Κάθεσαι στο γραφείο του επιβλέποντά, με κατακόκκινα μάγουλα και έναν κόμπο στο λαιμό. Οι λέξεις ξεχύνονται από το στόμα πιο γρήγορα απ’ όσο μπορείς να τις ελέγξεις. Για μισή ώρα ξεσπάς σε ό,τι έχεις κρατήσει μέσα μου για μήνες: το άγχος, τις αμφιβολίες, την αίσθηση ότι δεν ανήκω σε αυτόν τον χώρο. Φτάνεις στο τρίτο έτος του διδακτορικού και η σιγανή αμφιβολία έχει ριζώσει μέσα μου, ότι δεν είμαι φτιαγμένος για αυτό που έχεις επιλέξει να κάνεις. Περιμένεις ένα βήμα μπροστά, ειδάλλως άλλη μία απογοήτευση. Ο επιβλέπων ακούει υπομονετικά και με μια ηρεμία που σχεδόν αιφνιδιάζει λέει μια φράση που θα μπορεί να μας συνοδεύει για πάντα: «Είσαι εδώ για να μάθεις να κάνεις ποδήλατο, όχι για να εφεύρεις το ποδήλατο».  

Ένας άνθρωπος που έχει κάνει αυτήν την επιλογή νιώθει την ανάγκη να είναι υπόδειγμα, να ανταποκριθεί σε προσδοκίες που κανείς άλλος στην οικογένειά του δεν έχει αντιμετωπίσει. Για να μπει στη σχολή παρουσίασε τον εαυτό του όχι ως μαθητευόμενο που είναι έτοιμος να μάθει, αλλά ως έναν ήδη ολοκληρωμένο ερευνητή, αυτόνομο και επιτυχημένο. 

Με την έναρξη του διδακτορικού, οι προκλήσεις ήρθαν καταιγιστικά. Η ακαδημαϊκή πίεση, η οικονομική ανασφάλεια ως φοιτητής εκτός της πατρίδας και το πολιτισμικό σοκ είναι μόνο η αρχή. Η απόρριψη των αιτήσεων για υποτροφίες απορρίπτονται επανειλημμένα και προκαλούν μία συνθήκη ματαίωσης. Το ερευνητικό γκρουπ είναι γεμάτο παραγωγικούς μεταδιδακτορικούς και φοιτητές που δημοσιεύουν συνεχώς, ενώ η δική σου έρευνα σταματά και παγώνει αρκετές φορές. Κάθε προσπάθεια να παράγεις νέες ιδέες πέφτει σε τοίχο μετά από τοίχο. Νιώθεις σαν να τρέχεις έναν αγώνα που έχει ήδη ξεκινήσει για όλους τους άλλους και εσύ είσαι πολύ πίσω. 

Οι φίλοι και η οικογένεια προσπαθούν να σε ενθαρρύνουν, υπενθυμίζοντας πόσο μακριά έχεις φτάσει και πόσα εμπόδια έχεις ήδη ξεπεράσει. Ένας σύμβουλος του πανεπιστημίου σε ωθεί να σταματήσεις να συγκρίνεις τον εαυτό μου με τους άλλους και σε βοηθά να δεις ότι το να είσαι υποψήφιος διδάκτορας κι αυτό είναι μία πολύ σημαντική κατάκτηση από μόνο του. Παρ’ όλα αυτά, οι αμφιβολίες επιστρέφουν. Νιώθω ότι απέτυχα θεμελιωδώς. 

Μετά από οκτώ μήνες που κουβαλάς το βάρος σιωπηλά και παρά τις συνεχείς παροτρύνσεις από την οικογένεια και το περιβάλλον, όλα τα παραπάνω δε λένε να φύγουν από το μυαλό. Συνειδητοποιείς ότι η εμμονή με την παραγωγικότητα και τις πρωτοποριακές ιδέες ήταν λάθος. Το ανταγωνιστικό περιβάλλον του πανεπιστημίου σε έχει αποσπάσει από τον πραγματικό λόγο που ήρθες εδώ: να μάθεις πως να κάνεις έρευνα και να επιβιώσεις μέσα σε αυτήν. 

Σιγά σιγά αρχίζεις να συζητάς τις ιδέες σου, να ζητάς ανατροφοδότηση από νωρίς και η πρόοδός σου γίνεται ορατή. Δεν ανησυχείς πια συνεχώς για δημοσιεύσεις ή παραγωγικότητα. Κάθε έργο, είτε πετύχει είτε αποτύχει είναι ένα βήμα εμπρός και μια ιστορία που αξίζει να ειπωθεί. Δύο χρόνια μετά ολοκληρώνω έχεις καταφέρει να οικοδομήσεις ένα ισχυρό δίκτυο υποστηρικτικών συναδέλφων και βιογραφικό που σε γεμίζει υπερηφάνεια. 

Στο μεταδιδακτορικό, η επαφή του επιβλέποντα αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία. Καταφέρνεις να τελειοποιήσω τις δεξιότητές σου, δηλαδή να “μάθεις να κάνεις ποδήλατο”, ενώ ταυτόχρονα συγκεντρώνεις τα εργαλεία για να φτιάξεις το δικό σου ποδήλατο. Αντί να επικεντρώνεσαι αποκλειστικά στην παραγωγικότητα, δουλεύεις στενά με τον σύμβουλό-συνεργάτη σου για να αναπτύξεις δεξιότητες όπως εργαστηριακές τεχνικές, συγγραφή αιτήσεων για χρηματοδότηση και ηγεσία. Παράλληλα, η έρευνά σου προχωρά, αφήνοντας πίσω ένα πλαίσιο για τη νέα γενιά φοιτητών να συνεχίσει και να βελτιώσει. 

Στο επόμενο βήμα ετοιμάζεσαι πλέον να δημιουργήσεις τη δική σου ερευνητική ομάδα. Αισθάνεσαι έτοιμος να σχεδιάσεις και να εφεύρεις το δικό σου ποδήλατο, ίσως και περισσότερα από ένα. Το ίδιο σημαντικό όμως είναι να υπενθυμίζεις στους μαθητευόμενους ότι η δουλειά τους είναι να μάθουν να κάνουν ποδήλατο. Οτιδήποτε άλλο θα έρθει αργότερα, με χρόνο και εμπειρία. 

Ένα διδακτορικό, όπως και η ποδηλασία δεν είναι μόνο για να φτάσεις σε κάποιο σημείο, ούτε για να επιδείξεις τις δεξιότητές σου. Είναι μια διαδικασία μάθησης, μια συνεχής εξάσκηση και μια ανακάλυψη των ορίων σου. Είναι η εμπειρία του να πέφτεις, να σηκώνεσαι και να βρίσκεις ισορροπία και πάνω απ’ όλα είναι η συνειδητοποίηση ότι η αληθινή επιτυχία δεν είναι να εφεύρεις το ποδήλατο, αλλά να μάθεις να το οδηγείς με αυτοπεποίθηση και χαρά. 

*Mε πληροφορίες από το Science. 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.