Καθημερινά, εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον πλανήτη χρησιμοποιούν τα social media για να μοιραστούν τις σκέψεις τους, τις ιδέες τους, τις φωτογραφίες και τα βίντεο τους, και γενικά ό,τι τους κατεβάσει το μυαλό τους μέσα στην μέρα. Δυστυχώς, βέβαια, μια τέτοιου είδους δραστηριότητα σε αυτές τις πλατφόρμες δεν συνοδεύεται πάντοτε από την επιθυμητή (για τον καθένα ή καθεμία από εμάς) αποδοχή. Τα σχόλια που περιλαμβάνουν θυμό, μίσος ή οργή έχουν γίνει ένα συνηθισμένο φαινόμενο στο κυβερνοδιάστημα της ψηφιακής ζωής μας.

Καθώς εισχωρούμε στην εποχή της εικόνας, είναι πιθανό να έχουμε παρατηρήσει τέτοιου είδους αρνητικά σχόλια κάτω από φωτογραφίες στο Instagram, όπου κάποιος ποζάρει με περισσότερα κιλά στην παραλία, ή κάτω από βίντεο στο TikTok, όπου ένα ομόφυλο ζευγάρι συζητά για την επιθυμία του να αποκτήσει παιδί.

Για να αντιληφθούμε την κλίμακα του προβλήματος, αξίζει να σημειώσουμε ότι κάθε 30 δευτερόλεπτα, μια γυναίκα κάπου στον κόσμο αντιμετωπίζει ένα υβριστικό σχόλιο στο Twitter. Αυτή η ανησυχητική τάση αναδεικνύει την ανάγκη για μια πιο ασφαλή και συμπονετική παρουσία στον διαδικτυακό χώρο, προκειμένου να προστατευθούν οι χρήστες από τον αρνητικό αντίκτυπο των ψηφιακών επιθέσεων και του μίσους.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας (ECRI), η ρητορική μίσους καλύπτει πολλές μορφές εκφράσεων που υποστηρίζουν, υποκινούν, προωθούν ή δικαιολογούν το μίσος, τη βία και τις διακρίσεις εναντίον ενός προσώπου ή μιας ομάδας προσώπων για διάφορους λόγους. Όμως, ποιοι είναι αυτοί οι λόγοι;

Αρχικά πρέπει να αναφέρουμε, ότι οι άνθρωποι δεν γεννιόμαστε με την ικανότητα να μισούμε. Τα μικρά παιδιά μπορούν να αντιληφθούν αν κάτι τους δημιουργεί δυσφορία, ενόχληση, θυμό ή αντιπάθεια, ωστόσο μόνο όταν αυτά μεγαλώσουν αποκτούν την ικανότητα της κατανόησης μίας κατάστασης που μπορεί να τα οδηγήσει στην έκφραση πιο σύνθετων συναισθημάτων, όπως αυτό του μίσους. Αν ανακαλέσουμε την πρώτη στιγμή που μπορεί να είπαμε το ρήμα «μισώ», ίσως αντιληφθούμε ότι δεν είχαμε γνώση της σημασίας αυτής της λέξης. Μπορεί να μας είχαν κυριεύσει άλλα συναισθήματα με αρνητικό πρόσημο, όμως ο πραγματικός λόγος που κάναμε χρήση αυτής της λέξης, ήταν επειδή την ακούσαμε από κάποιον ενήλικα.

Ας επανέλθουμε στην επιδίωξη της αποδοχής μέσως της χρήσης του διαδικτύου. Όπως κάποιοι άνθρωποι μοιράζονται μία φωτογραφία ή ένα κατόρθωμα περιμένοντας να λάβουν επιβράβευση μέσω των likes, των μηνυμάτων και των σχολίων, το ίδιο συμβαίνει και με όσους κάνουν σχόλια μίσους (hate comments). Οι επιστήμονες λένε ότι είναι έμφυτο στοιχείο των ανθρώπων να προσελκύονται περισσότερο από τα αρνητικά μηνύματα. Τα social media έχουν την τάση να σχηματίζουν ομάδες που θέλουν να δείξουν και να αποδείξουν την υπεροχή τους έναντι των υπολοίπων. Επίσης, με την αποδοχή ενισχύονται η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθησή τους, γεγονός που λειτουργεί ως κινητήριος μοχλός για να συνεχίζουν αυτά τα σχόλια.

