Η σιωπή στο τέλος της μουσικής παράστασης. Η παύση σε έναν δραματικό λόγο. Η απόλυτη σιωπή του διαστήματος. Η σιωπή είναι κραυγή λέμε συχνά.

Τι είναι αυτό που ακούμε όταν δεν ακούμε απολύτως τίποτα; Ή απλώς δεν ακούμε τίποτα και ερμηνεύουμε αυτή την απουσία ως σιωπή;

Ο ήχος της σιωπής («The Sound of Silence» ) είναι μια φιλοσοφική αναζήτηση που έγινε ένα από τα πιο διαχρονικά και αγαπημένα τραγούδια των Simon & Garfunkel.

Από την εποχή του Αριστοτέλη, οι επιστήμονες και οι φιλόσοφοι συζητούσαν για το εάν η σιωπή «ακούγεται» ποτέ.  Μια νέα σειρά πειραμάτων από ερευνητές από το πανεπιστήμιο Johns Hopkins στις ΗΠΑ μπορεί και να ρίχνει φως στο ζήτημα.

«Η σιωπή, όποια κι αν είναι, δεν είναι ήχος – είναι η απουσία ήχου», λέει ο Rui Zhe Goh, μεταπτυχιακός φοιτητής στη φιλοσοφία και την ψυχολογία από το Πανεπιστήμιο Johns Hopkins. «Παραδόξως, αυτό που προτείνει η δουλειά μας είναι ότι το τίποτα είναι επίσης κάτι που μπορείς να ακούσεις».

Μαζί με τον Chaz Firestone, ένα γνωστικό επιστήμονα στο Johns Hopkins υποστήριξαν ότι η σιωπή «δεν είναι πραγματικά ήχος, και παρόλα αυτά αποδεικνύεται ότι μπορούμε να τον ακούσουμε, τότε προφανώς, η ακοή αφορά κάτι περισσότερο από απλούς ήχους».

Το «Μπορείς να αντιληφθείς τη σιωπή;» είναι μια δύσκολη ερώτηση. Έτσι, οι δύο ερευνητές, με τον Ian Phillips,  φιλόσοφο και ψυχολόγο στο John Hopkins Πανεπιστήμιο έθεσαν μια διαφορετική ερώτηση:

«Αντιμετωπίζει το μυαλό τη σιωπή με τον ίδιο τρόπο που αντιμετωπίζει τους ήχους»;

Οι ερευνητές δοκίμασαν άτομα που στρατολογήθηκαν μέσω Διαδικτύου με μια σειρά ηχητικών ψευδαισθήσεων. Η πρώτη δοκιμή συνέκρινε έναν μεμονωμένο μεγαλύτερο ήχο με δύο μικρότερους ήχους. Οι δύο μικρότεροι ήχοι μαζί προστέθηκαν στον ίδιο χρόνο με τον μεγαλύτερο ήχο. Αλλά όταν οι άνθρωποι τους άκουσαν, αντιλήφθηκαν ότι ο ενιαίος ήχος διαρκεί περισσότερο.

Για να εφαρμόσουμε αυτή την ψευδαίσθηση στη σιωπή, ο κ.Goh και οι συνεργάτες του ανέτρεψαν το τεστ. Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν ήχους εστιατορίων, πολυσύχναστων αγορών, τρένων ή παιδικών χαρών και έβαλαν κομμάτια σιωπής για να συγκρίνουν τους συμμετέχοντες.

Οι ερευνητές υπέθεσαν ότι εάν οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τις σιωπές σαν έναν ξεχωριστό τύπο ήχου, τότε οι σιωπές θα πρέπει να υπόκεινται στην ίδια ψευδαίσθηση με τους ήχους. Μια μεγάλη σιωπή πρέπει να εκλαμβάνεται ως μεγαλύτερη από το σύνολο των δύο μικρότερων σιωπών. Αλλά αν οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τη σιωπή ως έλλειψη ήχου, η ψευδαίσθηση μπορεί να μην υπάρχει.

