Το τελευταίο διάστημα, όπως είχαμε αναφέρει και σε σχετικό άρθρο μας, οι ψυχεδελικές ουσίες δεν είναι πλέον στο στόχαστρο αλλά σε επιστημονικά εργαστήρια. Και αυτό όχι γιατί οι ψυχεδελικές εμπειρίες είναι μία τάση που ήρθε από το παρελθόν για να ταράξει το παρόν, αλλά γιατί μέσω αυτών των ουσιών οι επιστήμονες πιστεύουν -και έχουν αποδείξεις γι’ αυτό, μέσα από κλινικές μελέτες- ότι μπορούμε να μεταμορφώσουμε προς το καλύτερο την ψυχική μας υγεία.

Παρά τις επίμονες νομικές επιπλοκές και το δημόσιο στίγμα που περιβάλλει τη χρήση τους, οι επιστήμονες εξακολουθούν να είναι αφοσιωμένοι στο να αλλάξουν την άποψη της κοινής γνώμης -και αρκετών κρατικών αρχών- σχετικά με τις θεραπευτικές τους δυνατότητες. Τα οφέλη τους, βέβαια, υπάρχουν και εκτός του πεδίου της ιατρικής επιστήμης.

Βιώσιμη ψυχεδελική ζωή

Τον τελευταίο χρόνο, δύο σημαντικές μελέτες αποκάλυψαν ότι τα ψυχεδελικά μπορεί να επηρεάζουν ανθρώπινες συμπεριφορές φιλικές προς το περιβάλλον και ένα έγγραφο που δημοσιεύθηκε στις αρχές του 2022 τάχθηκε υπέρ της χρήσης τους ως παράγοντες ενίσχυσης της βιοφιλίας [σ.σ. η βιοφιλία υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι έχουν μια έμφυτη τάση να αναζητούν συνδέσεις με τη φύση και άλλες μορφές ζωής].

Με απλά λόγια, το LSD, η ψιλοκυβίνη και η DMT μεταξύ πολλών άλλων ουσίων, προσφέρουν μια πολλά υποσχόμενη λύση στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης δημιουργώντας “γέφυρες” μεταξύ ανθρώπου και φύσης. Αυτή η σύνδεση, που προσφέρεται ως λύση στην αποστασιοποίησή μας από το περιβάλλον, είναι ιδιαίτερα αναγκαία καθώς πλησιάζουμε σε πολλαπλά μη αναστρέψιμα σημεία καμπής, πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι περίμενε ο ΟΗΕ και οι επιστημονική κοινότητα που ασχολείται με το κλίμα -εχθές, επιβεβαιώθηκε ότι ο Ιούλιος του 2023 ήταν ο πιο θερμός μήνας της ανθρωπότητας.

Σύμφωνα με την τελευταία αξιολόγηση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος (Intergovernmental Panel on Climate Change/IPCC), οι πολλές επιπτώσεις της περιβαλλοντικής καταστροφής που κάποτε θεωρούσαν ότι μπορούμε να τις αποφύγουμε έχουν επιταχυνθεί, και οι πιο ευάλωτες κοινότητες του κόσμου θα είναι αυτές που θα υποστούν τις μεγαλύτερες συνέπειες.

Οι πλημμύρες, οι ξηρασίες και οι ακραίες θερμοκρασίες, έχουν ήδη αναγκάσει εκατομμύρια ανθρώπους να μετακινηθούν, θέτοντας σε πρωτόγνωρη δοκιμασία τις κοινωνίες που υποδέχονται μετανάστες της κλιματικής αλλαγής. Οι ισορροπίες έχουν ξεκινήσει να αλλάζουν και μια νέα πραγματικότητα δημιουργείται.

Ανεξάρτητα από το πόσο ανησυχητικό είναι αυτό, ωστόσο, μια έρευνα της Pew Research το 2017 διαπίστωσε ότι ενώ τα 3/4 των Αμερικανών υποτίθεται ότι αισθάνονται ανήσυχοι για το μέλλον του πλανήτη μας, μόλις 1 στους 5 έχει πραγματικά κίνητρο να καταβάλλει καθημερινά προσπάθειες.

Την ίδια στιγμή, οι περίπου 100 εταιρείες που ευθύνονται για το 71% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, όπως οι ExxonMobil, Shell, BP και Chevron, δεν αναλαμβάνουν καμία ουσιαστική και αποφασιστική δράση για να περιορίσουν τις επιπτώσεις των πρακτικών τους, ούτε οι κυβερνήσεις τις καθιστούν υπόλογες για το περιβαλλοντικό τους αντίκτυπο.

