Πριν από δεκαπέντε χρόνια, ο κόσμος της μόδας διένυε μια σκοτεινή περίοδο. Οι λέξεις «skinny» και «size zero» (μέγεθος μηδέν) άρχισαν να παρελαύνουν σε τίτλους περιοδικών κι εφημερίδων, συχνά με αφορμή των θάνατο τριών μοντέλων: τις αδερφές Luisel και Eliana Ramos από την Ουρουγουάη, που πέθαναν με διαφορά έξι μηνών σε ηλικία 22 και 18 ετών, και της 21χρονης Βραζιλιάνας Ana Carolina Reston. Μιλάμε φυσικά για τη χρυσή εποχή των ταμπλόιντ, οπότε μπορείτε να φανταστείτε ότι οι περισσότεροι τίτλοι ήταν βουτηγμένοι στην κιτρινίλα. Αναφορές σε ψυχικές και διατροφικές διαταραχές έγιναν μεν, αλλά με έναν τρόπο τόσο επιδερμικό όπως μόνο τα 00s γνώριζαν.
Heroin Chic, Y2K και size zero
Αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που οι ανθυγιεινές επιταγές της μόδας προκάλεσαν ανησυχίες. Το 1997, μια ομάδα σχεδιαστών, συμπεριλαμβανομένης της Stella McCartney και του John Galliano, καταδίκασαν δημοσιώς το φαινόμενο του heroin chic, δηλώνοντας: «Αποδοκιμάζουμε τη βιομηχανία της μόδας που εξωραΐζει τη χρήση εθιστικών ουσιών».
Όταν μιλάμε για heroin chic, κάνουμε εικόνα λιποβαρή κορίτσια, grunge, νεαρά και εύθραυστα – αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι η τάση αυτή ήταν γέννημα της εποχής της. Το heroin chic συνδέθηκε με μια γενικότερη αίσθηση ηθικού πανικού κατά των ναρκωτικών. Το φαινόμενο πήρε τέτοιες διαστάσεις που τελικά έφτασε μέχρι τον Λευκό Οίκο, με τον Bill Clinton να δηλώνει το 1997: «δεν χρειάζεται να προμοτάρεις τον εθισμό για να πουλήσεις ρούχα».
Κι ενώ το heroin chic ήρθε κι έφυγε σχετικά γρήγορα, η μανία του «size zero» έμελλε να κρατήσει παραπάνω. Ίσως, ήταν μέρος μιας γενικότερης κλίσης της Y2K εποχής προς έναν εξαιρετικά ανέφικτο σωματότυπο: σκεφτείτε την Britney και την Xtina στη σκηνή με μικροσκοπικά τοπάκια, πιρσινγκ στον αφαλό και το πιο φλατ στομάχι που έχετε δει στη ζωή σας ή την Paris Hilton με χαμηλοκάβαλο τζιν, crop top και τα κόκκαλα της λεκάνης να συμπληρώνουν το outfit σαν αξεσουάρ.
Επιπλέον, τροφοδοτούμενο από εικόνες επικίνδυνα αδύνατων μοντέλων στην πασαρέλα, το κύμα ανησυχίας προκάλεσε κοινοβουλευτικές συζητήσεις και εκτεταμένες εκκλήσεις για αλλαγή. Στη βιομηχανία της μόδας όλοι πετούσαν το μπαλάκι ο ένας στον άλλον χωρίς κανείς να παίρνει την ευθύνη. Οι δημοσιογράφοι κατηγορούσαν τους σχεδιαστές, οι σχεδιαστές τους ατζέντηδες και αυτοί τους φωτογράφους των περιοδικών που ρετουσάριζαν τις φωτογραφίες των μοντέλων. Αρκετές χώρες προσπάθησαν άδοξα να απαγορεύσουν δια παντός το size zero από τις πασαρέλες. Εν τω μεταξύ, ένα μεγάλο μέρος της οργή των μίντια κατευθυνόταν προς τα μοντέλα. Καταλαβαίνετε τώρα τι εννοώ όταν λέω ότι καταπιάστηκαν με θέματα διατροφικών διαταραχών εντελώς επιδερμικά και «κίτρινα»; Πώς γίνεται να κατηγορείς τα εν δυνάμει θύματα, τις πάσχουσες τις ίδιες για το φαινόμενο το οποίο επιθυμείς να καταδείξεις;
Γράψε λάθος! Καμπύλες στη μόδα
Και ξαφνικά σημειώνεται μια πολιτισμική στροφή και τα ΜΜΕ αρχίζουν να ασχολούνται με μια άλλη γυναίκα. Ξεκίνησε ως εργαζόμενη της Paris Hilton κι αργότερα έγινε φίλη της. Κάποια στιγμή διέρευσε και ένα sex tape της και το ριάλιτι για τη ζωή της έγινε από τα πιο επιτυχημένα στην αμερικανική τηλεόραση. Ξεχώρισε για τα αρμένικα χαρακτηριστικά της, τα οποία έρχονταν σε αντίθεση με το κυρίαρχο πρότυπο της ψηλής, αδύνατης ξανθιάς. Καλά, ας είμαστε ειλικρινείς, ξεχώρισε κυρίως για τα οπίσθιά της. Μέχρι τότε τα οπίσθια δεν ήταν καθόλου in, τουλάχιστον όχι στα δυτικά, white-washed μίντια. Το όνομα αυτής: Kim Kardashian.
