Πότε ήταν η τελευταία φορά που ένιωσες απόλυτα, συγκλονιστικά, εξαντλητικά βαριεστημένος; Ίσως να συνέβη όταν περίμενες στο ιατρείο για δέκα λεπτά παραπάνω απ’ ό,τι άντεχες. Ίσως ήταν κατά τη διάρκεια μιας ατελείωτης διαδρομής, όπου το μικρό παιδί σου επέμενε να ακούει το ίδιο τραγούδι ξανά και ξανά. Ή μπορεί να βαριέσαι αφόρητα αυτή τη στιγμή …
Αυτή η αίσθηση είναι ένα συχνό φαινόμενο στην καθημερινότητα. Συνήθως χαρακτηρίζεται από συμπτώματα ανησυχίας και ανυπομονησίας λέει ο James Danckert, καθηγητής γνωστικής νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Waterloo και συγγραφέας του Out of My Skull: The Psychology of Boredom. Μια αίσθηση ότι πρέπει να φύγεις από εκεί αμέσως.
Έχει όμως και μία λειτουργική πλευρά. Είναι ένα συναίσθημα που μας κινητοποιεί και μας ωθεί σε δράση: “Αυτό που κάνεις δεν είναι ικανοποιητικό ή ουσιαστικό, οπότε βρες κάτι άλλο που να είναι. Κάποιοι άνθρωποι είναι καλύτεροι στο να ακούν αυτό το «καμπανάκι» από άλλους” λέει ο James Danckert. Όσοι υποστηρίζουν ότι δεν βαριούνται ποτέ πιθανότατα έχουν αναπτύξει δεξιότητες για να διαχειρίζονται όλη αυτή την κατάσταση. Εκείνοι που ανταποκρίνονται παραγωγικά στα μηνύματα που τους στέλνει η “βαρεμάρα” έχουν τη δύναμη να κάνουν αλλαγές στη ζωή τους, μικρές ή μεγάλες. «Η βαρεμάρα δεν κάνει τη δύσκολη δουλειά του να σου πει τι να κάνεις» λέει ο Danckert. «Απλά σου λέει ότι πρέπει να κάνεις κάτι άλλο». Το τι θα είναι αυτό εξαρτάται από εσένα.
Η Erin Westgate, επίκουρη καθηγήτρια κοινωνικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα ορίζει τη βαρεμάρα ως μια κατάσταση στην οποία είτε δεν θέλουμε είτε δεν μπορούμε να εμπλακούμε με αυτό που κάνουμε. Αυτό μπορεί να συμβεί είτε επειδή δεν έχουμε την προσοχή που απαιτείται—αν για παράδειγμα, μια δραστηριότητα είναι πολύ εύκολη ή πολύ δύσκολη—είτε επειδή αυτή η δραστηριότητα δεν έχει νόημα για εμάς.
Η βαρεμάρα μπορεί να είναι στιγμιαία—όπως η αδυναμία συγκέντρωσης όταν διαβάζεις ένα πυκνογραμμένο βιβλίο—ή να “εγκαθίσταται” για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, όπως όταν εργάζεσαι σε μια δουλειά που δεν σου προσφέρει ικανοποίηση.
Η αντίληψή σχετικά με την έννοια μπορεί επίσης να επηρεάσει το πόσο συχνά τη βιώνεις. Όσοι τη βλέπουν ως εμπόδιο και πηγή απογοήτευσης τείνουν να βαριούνται πιο συχνά, λέει ο Wijnand Van Tilburg, ανώτερος λέκτορας ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Έσσεξ. Αντίθετα εκείνοι που αποδέχονται τη βαρεμάρα ως ένα αναπόφευκτο κομμάτι της ζωής βαριούνται λιγότερο και όταν το κάνουν μπορούν να το διαχειριστούν πιο αποτελεσματικά.
Αρκετές φορές μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικές συμπεριφορές και καταστάσεις, όπως αυτοτραυματισμός, παρορμητικότητα, κατάθλιψη, άγχος, αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ και άλλων ουσιών, προβλήματα συγκέντρωσης, χαμηλό κίνητρο και κακή απόδοση στην εργασία.
Η λύση σε μία αφόρητα βαρετή δουλειά μπορεί να είναι να βρεις μια άλλη που να δίνει περισσότερο νόημα στη ζωή σου. Δεδομένου ότι αυτό δεν είναι πάντα εύκολο ή ρεαλιστικό για πολλούς ανθρώπους, ο Danckert προτείνει να επαναπροσδιορίσεις την οπτική σου για την τρέχουσα επαγγελματική σου κατάσταση: Δεν ζεις για να δουλεύεις, δουλεύεις για να ζεις. Με άλλα λόγια η δουλειά σου, σου προσφέρει τα χρήματα που σου επιτρέπουν να κάνεις ουσιαστικές δραστηριότητες στον ελεύθερο χρόνο σου.