Αν μαντεύαμε ποια είναι η κύρια αιτία του μίσους, θα λέγαμε ότι είναι η δυστυχία που έχουν αυτοί οι άνθρωποι, που πηγάζει από τη ζωή και την καθημερινότητά τους. Ωστόσο, προς έκπληξή μας, δεν είναι αυτή η πηγή του, αν και αποτελεί ένας από τους λόγους, μαζί με τη δυσαρέσκεια για τέτοια σχόλια. Μία έρευνα που δίνει την απάντηση, ήρθε για να μας διαψεύσει. Το μίσος, όπως αναφέρουν 7 στους 10 ανθρώπους, είναι η ευκαιρία να ανακουφιστεί κανείς από την ένταση που περνάει εκείνη την περίοδο αλλά και ένα μέσο που βοηθά στην απαλλαγή από την απογοήτευση.

Οι θύτες έχουν την επιθυμία να πληγώνουν και να ταπεινώνουν τα διαδικτυακά θύματά τους, χωρίς να νιώθουν κάποια ενοχή γι’ αυτή την πράξη. Αν το σκεφτούμε, είναι λογικό να συμβαίνει αυτό, αφού η οθόνη του κινητού και του υπολογιστή, τους εμποδίζει να δουν τα αισθήματα στεναχώριας που είναι πιθανό να έχουν προκαλέσει στους χρήστες που δέχονται αυτά τα σχόλια. Αν κάποιο από τα θύματα, έκλαιγε μπροστά τους, οι ενοχές θα έρχονταν στην επιφάνεια και μπορεί να λειτουργούσαν αποτρεπτικά για την επανάληψη μιας τέτοιας πράξης. Αυτό το ομολόγουν 6 στους 10 θύτες, που ρωτήθηκαν για το αν θα άλλαζε η συμπεριφορά τους αν βρίσκονταν αντιμέτωποι με τον πόνο που είχαν προκαλέσει.

Παρόλο που οι περισσότεροι επιλέγουν να χρησιμοποιούν την πραγματική τους ταυτότητα για να κάνουν χρήση της ρητορικής μίσους, υπάρχει ακόμα ένα μεγάλο μερίδιο ανθρώπων που χρησιμοποιεί κάποιο ψευδώνυμο για να νιώθει μεγαλύτερη προστασία. Η πληκτρολόγηση πίσω από μία οθόνη μπορεί να φέρει από μόνη της αυτό το αίσθημα ασφάλειας, ωστόσο το ψευδώνυμο δίνει στον χρήστη μία μάσκα που προκαλεί το αίσθημα μίας ακατανίκητης δύναμης. Οι άνθρωποι όταν γράφουν ένα αρνητικό σχόλιο συνήθως σκέφτονται ότι το περιεχόμενό του, μπορεί να δημιουργήσει μία άσχημη εικόνα που θα συνδεθεί με το όνομά τους. Αυτό συνήθως λειτουργεί αποτρεπτικά απο τη δημοσίευση του σχολίου. Η απαίτηση πραγματικού ονόματος από το Facebook περιορίζει τα ένστικτα που μπορεί να έχει ένας πιο μέσος χρήστης για χυδαίες δημοσιεύσεις, εν αντιθέσει με τα υπόλοιπα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Η ανωνυμία είναι εύκολη, προσιτή και δημιουργεί μία ασπίδα προστασίας στο πρόσωπο που βρίσκεται πίσω από το ψεύτικο προφίλ. Αν είναι δύσκολο το θύμα να υπερασπιστεί τον εαυτό του σε ένα σχόλιο από επώνυμο προφίλ, ένα ανώνυμο δυσκολεύει ακόμη περισσότερο αυτή τη συνθήκη. Έρευνες έχουν δείξει ότι η ανωνυμία μειώνει τις πιθανότητες συμμόρφωσης και επιδεινώνει την απανθρωποποίηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και με τη σειρά της ευνοεί τη διαδικτυακή βία. 

Τα σχόλια μίσους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι δυστυχώς συνηθισμένα. Ωστόσο, είναι σημαντικό να θυμάστε ότι πίσω από το μίσος υπάρχει συχνά ένα βαθύτερο νόημα. Μπορεί να κρύβεται δυστυχία, απογοήτευση και να είναι απλά ένας τρόπος για να ξεσπάσουν όσα νιώθουν. Είναι γνωστό ότι οι πληγωμένοι άνθρωποι πληγώνουν τους ανθρώπους, όμως δεν πρέπει να πρέπει να τους επιτρέπετε να το κάνουν. Ο καλύτερος τρόπος για να διαχειριστείτε αυτά τα σχόλια, είναι απλά να τα αγνοήσετε. Η απάντηση σε ένα τέτοιο σχόλιο αυτόματα σημαίνει ότι του δίνετε την προσοχή που επιδιώκει και σχεδόν σίγουρα θα κλιμακώσετε την κατάσταση. Επομένως, η αδιαφορία δεν είναι φόβος, αλλά ο σωστός τρόπος αντιμετώπισης.