View this post on Instagram
Σήμερα, η βιομηχανία της μόδας θέλει να μας πείσει ότι έχει αλλάξει. Μια νέα body-positive μέρα ανατέλλει. Πέρασαν ανεπιστρεπτί οι εποχές που τα κορίτσια έπρεπε να λιμοκτονούν για μια ελπίδα στο όνειρο. Πάει και η τοξική υπόσχεση ότι, με τις σωστές αναλογίες, ένα επίδοξο μοντέλο θα μπορούσε να γίνει φίρμα, να βγάλει λεφτά, να κάνει καριέρα πριν καν ψηφίσει για πρώτη φορά. Έτσι δεν είναι;
Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά τη συμπερίληψη διαφορετικών σωματότυπων στον κόσμο της υψηλής ραπτικής, με μοντέλα όπως η Ashley Graham, η Paloma Elsesser, η Jill Kortleve και η Precious Lee υπάρχουν σημάδια ότι τα πράγματα μπορεί να οπισθοδρομούν.
«Ακούσατε, ακούσατε! Το skinny επιστρέφει»
Πρέπει να ήμασταν ακόμα στο πρώτο lockdown, όταν διάβασα για πρώτη φορά ότι το skinny επιστρέφει. «Ακούσατε, ακούσατε! Το skinny επιστρέφει». Ακούγεται σαν δυσοίωνη προφητεία. Σταδιακά, άρχισαν να εμφανίζονται όλα τα σημάδια που επαλήθευαν αυτήν την προφητεία. Αναγέννηση των 00s με χαμηλοκάβαλα τζιν και μικροσκοπικές φούστες-ζώνες. Η αισθητική του «that girl» στο Tiktok: το κορίτσι που κάνει πιλάτες κι όχι squats, τρώει υγιεινά και έχει το πιο καθαρό έντερο του κόσμου. Η Kim Kardashian, άλλοτε εξαίρεση στο πρότυπο ομορφιάς κι αρχότερα το κυρίαρχο πρότυπο, φανερά αδυνατισμένη στο χαλί του Met Gala φορώντας το φόρεμα της Marilyn Monroe. Όπως δήλωσε, είχε χάσει τουλάχιστον 7 κιλά μέσα σε λίγες μέρες για να χωρέσει στο φόρεμα. Και λίγο καιρό μετά μια είδηση έσκασε σαν βόμβα. Κάθεστε; Η Kim και η Khloe Kardashian αφαίρεσαν τα εμφυτεύματα σιλικόνης από τον κώλο τους!
Και πολύ καλά κάνανε αν αυτό ήθελαν και καλά θα κάνουν να τα ξαναβάλουν αν θέλουν στο μέλλον. Το θέμα έγκειται στο «άπιαστο» του προτύπου. Καταλαβαινόμαστε, έτσι; Το 2005 ήταν στην μόδα οι αδύνατες ξανθιές. Κατάφερες -έστω- να πλησιάσεις το πρότυπο; Κρίμα, το 2010 είναι στη μόδα οι καμπύλες. Αν δεν έχεις λεφτά για brazilian butt lift, απλά δε θα είσαι το πρότυπο ομορφιάς. Α έκανες πλαστική; Να πάρει, είναι 2023 και το skinny επέστρεψε στη μόδα. Οι Kardashians βαρέθηκαν να έχουν καμπύλες τώρα που πήγαν όλες και πλησίασαν το πρότυπο. Εξάλλου έχουν τα μέσα να αλλάξουν τελείως την εικόνα τους. Κι αν αύριο γίνει στη μόδα να ξαναπαχύνουν και να βάλουν εμφυτεύματα, θα το ξανακάνουν γιατί μπορούν. Τι νόημα έχει να είσαι σταρ αν η ομορφιά σου είναι προσβάσιμη και εφικτή από μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού; Οι τάσεις πάντα άλλαζαν, αυτό δεν είναι καινούργιο. Το πρόβλημα είναι ότι τα σώματά μας δε μπορεί να είναι in και out.
