Στις αρχές του 20ού αιώνα γεννήθηκε ένα κίνημα που συνέδεσε την πολυτέλεια με τη γεωμετρία, την τέχνη με τη μηχανή, την παράδοση στη διακόσμηση με την καινοτομία. Η Art Deco, με τις λαμπερές λεπτομέρειες, τα καθαρά σχήματα και την πίστη της στο χειροποίητο και στη σημασία των υλικών, μοιάζει σήμερα να αναβιώνει, όχι όμως μόνο ως νοσταλγία και μια vintage τάση, αλλά ως αναζήτηση ενός κόσμου που αντιστέκεται στο λίγο, χωρίς ποιότητα, στην πλαστικοποίηση των πάντων και στον άκριτο εκσυγχρονισμό. Είναι νεκρή η art deco; Όχι, είναι ένα ζωντανό κίνημα και το γιατί έχει ακόμα σημασία, βρίσκεται τόσο στα αισθητικά του στοιχεία όσο και στα βαθύτερα πολιτισμικά του μηνύματα.
Η γέννηση και η ουσία της Art Deco
Η Art Deco γεννήθηκε βασικά ως αντίδραση σε δύο πράγματα: πρώτον, στην πολύ φορτωμένη αισθητική διακόσμησης της Art Nouveau και της Belle Époque, δεύτερον, στην αυξανόμενη μηχανοποίηση και τις γρήγορες αλλαγές της βιομηχανικής εποχής. Η Art Deco δεν ήταν ποτέ μονολιθική, είναι ένα σύνολο των στυλ που συνυπήρχαν από τη δεκαετία του 1910 ως τη δεκαετία του 1940, με κοινά στοιχεία όπως τα γεωμετρικά μοτίβα, τη λάμψη (μέταλλα, μαύρο γυαλιστερό βερνίκι, γυαλί), την αισθητική που συνδυάζει τη διακόσμηση και την υψηλή τέχνη με το βιομηχανικό στοιχείο.
Ο καθοριστικός σταθμός στην ιστορία της που καθιέρωσε το όνομα “Art Deco” ήταν η “Διεθνής Έκθεση Διακόσμησης και Βιομηχανικής Τέχνης του Παρισιού” το 1925, και φυσικά το γεγονός που έδωσε έναν διεθνή χαρακτήρα στο κίνημα.
Η Art Deco σήμερα
Στα στοιχεία που μαρτυρούν ότι είναι ζωντανή είναι η αισθητική αναβίωση και έμπνευση που προσφέρει σε σύγχρονους σχεδιαστές και διακοσμητές που τείνουν να ενσωματώνουν στοιχεία της Art Deco στα έργα τους, τα πολυτελή υλικά, οι καθαρές γραμμές, τα γεωμετρικά σχέδια. Η τάση αυτή δεν είναι απλώς νοσταλγία, αλλά μια επιθυμία για κλασική ομορφιά και δεξιοτεχνία όταν τα trends τείνουν προς το πιο γυμνό, το πιο μαζικό, και μη ποιοτικό.
Η ιστορική και πολιτιστική αναγνώριση σε φεστιβάλ, εκθέσεις, και μουσεία αναδεικνύουν τα έργα της Art Deco. Ακόμα και το γεγονός πως στη σύγχρονη εποχή δίνεται χώρος για retrospectives και αφιερώματα δείχνει ότι υπάρχει κοινό που την τιμά και τη μελετά. Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τη νέα άνοδο του κινήματος ως μία αντίδραση στην εποχή της μαζικής παραγωγής και της ψηφιακής ταχύτητας. Σε μια περίοδο μάλιστα όπου το fast fashion, τα πλαστικά υλικά και η ψηφιακή επανάσταση μοιάζουν να υποκαθιστούν το χειροποίητο και το παραδοσιακό, εδώ έρχεται η Art Deco και λειτουργεί ως αντίβαρο. Έχει μέσα της ένα στοιχείο πολυτέλειας, υλικών επιλογών, λεπτομέρειας και κάτι που φαίνεται να ξεχνάμε, ένα «πιστεύω στην αξία του αντικειμένου».
