Έχετε πει ποτέ «Είναι τόσο όμορφο που το αγαπώ» περιγράφοντας ένα έργο τέχνης που σας αρέσει πολύ; Λοιπόν, τι θα λέγατε αν σας λέγαμε ότι αυτή η συναισθηματική κατάσταση μπορεί όντως να βιωθεί και είναι επίσης αποδεκτή από τη σύγχρονη ιατρική επιστήμη; Αν και μπορεί να ακούγεται παράξενο ή επινοημένο, αυτή η κατάσταση που ονομάζεται σύνδρομο Stendhal (Σταντάλ) είναι πραγματική. Οι άνθρωποι που πάσχουν από αυτό το σύνδρομο μπορεί να βιώσουν σωματικό και συναισθηματικό άγχος, να λιποθυμήσουν, να πάθουν κρίσεις πανικού και ακόμη και να πεθάνουν όταν κοιτάζουν οποιοδήποτε έργο τέχνης! Ειδικά εκατοντάδες άνθρωποι που παρακολουθούν διάσημους πίνακες ζωγραφικής υποφέρουν από αυτό το σύνδρομο κάθε χρόνο.

Για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι εκατοντάδες άνθρωποι λιποθυμούν και νοσηλεύονται στο νοσοκομείο κάθε χρόνο ενώ βλέπουν τον πίνακα της Μόνα Λίζα. Ένα άλλο παράδειγμα, του 2018, είναι ο θάνατος ενός άνδρα που επισκέφθηκε ένα μουσείο στην Ιταλία, ο οποίος πέθανε από καρδιακή προσβολή ενώ κοιτούσε τη Γέννηση της Αφροδίτης του Μποτιτσέλι. Αυτές οι περιπτώσεις, τις οποίες μπορούμε να συναντήσουμε σε όλο τον κόσμο, συναντώνται κυρίως στη Φλωρεντία. Ο κυριότερος λόγος γι’ αυτό είναι ότι η Φλωρεντία είναι η πρωτεύουσα της ιταλικής αναγέννησης. Οι λάτρεις της τέχνης που επισκέπτονται τη Φλωρεντία μπορούν να “κολλήσουν” αυτό το σύνδρομο και να νοσηλευτούν αντικρύζοντας αναγεννησιακά έργα.

Όσοι πάσχουν από αυτό το σύνδρομο δεν ανήκουν σε κάποια συγκεκριμένη «ομάδα κινδύνου», που σχετίζεται με την ηλικία ή κάποια χρόνια ασθένεια.Τι σημαίνει αυτό; Ότι εν δυνάμει όλοι μας κινδυνέουμε και κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά ότι δεν θα το πάθει -μην ξεχνάμε ότι το σύνδρομο του Stendhal είναι ένα αποδεκτό σύνδρομο για το οποίο μπορείτε να βρείτε αρκετές ιατρικές πηγές που το επιβεβαιώνουν. Για το λόγο αυτό, είναι χρήσιμο να ρίξουμε μια ματιά στις παρακάτω πληροφορίες που αφορούν το συγκεκριμένο σύνδρομο, ειδικά αυτή την περίοδο που χρησιμοποιούμε συχνά τις ετήσιες άδειες μας για να κάνουμε ταξίδια.

Πώς ανακαλύφθηκε το σύνδρομο;

Το 1817, ο Stendhal (πραγματικό όνομα Marie-Henri Beyle), Γάλλος συγγραφέας του 19ου αιώνα, επισκέφθηκε τη Φλωρεντία. Όταν επισκέφθηκε τη Βασιλική της Santa Croce, όπου είχαν ταφεί ο Μακιαβέλι, ο Μιχαήλ Άγγελος και ο Γαλιλαίος, μπήκε σε μια συναισθηματική κατάσταση που δεν είχε συνηθίσει μέχρι τότε. Κατά την επίσκεψή του στη Βασιλική, ο συγγραφέας ένιωσε ενθουσιασμό, ανησυχία, ταχυπαλμία και αδυναμία: Ένα ταξίδι από το Μιλάνο στο Ρέτζιο, περιέγραψε τα συναισθήματά του ως εξής:

«Στη Φλωρεντία ήμουν σε ένα είδος έκστασης στην ιδέα ότι βρισκόμουν κοντά στους “μεγάλους άνδρες” των οποίων τους τάφους είχα δει. Με παρέσυρε η μεγαλειώδης ομορφιά. Έφτασα σε ένα σημείο όπου συνάντησα θεϊκές αισθήσεις. Όλα μιλούσαν τόσο έντονα στην ψυχή μου. Ω, μακάρι να μπορούσα να το ξεχάσω! Στο Βερολίνο είχα τις ταχυπαλμίες που αποκαλούν “νεύρα”. Η ζωή αποτραβήχτηκε από μένα. Περπατούσα με το φόβο της πτώσης».