Με τα 00s να αποτελούν σημαντική πηγή έμπνεσης για τους σχεδιαστές, αναρωτιέται κανείς κατά πόσο η έμπνευση αυτή εμποτίζεται από τις τοξικές αντιλήψεις περί ομορφιάς και λεπτότητας που κυριαρχούσαν την εποχή εκείνη. «Το να ντύνεις μία ή δύο εγκεκριμένες χοντρές celebrities με προσαρμοσμένα ρούχα είναι ένας τρόπος για να εμπλακείς στη συζήτηση πέρι συμπερίληψης με έναν επίκαιρο, συμβολικό τρόπο», εξηγεί η αρχισυντάκτρια του Fashionista.com, Tyler McCall. «Εάν οι εταιρείες ενδιαφέρονταν πραγματικά να κάνουν σημαντικές αλλαγές, θα ξεκινούσαν επεκτείνοντας τα υπάρχοντα μεγέθη τους και στη συνέχεια θα συνεργάζονταν με διάσημους για να ανακοινώσουν ότι τα μεγέθη αυτά είναι διαθέσιμα, αλλά δεν το κάνουν – κάτι που νομίζω ότι στέλνει το μήνυμα πολύ ξεκάθαρα ότι στην πραγματικότητα δεν τους νοιάζει».
Είναι μια κριτική που θα μπορούσε να ασκηθεί σε πολλά brands. Ο οίκος Moschino έχει ντύσει τη Lizzo πολλές φορές, αλλά είναι δύσκολο να βρεις τα ρούχα τους σε οποιοδήποτε μέγεθος πάνω από 44 σε Ευρώπη και Ηνωμένο Βασίλειο (και ακόμη και τότε, υπάρχουν μόνο σε μπλουζάκια και φούτερ και όχι φορέματα υψηλής ραπτικής). Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τον οίκο Versace, όπου οι επιλογές φτάνουν μέχρι «large» και ακόμη κι αυτό το μέγεθος βγαίνει μόνο σε πλισέ φούστες και πουκάμισα κι όχι στα πιο σέξι φορέματα για τα οποία είναι γνωστό το brand.
Η τάση για πιο αδύνατα σώματα, μεταφέρεται και στις αποφάσεις των castings. Αυτή είναι μια παρατήρηση που επιβεβαιώνουν διάφορα μέσα. Σύμφωνα με το Size Inclusivity Report για το Φθινώπορο/Χειμώνα 2023 της Vogue, τον τελευταίο χρόνο έχει εδραιωθεί η τάση των πιο αδύνατων μοντέλων, με τον χώρο της μόδας να γυρνά την πλάτη στα πιο μεγάλα νούμερα. Το ίδιο αποφάνθηκε και το Opulent Tips, το newsletter της Rachel Tashjian, διευθύντριας ειδήσεων μόδας στο Harper’s Bazaar.
Τα παραπάνω μου θυμίζουν το δίπολο «εξέλιξη-πρόοδος» που μαθαίναμε στην Κοινωνική Ανθρωπολογία. Η κοινωνία (άρα και η τέχνη, ο πολιτισμός, η πολιτική, η μόδα, κλπ) βρίσκεται πάντα σε εξέλιξη. Η εξέλιξη όμως δεν ισούται με πρόοδο. Το ότι η συμπερίληψη μπήκε στο δημόσιο διάλογο και διαφορετικά σώματα, εθνικότητες, ηλικίες και σεξουαλικότητες φιλοξενήθηκαν στα εξώφυλλα και περπάτησαν στις σημαντικότερες πσαρέλες, δε σημαίνει σώνει και ντε ότι τα πράγματα θα είναι πάντα έτσι. Άρα, δε σημαίνει ότι δε θα ξαναϋπάρξουν τοξικές εποχές όπως στα 00s και χειρότερα.
Για να μην καταστροφολογούμε, η αλήθεια είναι ότι δεν γυρίσαμε πίσω στο 2007. Οι παπαράτσι δεν κάθονται κάτω από τις φούστες των διάσημων γυναικών για να απαθανατίσουν την κυτταρίτιδα και οι συντάκτες δε γράφουν άρθρα για δίαιτες εξπρες. Κι όταν το κάνουν, δέχονται δικαίως την ανάλογη κατακραυγή. Τα casting είναι όντως καλύτερα και πιο συμπεριληπτικα. Έχουμε σαφώς περισσότερες μαύρες γυναίκες σε εξώφυλλα, τρανς άντρες σε καμπάνιες και plus size μοντέλα στις πασαρέλες (από εκεί που είχαμε ένα plus size μοντέλο ανά show).