Ας γίνουμε ένα με τη φύση

Σε αυτό το πλαίσιο, πιστεύεται ότι ο τρόπος με τον οποίο τα παραισθησιογόνα ναρκωτικά ενισχύουν την αίσθηση ότι η Γη είναι μέρος του εαυτού μας, του σώματός μας, της ζωής μας, και ότι είμαστε μέρος της -επιτρέποντάς μας έτσι να τη βλέπουμε ως προέκταση του εαυτού μας- μπορεί να λειτουργήσει βοηθητικά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και να “ανακουφίσει” τον πλανήτη μας από την πολιτική αδράνεια.

«Καταχραζόμαστε τη γη επειδή τη θεωρούμε εμπόρευμα που μας ανήκει», έγραψε ο Aldo Leopold το 1949. «Όταν βλέπουμε τη γη ως μια κοινότητα στην οποία ανήκουμε, μπορούμε να αρχίσουμε να τη χρησιμοποιούμε με αγάπη και σεβασμό».

Το ίδιο υποστηρίζει και ο Sam Gandy, επιστήμονας στο Ίδρυμα Beckley, που είναι μια ερευνητική ομάδα ψυχεδελικών στο Ηνωμένο Βασίλειο.

«Η οικολογική καταστροφή που βιώνουμε τώρα είναι μια παρενέργεια της αποσύνδεσης από τη φύση», λέει. «Η επανασύνδεσή μας με τη φύση είναι κάτι που θεωρώ ως ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα για τα οποία μπορούμε να εργαστούμε αυτή τη στιγμή ως είδος».

Αυτή η ριζοσπαστική ιδέα ότι τα ψυχεδελικά θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα μέσο για την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης από ό,τι η ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών Τεχνητής Νοημοσύνης, για παράδειγμα, διατυπώθηκε πιο πρόσφατα από την Gail Bradbrook, η οποία συνίδρυσε την Extinction Rebellion (XR).

Πειραματιζόμενη με τη φυτική ιατρική για να ανακαλύψει «τους κώδικες της κοινωνικής αλλαγής», το θεραπευτικό “ταξίδι” της Bradbrook ήταν ο καταλύτης πίσω από την έναρξη του XR στο τολμηρό, διεθνές κίνημα που γνωρίζουμε σήμερα -υπάρχει και σχετική ομάδα δράσης στην Ελλάδα για την οποία μπορείτε να ενημερωθείτε εδώ.

Βάσει του τρόπου που η Bradbrook αφιέρωσε το υπόλοιπο της ζωής της σε περιβαλλοντικούς σκοπούς, όταν υπέκυψε στην παρόρμηση που της προκάλεσε η αγιαχουάσκα (ayahuasca), μπορούμε να σκεφτούμε πως ένα ψυχεδελικό “ταξίδι” σε ανθρώπους-κλειδιά, για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την επίτευξη ουσιαστικής βιωσιμότητας, είναι αυτό ακριβώς που χρειαζόμαστε. Ίσως, αν σε κάποιο επόμενο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Τουρισμούς και της COP (τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για τη βιοποικιλότητα) μοιράσουν ψυχεδελικές ουσίες το αποτέλεσμα της συνάντησης να μην είναι απογοητευτικό, όπως τις προηγούμενες φορές.

Βέβαια, μια τέτοια ενέργεια μόνο προϊόν της φαντασίας μας μπορεί να είναι, αμφιβάλω αν και εν μέσω τριπαρίσματος θα μπορούσε κάποιος να ονειρευτεί τον Biden και τον Macron να καταναλώνουν magic mushrooms. Η πρόταση αυτή, λοιπόν, θα ήταν το λιγότερο αμφιλεγόμενη.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η νεότερη εργασία του Gandy, που διεξήχθη μαζί με μια ομάδα από το Πανεπιστήμιο του Γκρίνουιτς, προσπάθησε να ξαναγράψει την “αφήγηση” για τα ψυχεδελικά και το κλίμα.

Με τίτλο “Transpersonal Ecodelia: Surveying Psych-Induced Biophilia”, η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι ψυχεδελικές εμπειρίες έχουν την «ικανότητα να προκαλούν μια σύνδεση με τη φύση που είναι παθιασμένη, προστατευτική και παραμένει σημαντικά αυξημένη για δύο χρόνια μετά την εμπειρία, ακόμη και μεταξύ εκείνων που δεν ήταν προηγουμένως προσανατολισμένοι στη φύση».