Για τη βραχυπρόθεσμη πλήξη, όπως όταν περιμένεις στην ουρά για ένα σάντουιτς, η Westgate υποστηρίζειι ότι δεν υπάρχει τίποτα κακό στο να χρησιμοποιείς το τηλέφωνό σου για διασκέδαση ώστε να περάσει η ώρα. «Αν το να κοιτάς το τηλέφωνό σου είναι μια μορφή απόσπασης για λίγα λεπτά που σου επιτρέπει να αντέξεις μια βαρετή, άβολη δραστηριότητα που όμως πρέπει να κάνεις. Το πρόβλημα προκύπτει όταν αυτή γίνεται η αντίδρασή μας σε κάθε αίσθηση πλήξης».
Αν χρησιμοποιείς το τηλέφωνό σου ως υποστήριγμα κάθε φορά που νιώθεις την παραμικρή υποψία πλήξης μπορεί να αναπτύξεις ανθυγιεινές συνήθειες — όπως το να σκρολάρεις στο περιθώριο του αγώνα ποδοσφαίρου του παιδιού σου ή ακόμα και ενώ οδηγείς. Στην πραγματικότητα το συνεχές σκρολάρισμα σε σύντομα βίντεο, όπως στο TikTok αυξάνει την πλήξη. «Μειώνει την ικανότητα συγκέντρωσης, μειώνει την αίσθηση νοήματος σε μια δραστηριότητα» τονίζει ο an Tilburg.
Αντί να χρησιμοποιείς τις συσκευές σου ως δίχτυ ασφαλείας ενάντια στην πλήξη, ο Van Tilburg προτείνει να εξοικειωθείς περισσότερο με την ιδέα του να τη διαχειρίζεσαι με διαφορετικούς τρόπους, όπως το να ξεκινήσεις μια συζήτηση ενώ περιμένεις στην ουρά για καφέ ή να δημιουργήσεις ζώνες χωρίς τηλέφωνο στο σπίτι (όπως το υπνοδωμάτιο και το μπάνιο). Η πλήξη μοιάζει με το παραμύθι της Χρυσομαλλούσας: Δεν πρέπει να την αποφεύγεις εντελώς, αλλά και η υπερβολική δόση της δεν είναι καλή. Η ζωή δεν χρειάζεται να είναι μια μονότονη ομίχλη, αλλά ούτε και να είναι συνεχώς συναρπαστική. «Λίγη ενόχληση είναι χρήσιμη για να ανακαλύψουμε νέα πράγματα και να αναπτύξουμε νέες ενδιαφέροντα».
*Με στοιχεία από το Vox.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
Πότε ήταν η τελευταία φορά που ένιωσες απόλυτα, συγκλονιστικά, εξαντλητικά βαριεστημένος; Ίσως να συνέβη όταν περίμενες στο ιατρείο για δέκα λεπτά παραπάνω απ’ ό,τι άντεχες. Ίσως ήταν κατά τη διάρκεια μιας ατελείωτης διαδρομής, όπου το μικρό παιδί σου επέμενε να ακούει το ίδιο τραγούδι ξανά και ξανά. Ή μπορεί να βαριέσαι αφόρητα αυτή τη στιγμή …
Αυτή η αίσθηση είναι ένα συχνό φαινόμενο στην καθημερινότητα. Συνήθως χαρακτηρίζεται από συμπτώματα ανησυχίας και ανυπομονησίας λέει ο James Danckert, καθηγητής γνωστικής νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Waterloo και συγγραφέας του Out of My Skull: The Psychology of Boredom. Μια αίσθηση ότι πρέπει να φύγεις από εκεί αμέσως.
Έχει όμως και μία λειτουργική πλευρά. Είναι ένα συναίσθημα που μας κινητοποιεί και μας ωθεί σε δράση: “Αυτό που κάνεις δεν είναι ικανοποιητικό ή ουσιαστικό, οπότε βρες κάτι άλλο που να είναι. Κάποιοι άνθρωποι είναι καλύτεροι στο να ακούν αυτό το «καμπανάκι» από άλλους” λέει ο James Danckert. Όσοι υποστηρίζουν ότι δεν βαριούνται ποτέ πιθανότατα έχουν αναπτύξει δεξιότητες για να διαχειρίζονται όλη αυτή την κατάσταση. Εκείνοι που ανταποκρίνονται παραγωγικά στα μηνύματα που τους στέλνει η “βαρεμάρα” έχουν τη δύναμη να κάνουν αλλαγές στη ζωή τους, μικρές ή μεγάλες. «Η βαρεμάρα δεν κάνει τη δύσκολη δουλειά του να σου πει τι να κάνεις» λέει ο Danckert. «Απλά σου λέει ότι πρέπει να κάνεις κάτι άλλο». Το τι θα είναι αυτό εξαρτάται από εσένα.