Και πάλι όμως όλα αυτά δεν είναι παρά η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα. Το 2020 η στιλίστρια Fran Burns προκάλεσε σάλο όταν δημοσίευσε τη φωτογραφία ενός αρκετά αδύνατου μοντέλου που φορούσε ένα παντελόνι Celine, τόσο μικρό, που δεν της κούμπωνε καν.
Τρία χρόνια μετά, τι αλλάξει όσον αφορά τα υπάρχοντα μεγέθη; «Τίποτα απολύτως», λέει η στιλίστρια. «Πιστεύω ότι έχουμε δει πολλές θετικές αλλαγές. Αλλά ακόμα δεν νομίζω ότι έχει ομαλοποιηθεί η κατάσταση. Είναι η εξαίρεση κι όχι ο κανόνας». Αυτός ο κανόνας σημαίνει ότι τα περισσότερα ρούχα που παράγονται για πασαρέλα και editorials παραμένουν σχεδιασμένα για αδύνατα σώματα.
Κι ο κλήρος πέφτει στα αναδυόμενα ταλέντα
Η νέα γενιά σχεδιαστών καλείται να θεραπεύσει τα δεινά εκείνων που προηγήθηκαν: εστιάζοντας στη συμπερίληψη και τη βιωσιμότητα, δημιουργούν brands με στόχο να ελαχιστοποιούν τη ζημιά τόσο στους ανθρώπους όσο και στο περιβάλλον. Κι όλα αυτά προσπαθούν να τα πετύχουν χωρίς να έχουν το κεφάλαιο των μεγάλων οίκων μόδας, κάτι που θα διευκόλυνε την αποστολή τους και την πραγματική αναμόρφωση της βιομηχανίας. Την ίδια ώρα, τα μεγάλα ονόματα του κλάδου αρνούνται να εκπροσωπήσουν τα μεγάλα ή και μεσαία μεγέθη. Επίσης, λόγω των παραπάνω, το μπαλάκι πέφτει και στα χέρια των μοντέλων, οι οποίες ξαφνικά φέρουν την ευθύνη της «εκπροσώπησης».
Ζούμε σε μια περίεργη εποχή. Κάθε φορά που γράφω για θέματα pop κουλτούρας και μόδας, νιώθω μικροποσότητα ενοχής – μη φανταστείς, ένα microdozing. Εδώ ο κόσμος καίγεται, ακρίβεια, πόλεμοι, χαμός. Παρόλαυτα, ακριβώς επείδη ήμουν παιδί στα 00s και στα 2010s και τα πρότυπα αυτά καθόρισαν την αυτοεικόνα και τον ψυχισμό μου, νιώθω ότι αξίζει να συζητάμε ΚΑΙ για αυτά και να μη σνομπάρουμε ό,τι επηρεάζει την αυτοεκτίμηση και την υγεία των γυναικών και των κοριτσιών. Αυτό που αχνοφαίνεται στον ορίζοντα, το γνωρίζω πολύ καλά και γιαυτό και προβληματίζομαι. Μιλήστε με οποιονδήποτε εντός του κλάδου – ή ρίξτε μια πρόχειρη ματιά στα catwalks – και θα δείτε ότι αυτά τα βασικά προβλήματα παραμένουν.
Η μόδα δεν εξυμνεί πια μόνο το αδύνατο σώμα, αλλά είναι ξεκάθαρο ότι αυτό είναι η κύρια πηγή έμπνευσης. Πώς το λένε, ρε παιδί μου; Ράβουν για λεπτά σώματα. Αν τα φορέσει και καμιά ψιλοχοντρή, δε χάθηκε κι ο κόσμος. Αλλά η Μούσα είναι το Λεπτό. Είναι ένα δυνατό μαρκετινίστικο τρικ. Διάσπαρτα plus size μοντέλα ως προπέτασμα καπνού και στην ουσία δεν αλλάζει τίποτα ως προς τα διαθέσιμα μεγέθη. Δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε μόνο τη μόδα για αυτό. Όλη η βιομηχανία του θεάματος λειτουργεί έτσι. Τραγουδίστριες, ηθοποιοί, influencers, όλες διαθέτουν σώματα που με τη σειρά τους μετατρέπονται σε θέαμα και ελέγχονται ακατάπαυστα. Εκθειάζονται και κατακρίνονται πριν ενταχθούν σε συγκεκριμένες, προκαθορισμένες κατηγορίες ομορφιάς. Παρά τα νεύματα προς τον προοδευτισμό και τις συμπεριληπτικές αναλαμπές, μεγάλο μέρος του κόσμου του θεάματος συνεχίζει ακάθεκτο με τις ίδιες αφηγήσεις, σαν να μη πέρασε μια μέρα. Εν τέλει, δε ξέρω καν αν το skinny επιστρέφει στη μόδα – αφού δεν έφυγε ποτέ.