Για την πεποίθηση ότι «το ποσοστό του “καλού” που μπορεί να προκύψει από αυτό [το ψυχεδελικό ταξίδι] είναι τεράστιο», παραθέτει την προσέγγιση του ψυχολόγου Matthias Forstmann ότι τα ψυχεδελικά προωθούν τη σύνδεση με τη φύση «μέσω της διάλυσης του εγώ».

Ο Gandy υποστηρίζει ότι το σημείο που σταματάει το “εγώ” μας και ξεκινάει ο εξωτερικός κόσμος είναι θολό.

«Αν νιώθω κοντά ή ένα με τη φύση, αρχίζω να αποδίδω στη φύση ιδιότητες που μοιάζουν με τις ανθρώπινες», δευτερολογεί ο Forstmann. «Όπως την ικανότητα να αισθάνεται πόνο ή να είναι λυπημένη. Αν αισθάνομαι ότι η φύση υποφέρει, τότε ίσως θέλω να της φέρομαι καλύτερα». Κάτι που μας υπενθυμίζει και τον αγώνα της Julia Hill, η ακτιβίστρια που σκαρφάλωσε σε ένα δέντρο ύψους 55 ετών και έζησε εκεί 738 ημέρες για να το σώσει.

Τα ψυχεδελικά δεν είναι για όλους, αλλά όλους μας αφορούν

Η επικοινωνία αυτή πρέπει να γίνεται με «έναν συναισθηματικά συναρπαστικό τρόπο», λέει ο Gandy, ιδίως επειδή τα ψυχεδελικά είναι μια ελεγχόμενη ουσία της «κατηγορίας Α» στις περισσότερες χώρες και δεν είναι κατάλληλα για όλους χωρίς κλινική επίβλεψη -συγκεκριμένα για όσους έχουν οικογενειακό ιστορικό με προβλήματα ψυχικής υγείας. Γι’ αυτό τον λόγο θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι δεν χρειάζεται να πάρει όλος ο πλανήτης ψιλοκυβίνη για να φτάσουμε σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο βιωσιμότητας.

Ο λεγόμενος «κανόνας του 3,5%», όπως προτάθηκε από την καθηγήτρια πολιτικής επιστήμης του Erica Chenoweth, υποθέτει ότι μόνο μια μικρή πλειοψηφία του πληθυσμού είναι αρκετή για να επιτευχθούν οι στόχοι που θα καθορίσουμε.

Για έναν πιο γρήγορο και πιο αποτελεσματικό περιβαλλοντικό μετασχηματισμό, επομένως, η κατεύθυνσή μας προς τις ψυχεδελικές ουσίες θα ήταν πιο αποτελεσματική αν ερχόταν από την κορυφή, περιλαμβάνοντας παγκόσμιους ηγέτες, επενδυτές και στελέχη επιχειρήσεων που θα έστρεφαν την προσοχή τους στην πορεία του πλανήτη και της ανθρωπότητας από την ψυχεδέλεια στον οικολογικό ακτιβισμό.

Έτσι, αν δεν είμαστε αρκετά έτοιμοι για την πλήρη αποποινικοποίηση αυτών των ουσίων, λέει ο Gandy, το να υπενθυμίσουμε σε όσους έχουν τη δύναμη να δημιουργήσουν «απτές αλλαγές στο ευρύ κοινό» για τη σημασία της οικοδόμησης μιας βιώσιμης σχέσης με τη Γη είναι μια καλή αρχή.

Καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη, που έχει ανθρωπογενή χαρακτήρα, έχει μπει σε μια καταστροφική κλίμακα, οι δυνατότητες των ψυχεδελικών στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης μας παρέχουν αισιοδοξία, σε αντίθεση με τις κενές υποσχέσεις των κρατών και των επιχειρήσεων που μέσω greenwashing αυξάνουν τα κέρδη τους.

«Η διατήρηση της φύσης έχει να κάνει με την αλλαγή του μυαλού», καταλήγει ο Gandy. «Τα ψυχεδελικά αλλάζουν το υπόστρωμα του νου. Από αυτό, θεωρώ ότι κάνουν την αλλαγή νοοτροπίας πιο προσιτή. Σε καμία περίπτωση δεν την εγγυώνται, αλλά παρέχουν πιο γόνιμο έδαφος για την πιθανότητα αυτή».

➪ Με πληροφορίες από: Guardian, Thred, Wikipedia, Atmos, Nautilus