Άλλα τεστ τοποθέτησαν τη σιωπή σε διαφορετικά πλαίσια για να δημιουργήσουν περισσότερες ηχητικές ψευδαισθήσεις.  Σε κάθε περίπτωση που δοκίμασαν, οι ακροατές αντιλαμβάνονταν την ψευδαίσθηση ότι μια περίοδος σιωπής ήταν μεγαλύτερη, όπως θα είχαν αντιληφθεί μια ψευδαίσθηση μεγαλύτερου ήχου.

Παρόλο που ο κ.Goh έκανε ο ίδιος τις δοκιμές και ήξερε ότι οι περίοδοι σιωπής ήταν ακριβώς το ίδιο μήκος, όταν έκανε ο ίδιος το τεστ εξακολουθούσε να βιώνει την ψευδαίσθηση ότι μια σιωπή ήταν μεγαλύτερη από δύο.

Αντικαθιστώντας τους ήχους με τη σιωπή, η ομάδα διαπίστωσε ότι η ψευδαίσθηση εξακολουθεί να λειτουργεί. Μπορείτε να το δοκιμάσετε μόνοι σας. Μια μεμονωμένη συνεχής σιωπή γίνεται αντιληπτή ως μεγαλύτερη από δύο ξεχωριστές σιωπές, παρόλο που στην πραγματικότητα έχουν την ίδια συνολική διάρκεια.

Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι επειδή αντιδρούμε στη σιωπή με τον ίδιο τρόπο όπως ο ήχος σε αυτά τα τεστ, σημαίνει ότι ακούμε πραγματικά αυτή τη σιωπή – δεν συμπεραίνουμε απλά ότι είναι εκεί.  «Τα είδη ψευδαισθήσεων και εφέ που μοιάζουν να είναι μοναδικά για την ακουστική επεξεργασία ενός ήχου, τα λαμβάνουμε επίσης με σιωπές, υποδηλώνοντας ότι ακούμε πραγματικά και τις απουσίες του ήχου», λέει ο Ian Phillips.

Πολλές μελέτες δείχνουν τώρα ότι η σιωπή μπορεί να είναι σημαντική για την αντίληψη των ήχων –όπως ο τρόπος με τον οποίο αφήνουμε παύσεις μεταξύ των λέξεων– αλλά μέχρι αυτό το σημείο δεν έχει υπάρξει καμία σταθερή πειραματική απόδειξη ότι η ίδια η σιωπή μπορεί να χρησιμεύσει ως ερέθισμα που ακούει ο εγκέφαλος.

Θα ήταν εύκολο να απορρίψουμε την ιδέα ότι η σιωπή έχει ήχο, υποστηρίζει ο Sami Yousif, γνωστικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια που δεν συμμετείχε στη μελέτη. Οι ήχοι είναι κύματα που επηρεάζουν τα κύτταρα στο αυτί σας. Η σιωπή δεν είναι. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να εντοπίσουμε αυτή τη σιωπή.

Η μελέτη, σύμφωνα με τον Dr Yousif, δείχνει ότι «αυτά τα κενά διαστήματα είναι επίσης ένα είδος γεγονότος, είναι ένα είδος μονάδας που παρουσιάζεται στην εμπειρία μας».

Αν και οι ερευνητές δεν μελέτησαν πώς ο εγκέφαλος των ανθρώπων ανταποκρίθηκε στη σιωπή, ο κ. Goh πρότεινε ότι η υπάρχουσα έρευνα υποστήριξε την ιδέα ότι ορισμένοι νευρώνες και νευρικές διεργασίες εμπλέκονται στην αντίληψη της σιωπής.

Και γνωρίζοντας ότι τελικά μπορούμε να αντιληφθούμε τη σιωπή αυτόματα η σιωπή γίνεται πολύ πιο ισχυρή «Η σιωπή είναι μια πραγματική εμπειρία», υποστηρίζει ο κ. Goh.

Ίσως όλοι να δώσουμε περισσότερη προσοχή σε στιγμές ησυχίας μόλις μάθουμε ότι τελικά μπορούμε να ακούσουμε τους «ήχους» της σιωπής.