Η Erin Westgate, επίκουρη καθηγήτρια κοινωνικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα ορίζει τη βαρεμάρα ως μια κατάσταση στην οποία είτε δεν θέλουμε είτε δεν μπορούμε να εμπλακούμε με αυτό που κάνουμε. Αυτό μπορεί να συμβεί είτε επειδή δεν έχουμε την προσοχή που απαιτείται—αν για παράδειγμα, μια δραστηριότητα είναι πολύ εύκολη ή πολύ δύσκολη—είτε επειδή αυτή η δραστηριότητα δεν έχει νόημα για εμάς.
Η βαρεμάρα μπορεί να είναι στιγμιαία—όπως η αδυναμία συγκέντρωσης όταν διαβάζεις ένα πυκνογραμμένο βιβλίο—ή να “εγκαθίσταται” για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, όπως όταν εργάζεσαι σε μια δουλειά που δεν σου προσφέρει ικανοποίηση.
Η αντίληψή σχετικά με την έννοια μπορεί επίσης να επηρεάσει το πόσο συχνά τη βιώνεις. Όσοι τη βλέπουν ως εμπόδιο και πηγή απογοήτευσης τείνουν να βαριούνται πιο συχνά, λέει ο Wijnand Van Tilburg, ανώτερος λέκτορας ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Έσσεξ. Αντίθετα εκείνοι που αποδέχονται τη βαρεμάρα ως ένα αναπόφευκτο κομμάτι της ζωής βαριούνται λιγότερο και όταν το κάνουν μπορούν να το διαχειριστούν πιο αποτελεσματικά.
Αρκετές φορές μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικές συμπεριφορές και καταστάσεις, όπως αυτοτραυματισμός, παρορμητικότητα, κατάθλιψη, άγχος, αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ και άλλων ουσιών, προβλήματα συγκέντρωσης, χαμηλό κίνητρο και κακή απόδοση στην εργασία.
Η λύση σε μία αφόρητα βαρετή δουλειά μπορεί να είναι να βρεις μια άλλη που να δίνει περισσότερο νόημα στη ζωή σου. Δεδομένου ότι αυτό δεν είναι πάντα εύκολο ή ρεαλιστικό για πολλούς ανθρώπους, ο Danckert προτείνει να επαναπροσδιορίσεις την οπτική σου για την τρέχουσα επαγγελματική σου κατάσταση: Δεν ζεις για να δουλεύεις, δουλεύεις για να ζεις. Με άλλα λόγια η δουλειά σου, σου προσφέρει τα χρήματα που σου επιτρέπουν να κάνεις ουσιαστικές δραστηριότητες στον ελεύθερο χρόνο σου.
Για τη βραχυπρόθεσμη πλήξη, όπως όταν περιμένεις στην ουρά για ένα σάντουιτς, η Westgate υποστηρίζειι ότι δεν υπάρχει τίποτα κακό στο να χρησιμοποιείς το τηλέφωνό σου για διασκέδαση ώστε να περάσει η ώρα. «Αν το να κοιτάς το τηλέφωνό σου είναι μια μορφή απόσπασης για λίγα λεπτά που σου επιτρέπει να αντέξεις μια βαρετή, άβολη δραστηριότητα που όμως πρέπει να κάνεις. Το πρόβλημα προκύπτει όταν αυτή γίνεται η αντίδρασή μας σε κάθε αίσθηση πλήξης».
Αν χρησιμοποιείς το τηλέφωνό σου ως υποστήριγμα κάθε φορά που νιώθεις την παραμικρή υποψία πλήξης μπορεί να αναπτύξεις ανθυγιεινές συνήθειες — όπως το να σκρολάρεις στο περιθώριο του αγώνα ποδοσφαίρου του παιδιού σου ή ακόμα και ενώ οδηγείς. Στην πραγματικότητα το συνεχές σκρολάρισμα σε σύντομα βίντεο, όπως στο TikTok αυξάνει την πλήξη. «Μειώνει την ικανότητα συγκέντρωσης, μειώνει την αίσθηση νοήματος σε μια δραστηριότητα» τονίζει ο an Tilburg.
Αντί να χρησιμοποιείς τις συσκευές σου ως δίχτυ ασφαλείας ενάντια στην πλήξη, ο Van Tilburg προτείνει να εξοικειωθείς περισσότερο με την ιδέα του να τη διαχειρίζεσαι με διαφορετικούς τρόπους, όπως το να ξεκινήσεις μια συζήτηση ενώ περιμένεις στην ουρά για καφέ ή να δημιουργήσεις ζώνες χωρίς τηλέφωνο στο σπίτι (όπως το υπνοδωμάτιο και το μπάνιο). Η πλήξη μοιάζει με το παραμύθι της Χρυσομαλλούσας: Δεν πρέπει να την αποφεύγεις εντελώς, αλλά και η υπερβολική δόση της δεν είναι καλή. Η ζωή δεν χρειάζεται να είναι μια μονότονη ομίχλη, αλλά ούτε και να είναι συνεχώς συναρπαστική. «Λίγη ενόχληση είναι χρήσιμη για να ανακαλύψουμε νέα πράγματα και να αναπτύξουμε νέες ενδιαφέροντα».
*Με στοιχεία από το Vox.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