Το σύνδρομο αυτό, που περιγράφηκε και περιγράφεται για πρώτη φορά από τον συγγραφέα Stendhal, άρχισε να παρατηρείται σε πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους με την πάροδο του χρόνου. Στη Φλωρεντία του 19ου αιώνα, αν και υπήρχαν πολλές ιστορίες ανθρώπων που βίωναν ταχυπαλμίες, κρίσεις άγχους και λιποθυμίες κατά την εξέταση έργων τέχνης, το σύνδρομο έλαβε την πλήρη ονομασία του μόλις το 1989. Η Ιταλίδα ψυχίατρος Graziella Magherini, η οποία είχε παρατηρήσει περισσότερες από 100 παρόμοιες περιπτώσεις μεταξύ τουριστών στη Φλωρεντία, ανέλυσε ασθενείς με παρόμοια συμπτώματα στο νοσοκομείο όπου εργαζόταν. Η Magherini συναντά ένα ενδιαφέρον κοινό σημείο σε αυτές τις περιπτώσεις. Αυτό το ενδιαφέρον σημείο ήταν ότι όλες οι περιπτώσεις ήταν τουρίστες που είχαν επισκεφθεί τη Βασιλική της Santa Croce στη Φλωρεντία και όλα τα συμπτώματα που παρουσίαζαν οι ασθενείς ήταν παρόμοια με τα συμπτώματα που ο Stendhal δήλωσε ότι βίωσε στο έργο του.

Σε περισσότερες από 100 περιπτώσεις, που μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο με ασθενοφόρο, αναφέρθηκαν συμπτώματα όπως ζάλη, αίσθημα παλμών της καρδιάς, απώλεια ταυτότητας, αποπροσανατολισμός και παραισθήσεις, και η Graziella Magherini ονόμασε αυτή την κατάσταση, την οποία όρισε ως ψυχιατρική διαταραχή, σύνδρομο Stendhal. Το σύνδρομο αυτό, γνωστό και ως «σύνδρομο της Φλωρεντίας», αποτέλεσε το αντικείμενο ενός πειράματος που διεξήχθη από ένα ερευνητικό κέντρο τέχνης στην Ιταλία σε συνεργασία με ψυχολόγους και ειδικούς εμπειρογνώμονες.

Στο πλαίσιο του πειράματος παρατηρήθηκαν επισκέπτες του παλατιού Medici Riccardi στη Φλωρεντία. Αναλύθηκαν ο καρδιακός ρυθμός, ο ρυθμός αναπνοής, η αρτηριακή πίεση, οι κινήσεις των ματιών και των μυών των επισκεπτών που επισκέφθηκαν το παρεκκλήσι που είναι διακοσμημένο με τοιχογραφίες. Παράλληλα, καταγράφηκαν εικόνες των επισκεπτών που κοιτούσαν τις τοιχογραφίες και τους ζητήθηκε να γράψουν τι ένιωθαν ενώ κοιτούσαν τα αντικείμενα. Ως αποτέλεσμα του πειράματος, διαπιστώθηκε ότι ορισμένοι επισκέπτες χαλάρωναν τους μύες του προσώπου τους, οι κόρες των ματιών τους συστέλλονταν και ο καρδιακός ρυθμός, ο ρυθμός αναπνοής και η αρτηριακή τους πίεση μεταβάλλονταν ενώ κοιτούσαν τα αντικείμενα. Όταν τα οπτικά έργα τέχνης συνοδεύονταν από ακουστικά ερεθίσματα, η εγκεφαλική δραστηριότητα αυξανόταν ακόμη περισσότερο. Ορισμένοι από τους επισκέπτες εξέφρασαν τα συναισθήματά τους ως «ακραία συγκίνηση» ή «γλυκιά κόπωση». Τα αποτελέσματα της μελέτης, η οποία διεξήχθη από την Perla Gianni, τον κλινικό ψυχολόγο Andrea Bonacchi και ειδικούς από το ερευνητικό κέντρο Studi Uniti της Φλωρεντίας, εξακολουθούν να αναλύονται.

Συμπτώματα του συνδρόμου Stendhal

• Ζάλη και πονοκέφαλος
• Λιποθυμία
• Ναυτία, έμετος, εντερική κινητικότητα
• Επιτάχυνση του καρδιακού παλμού
• Δύσπνοια
• Αίσθημα πίεσης στο στήθος
• Αυξημένη ποσότητα εφίδρωσης
• Ξηρό στόμα
• Κρίσεις πανικού
• Συναισθηματικές διαταραχές
• Παραισθήσεις
• Διαταραχές αποπροσανατολισμού
• Παράνοια
• Διαταραχή της βραχυπρόθεσμης μνήμης και απώλεια μνήμης

Πώς αντιμετωπίζεται το σύνδρομο;