Η πολιτισμική νοσταλγία και η ανάγκη για «ασφάλεια» αισθημάτων: Όπως αναφέρουν κάποιοι αρθρογράφοι του ξένου τύπου, η εποχή μας είναι γεμάτη αβεβαιότητα, πολιτική, οικονομική, κοινωνική. Σε τέτοιες συνθήκες, έχουμε την τάση να γυρίζουμε προς το παρελθόν, προς μορφές ομορφιάς που αντανακλούν τη σταθερότητα, τη λάμψη, την αισθητική πληρότητα και την πολιτιστική αξία.
Ορισμένα κτήρια και διακοσμητικά στοιχεία Art Deco έχουν εγκαταλειφθεί ή καταστραφεί. Σε μια εποχή που ζητείται βιωσιμότητα, οικολογία και αποφυγή σπατάλης, η Art Deco -που ιστορικά συνδέθηκε με την πολυτέλεια και το χρήμα- μπορεί να θεωρείται λιγότερο «καθημερινό». Η νοσταλγία μπορεί να οδηγήσει στο να αντιγράφεται το στυλ με επιφανειακό τρόπο, χωρίς την ουσία της ποιότητας και της δεξιοτεχνίας.
Γιατί έχει σημασία ακόμα
Η αισθητική εκπαίδευση και η παράδοση που μας προσφέρει το κίνημα της Art Deco, μας θυμίζει ότι η τέχνη και ο σχεδιασμός δεν είναι μόνο λειτουργικότητα, αλλά μορφή, ομορφιά και συμβολισμός και μας διδάσκει την αξία της αναλογίας, του φωτός, της υφής.
Μέσα από την πολιτισμική σύνδεση των εποχών, συνδέεται το παρελθόν με το παρόν, η περίοδος της μεσοπολεμικής αισιοδοξίας, της τέχνης ως και της τέχνης της διακόσμησης, αλλά και της κοινωνικής θέσης, με τη σημερινή στιγμή που ψάχνουμε για πραγματικές αξίες σε έναν κόσμο ψηφιακό και γρήγορο.
Η Art Deco ενσωματώνει την αρχιτεκτονική, τη διακόσμηση, την τέχνη, το βιομηχανικό design και δεν είναι μόνο έπιπλα ή μόδα. Αυτή η ενιαία, πολύπλευρη προσέγγιση εμπνέει σήμερα όσους εργάζονται στο design και στην αισθητική με τρόπο που ξεπερνά το είδος.
Σε έναν κόσμο όπου οι τάσεις αντιγράφονται μαζικά, η Art Deco θυμίζει την αξία της μοναδικότητας, της λεπτομέρειας ενός αντικειμένου ή ενός χώρου που ξεχωρίζει, που έχει χαρακτήρα.
Η Art Deco δεν είναι απλώς ένα πεθαμένο παρελθόν, αντίθετα είναι το ζωντανό σήμερα, αφού συνεχίζει να επηρεάζει, να εμπνέει και να προσφέρει αισθητική που ζει στα υλικά που επιλέγουμε, στα σπίτια που σχεδιάζουμε, στους χώρους που στολίζουμε, στον τρόπο που θέλουμε να αισθανόμαστε, δηλαδή γεμάτοι, λαμπεροί και προσεγμένοι. Η σημασία του κινήματος έγκειται όχι μόνο στη μορφή του ή στην οπτική του επίδραση, αλλά στην αξία του που μας υπενθυμίζει, ότι η τέχνη, ο σχεδιασμός και η αισθητική δεν είναι πολυτέλεια είναι τρόπος να ζούμε, να νιώθουμε και να αναγνωρίζουμε τι έχει αξία.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
