θεωρείται εισιτήριο χωρίς επιστροφή για την υγειονομική ταφή, την αποτέφρωση ή την απόρριψη στη φύση”. Tα ρούχα που κατασκευάζονται από πολυεστέρα ρίχνουν μικροπλαστικά στο περιβάλλον και δεν μπορούν να ανακυκλωθούν πολλές φορές.

“Όταν ξεκινήσαμε, σκεφτήκαμε ότι θα ανακυκλώναμε καθαρό πολυεστέρα, αλλά δεν άργησε να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν υπάρχει πολύς καθαρός πολυεστέρας στην παγκόσμια δεξαμενή χρησιμοποιημένων υφασμάτων“, λέει η Cyndi Rhoades, ιδρύτρια της Worn Again Technologies. “Ένα μεγάλο ποσοστό των ρούχων αποτελείται από μείγματα, οπότε ξέραμε ότι αν θέλαμε να δημιουργήσουμε μια λύση για την ανακύκλωση υφασμάτων, έπρεπε να μπορεί να αντιμετωπίσει τα μείγματα“.

“Στόχος μας είναι να μειώσουμε τον όγκο της βισκόζης που χρησιμοποιούμε και να μεταβούμε σε εναλλακτικές λύσεις που χρησιμοποιούν ανακυκλωμένες, αναγεννητικές και ανανεώσιμες πηγές ινών μέχρι το 2025“, λέει η Kathleen Talbot, υπεύθυνη βιωσιμότητας και αντιπρόεδρος επιχειρήσεων της Reformation. “Ξεκινάμε με την ανακύκλωση παπουτσιών, ενεργών ρούχων, πουλόβερ, εξωτερικών ενδυμάτων και τζιν, επειδή αυτές είναι κατηγορίες και υλικά για τα οποία έχουμε ήδη λύσεις ανακύκλωσης υφασμάτων“.

Η μάρκα συνεργάζεται με την SuperCircle, μια αμερικανική τεχνολογική εταιρεία που διαχειρίζεται την εφοδιαστική της διαδικασίας ανακύκλωσης από τα απόβλητα έως τα επαναχρησιμοποιήσιμα υλικά, για να ταξινομεί και να συγκεντρώνει τα χρησιμοποιημένα προϊόντα της Reformation ανά τύπο ίνας. Στη συνέχεια, τα στέλνει σε ανακυκλωτές για την παραγωγή ινών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μελλοντικά προϊόντα.

Για την κλιμάκωση των κυκλικών μοντέλων μόδας, πρέπει να υπάρχουν κατάλληλες υποδομές και υπηρεσίες που διευκολύνουν την ανακύκλωση και τα συστήματα ανάκτησης, και να είναι προσβάσιμα, λέει ο Talbot.

Η Nicole Rycroft, η ιδρύτρια της Canopy, θυμάται τις συζητήσεις που έγιναν μόλις το 2013 σχετικά με τις δυνατότητες της ανακύκλωσης από ύφασμα σε ύφασμα. “Πολλοί συμβατικοί παραγωγοί μας έλεγαν ότι είμαστε τρελοί, ότι οι λύσεις επόμενης γενιάς ήταν αδύνατες σε εμπορική κλίμακα“, λέει. “Η Renewcell αποτελεί απόδειξη του τι είναι δυνατό. Μέχρι το 2030, θέλουμε τουλάχιστον τα μισά από τα ανθρωπογενή κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα κυτταρινικής προέλευσης να προέρχονται από κυκλικές πρώτες ύλες“.

Αλλά λέει ότι πρέπει να υπάρξουν και ρυθμιστικές πολιτικές. Η Rycroft αναφέρεται στις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αντιμετώπιση των αποβλήτων κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, καθιστώντας τα πιο ανθεκτικά, επαναχρησιμοποιήσιμα και ανακυκλώσιμα. Η στρατηγική της ΕΕ για τα βιώσιμα και κυκλικά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα θα ζητήσει όλα τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα στην αγορά της ΕΕ να είναι “μακράς διάρκειας ζωής και ανακυκλώσιμα, κατασκευασμένα κατά το δυνατόν από ανακυκλωμένες ίνες” έως το 2030. Επιπλέον, η ΕΕ θα απαιτήσει τα υφασμάτινα απόβλητα να συλλέγονται χωριστά, όπως το χαρτί ή το γυαλί, μέχρι το 2025.

Το Textile Exchange περιγράφει την αύξηση της ανακύκλωσης από ύφασμα σε ύφασμα ως το “ιερό δισκοπότηρο” της κυκλικής μόδας. Με μια ομάδα εταιρειών έτοιμων να επεκτείνουν τις δοκιμασμένες τεχνολογίες τους, ο στόχος αυτός δεν φαίνεται πλέον τόσο άπιαστος.

Πηγή: BBC