Δεδομένου ότι το σύνδρομο Stendhal θεωρείται ψυχολογική διαταραχή, μπορεί να διαγνωστεί μόνο με ψυχολογικές εξετάσεις. Το σύνδρομο, το οποίο δεν παρατηρείται με την ίδια ένταση σε όλους, ποικίλλει ανάλογα με τους χαρακτήρες των ατόμων. Δεδομένου ότι το σύνδρομο είναι ιδιαίτερα συχνό κατά τη διάρκεια ταξιδιών στη Φλωρεντία, το Βατικανό, τα μουσεία του Λούβρου, τις μουσικές συναυλίες και τα φεστιβάλ, οι άνθρωποι μπορούν να αναρρώσουν μόνοι τους στο τέλος αυτών των δραστηριοτήτων. Το σύνδρομο Stendhal αντιμετωπίζεται ανάλογα με το αν τα ενοχλήματα είναι έντονα ή όχι και αν οι ενοχλήσεις είναι έντονες ή όχι. Για τους ασθενείς που δεν μπορούν να ανακάμψουν μόνοι τους, χρησιμοποιούνται κυρίως ψυχοθεραπείες.

Επιπλέον, στους ανθρώπους αυτούς εφαρμόζονται προγράμματα ξεκούρασης, υγιεινής διατροφής και αντηλιακής προστασίας. Επίσης, μπορούν να εφαρμοστούν διαφορετικές θεραπευτικές αγωγές ανάλογα με το έργο τέχνης που προκάλεσε το σύνδρομο. Τέλος, διαφορετικές προσεγγίσεις εφαρμόζονται σε διαφορετικές τέχνες όπως η ζωγραφική, η γλυπτική και η φωτογραφία. Η ψυχοθεραπεία, η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία, η θεραπεία τέχνης και οι τεχνικές χαλάρωσης είναι μεταξύ των μεθόδων που χρησιμοποιούνται συχνά στη θεραπεία του συνδρόμου Stendhal.

Εάν το σύνδρομο Stendhal δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να οδηγήσει στην εξέλιξη διαφόρων ψυχολογικών διαταραχών. Έτσι, ψυχολογικές διαταραχές όπως το άγχος, η κατάθλιψη και το στρες, οι οποίες μπορεί να εμφανιστούν με το ξαφνική σοκαριστική εμφάνιση του συνδρόμου, μπορεί να γίνουν μόνιμες. Επομένως, εάν εμφανίζετε συμπτώματα αυτού του συνδρόμου, μπορείτε να απαλλαγείτε από τις επιπτώσεις και τις πιθανές συνέπειες αυτής της διαταραχής πηγαίνοντας σε έναν ειδικό ψυχολόγο και χρησιμοποιώντας την ψυχοθεραπευτική μέθοδο που είναι η καταλληλότερη για εσάς.

Παρόλο που η ύπαρξη του συνδρόμου Stendhal γίνεται σήμερα αποδεκτή από πολλούς ειδικούς και προσφέρονται λύσεις, υπάρχουν και εκείνοι που πιστεύουν ότι τα συμπτώματα του συνδρόμου είναι μόνο αποτέλεσμα της σωματικής κόπωσης των τουριστών που ακολουθούν εντατικά τουριστικά προγράμματα. Οι ζεστές καιρικές συνθήκες, οι κουραστικές μακρές εξερευνητικές βόλτες και η βιασύνη που προκύπτει από την επιθυμία να δει κανείς πολλά μέρη, σε συνδυασμό με προσωπικές χρόνιες παθήσεις, φαίνονται να είναι ένα συνηθισμένο γεγονός που μπορεί πράγματι να βιώσει κανείς. Ωστόσο, η ονοµασία και η εξήγηση αυτής της κατάστασης ως συγκεκριµένου συνδρόµου ήταν µια προτιµότερη επιλογή για τον πνευµατικό κόσµο.

Bonus

Ο Dario Argento, ένας από τους διάσημους σκηνοθέτες του ιταλικού κινηματογράφου τρόμου, υπέφερε από το σύνδρομο Stendhal μετά την επίσκεψή του στον Παρθενώνα. Καθώς ταξίδευε στην Αθήνα με την οικογένειά του, ο Argento “έπεσε” σε έκσταση στα σκαλιά του Παρθενώνα που τον έκανε να αποσυνδεθεί από την οικογένειά του για ώρες. Αυτή η εμπειρία ήταν τόσο ισχυρή που ο διάσημος σκηνοθέτης δεν μπόρεσε ποτέ να την ξεχάσει. Έτσι, αποφάσισε να γυρίσει μια ταινία μετά από αυτό το σύνδρομο που βίωσε στην Αθήνα και κυκλοφόρησε την ταινία “Stendhal Syndrome” το 1996. Η ταινία πραγματεύεται την ιστορία ενός δολοφόνου με σύνδρομο Stendhal. Έτσι, ο Argento αντανακλούσε στην οθόνη τη δική του εμπειρία του Stendhal μέσω του χαρακτήρα της ταινίας.