Μια βόλτα στο σούπερ μάρκετ πλέον είναι οικονομικά δυσβάσταχτη. Όσο κι αν μειώνετε τη ποσότητα των προϊόντων που μπαίνουν στο καλάθι σας, συνεχίζετε να πληρώνετε το ίδιο χρηματικό ποσό όταν φτάνετε στο ταμείο. Δεν ξέρουμε αν αυτό που θα σας πούμε, θα σας κάνει να αισθανθείτε καλύτερα, πάντως σίγουρα δεν φταίτε εσείς. Εκτός από το πρόβλημα της ακρίβειας, υπάρχει και ένα άλλο φαινόμενο εν εξελίξει το οποίο με μαεστρία καταφέρνει να τραυματίζει ύπουλα το πορτοφόλι σας.

Το shrinkflation -η μείωση του μεγέθους ή της ποσότητας ενός προϊόντος, διατηρώντας την τιμή του σταθερή- είναι ανεξέλεγκτο. Πρόερχεται από τη σύνθεση των λέξεων shrink (συρρικνώνω) και inflation (πληθωρισμός) και είναι ακόμη ένας αόρατος -αλλά ταυτόχρονα ορατός- εχθρός, με τον οποίο πρέπει να όλοι μας να αναμετρηθούμε. Στα οικονομικά, shrinkflation είναι η πρακτική μείωσης του μεγέθους ή της ποσότητας ενός προϊόντος ενώ η τιμή του προϊόντος παραμένει ίδια ή αυξάνεται ελαφρά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο όρος μπορεί να υποδηλώνει μείωση της ποιότητας ενός προϊόντος ή των συστατικών του, ενώ η τιμή παραμένει η ίδια. Είναι πιθανό να έχετε παρατηρήσει ότι οι συσκευές υγρών απορρυπαντικών. Το ίδιο συμβαίνει και με τα πατατάκια, που όταν ανοίγουμε τη σακούλα πλέον μας συνεπαίρνει περισσότερο το κύμα άερα, παρά ποσότητα, με τα δημητριακά, με το γαλά καθώς και με άλλα προϊόντα. Όμως, γιατί συμβαίνει αυτό;

Καθώς η παγκόσμια οικονομία παλεύει με την αύξηση του κόστους των πρώτων υλών και τις καθυστερήσεις στην αλυσίδα εφοδιασμού, τα έξοδα παραγωγής αυξάνονται σημαντικά. Αν βάλουμε στην εξίσωση και τους υψηλότερους μισθούς των εργατών μετά την πανδημία, μπορείτε να μαντέψετε ότι εμείς, οι καταναλωτές αναγκαζόμαστε να βάλουμε ακόμα πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη.

Μέχρι και η ποσότητα του ρολού τουαλέτας έχει μειωθεί και, η πρακτική αυτή δεν εφαρμόζεται μόνο στη χώρα μας, αλλά σε όλο τον κόσμο. Αρκετοί από εσάς μπορεί να το έχετε παρατηρήσει, αλλά ακόμα δεν υπάρχει κάποια ένδειξη στα ράφια του σούπερ μάρκετ, ούτε είναι ευρέως γνωστή η τακτική. Την περασμένη εβδομάδα, το γαλλικό σούπερ μάρκετ Carrefour -που στη χώρα μας δεν υπάρχει εδώ και κάποια χρόνια- τοποθέτησε αυτοκόλλητα στα προϊόντα για να προειδοποιεί τους καταναλωτές όταν το περιεχόμενο ενός πακέτου έχει μικρύνει χωρίς την αντίστοιχη μείωση της τιμής. Γνωστοποιείται δηλαδή η τακτική και καλούν να πάρει την απόφαση ο πελάτης αν θα αγοράσει ή όχι το προϊόν.

Όπως είπαμε ήδη, οι καταλωτές όχι μόνο έχουν εντοπίσει τη συγκεκριμένη τακτική σε διάφορες συσκευασίες, αλλά λένε ότι είναι δυσαρεστημένοι, αφού εξαιτίας του πληθωρισμού η αγοραστική τους δύναμη μειώνεται συνεχώς. Αν και το η ενημέρωση μέσω του αυτοκολλήτου μπορεί να προκαλεί κάποιο σοκ, τουλάχιστον δεν νιώθουν τελείως εξαπατημένοι. Αν νομίζετε ότι όταν τελειώσει πληθωρισμός, θα επανέλθουν και οι ποσότητες των προϊόντων, δυστυχώς κάνετε λάθος ή μάλλον, παραείσαστε αισιόδοξοι. Το πρόβλημα φαίνεται ότι δεν θα σταματήσει τότε, αλλά ότι θα είναι μακροπρόθεσμο και αυτό το έχουν αποδείξει οι προηγούμενες εκδηλώσεις του shrinkflation.

Αναφορικά με την απογοήτευση των καταναλωτών, «παρατηρούν τις αυξήσεις των τιμών περισσότερο από ό,τι τις μειώσεις του μεγέθους», λέει ο Mark Stiving, επικεφαλής εκπαιδευτής τιμολόγησης στην Impact Pricing, έναν οργανισμό που εκπαιδεύει εταιρείες σε θέματα τιμολόγησης, με έδρα τις ΗΠΑ. Ως αποτέλεσμα, λέει, οι εταιρείες χρησιμοποιούν τον πληθωρισμό για να αυξήσουν τις τιμές «λιγότερο επώδυνα».

Ο Cammy Crolic, αναπληρωτής καθηγητής στο Saïd Business School του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, ο οποίος επικεντρώνεται στη συμπεριφορά των καταναλωτών, συμφωνεί. Επειδή οι καταναλωτές είναι τόσο επικεντρωμένοι στο πώς οι αγορές τους επηρεάζουν το πορτοφόλι τους, λέει, είναι «πιο πιθανό να παρατηρήσουν την αύξηση της τιμής παρά την ποσότητα του προϊόντος που “χάνεται” όταν οι συσκευασίες συρρικνώνονται».

Οι καταναλωτές δεν αντιλαμβάνονται πάντα τις αλλαγές αμέσως, γιατί συχνά αυτές είναι σταδιακές. Για παράδειγμα, ένα αγαπημένο ρόφημα/ αναψυκτικο που μπορεί να υπήρχε σε μπουκάλι των 340 γρ. ένα χρόνο νωρίτερα, μπορεί τώρα να προσφέρεται στην ίδια τιμή, αλλά να έχει μειωθεί στα 283 γρ. Και οι ειδικοί λένε ότι από τη στιγμή που τα νέα μεγέθη έχουν βρει τον χώρο τους στο ράφι και αγοράζονται κανονικά από το καταναλωτικό κοινό, είναι πιθανό να παραμείνουν ως έχουν. Ο Phil Lempert, αναλυτής της βιομηχανίας τροφίμων και συντάκτης του SupermarketGuru προσθέτει ότι, εφόσον οι αγοραστές δεν έχουν επιλογή, πρέπει να προσαρμοστούν στις αλλαγές.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορούν να στραφούν σε προϊόντα με πιο συμφέρουσα τιμή – ο αμερικανός Lempert λέει ότι η αφοσίωση στις δημοφιλείς μάρκες πέφτει κατακόρυφα εν μέσω συρρίκνωσης των συσκευασιών, με τους ανθρώπους να μεταβαίνουν συχνά σε άλλες μάρκες που μέχρι πρότινος μπορεί να μην είχαν ξαναβάλει στο καλάθι τους. Ωστόσο, ακόμη και αν ο “συρρικνωμένος πληθωρισμός”, δηλαδή το Shrinkflation, αντιστοιχεί σε μεγάλο βαθμό με τον πληθωρισμό, ο Crolic λέει ότι οι καταναλωτές συνήθως δεν βλέπουν τα μεγέθη των προϊόντων να ανακάμπτουν ακόμη κι αν η τιμή τους επανέλθει στα πρότερα επίπεδα. Υπάρχουν σπάνιες εξαιρέσεις, αλλά οι εταιρείες γενικά εκμεταλλεύονται την ευκαιρία να βάζουν λιγότερο προϊόν ώστε να έχουν μεγαλύτερο κέρδος.

Αλλά οι εταιρείες δεν σταματούν εκεί, βάζουν σε εφαρμογή και μία άλλη καινούργια πρακτική. «Αφού τα προϊόντα μειωθούν επανειλημμένα σε μέγεθος, ο κατασκευαστής θα βγάλει μια νέα, μεγαλύτερη εκδοχή τους – μερικές φορές με μια ευφάνταστη νέα ονομασία», αναφέρει ο Edgar Dworsky, πρώην δικηγόρος για τα δικαιώματα των καταναλωτών στις ΗΠΑ και ιδρυτής του οδηγού πόρων Consumer World. Και μαζί με αυτό, οι αγοραστές πληρώνουν υψηλότερο κόστος για την αναβάθμιση. Τα πατατάκια, για παράδειγμα, συνέχισαν να μικραίνουν εν μέσω πληθυρισμού, λέει ο Dworsky. Σε παλαιότερες περιπτώσεις, η εταιρεία σνακ Lay’s, τμήμα της PepsiCo, ανταποκρίθηκε σε αυτή την αλλαγή επανακυκλοφορώντας τελικά το μεγάλο μέγεθος της σακούλας της, αλλά με νέα ονομασία – “Party Size” – που θα μπορούσε να πουλήσει σε υψηλότερη τιμή.

Ο Dworsky τονίζει επίσης ότι το ρολό τουαλέτας συρρικνώνεται εδώ και δεκαετίες. Εξηγεί ότι όταν τα ρολά άρχισαν να μικραίνουν αρκετά ώστε να το παρατηρήσουν οι καταναλωτές, οι κατασκευαστές άρχισαν να επαναφέρουν στην αγορά μεγαλύτερα μεγέθη. Καθώς, λοιπόν, οι μεγαλύτερες συσκευασίες έμπαιναν στα ράφια, εταιρείες όπως η Charmin, άλλαξαν το μάρκετινγκ τους, ονομάζοντάς τα “διπλά”, “τριπλά” και “mega” ρολά.

Το shrinkflation μπορεί να μην είναι πραγματικά ένα νέο φαινόμενο, αλλά εν μέσω πληθωρισμού έχει αρχίσει να γίνεται εντονότερο. Στην προσπάθειά μας να βρούμε την οικονομικότερη τιμή στο ράφι, ξεχνάμε να ελέγξουμε τη ποσότητα του προϊόντος και ίσως τελικά το οικονομικότερο, να αποδεικνύεται ακριβότερο. Ένα αυτοκόλλητο δε θα σταματούσε το φαινόμενο, αλλά τουλάχιστον θα ήμασταν περισσότερο υποψιασμένοι για το τι συμβαίνει. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί απάτη, αφού πάντα αναγράφεται η ποσότητα επάνω στο εκάστοτε προϊόν, αλλά από τη στιγμή που δεν υπάρχει σχετική ενημέρωση είναι πιθανό να νιώσετε ότι σας κοροϊδεύουν -κι όχι άδικα.

Πηγή: BBC