Αν έχετε ζώο συντροφιάς, σίγουρα έχετε νιώσει αυτή τη ζεστασιά που το κούνημα της ουράς προσφέρει όταν σας βλέπει μετά από μία κουραστική μέρα, ή όταν η γάτα κάνει τούμπες στα πόδια σας επειδή χάρηκε που σας είδε. Ο συναισθηματικός δεσμός που δημιουργείται με ένα ζώο που συμβιώνει μαζί μας στο σπίτι, είναι τόσο μοναδικός και τόσο ωφέλιμος. Μία σκυλίσια μουσουδιά, ή μία γατίσια τσαχπινιά σπάει τα σκοτάδια μας και μας γεμίζει θετικά συναισθήματα. Γι’ αυτό και πολλά ζώα συντροφιάς (σκυλιά ειδικά) χρησιμοποιούνται συνδυαστικά σε σωματική, συναισθηματική και ψυχολογική θεραπεία. 

Υπήρχε ένας τάφος στο Bonn-Oberkassel στη δυτική Γερμανία, όπου τα λείψανα δύο ανθρώπων, ενός άνδρα και μιας γυναίκας και δύο σκυλιών ήταν μαζί για 14.000 χρόνια. Αυτό θα μπορούσε να είναι η πρώτη απόδειξη μιας συναισθηματικής σύνδεσης μεταξύ ανθρώπου και σκύλων, καθώς η ταφή υποδηλώνει έναν κοινό οικογενειακό δεσμό μεταξύ των ενταφιασμένων ατόμων και επίσης επειδή το νεότερο από τα δύο σκυλιά, που ήταν μόνο ένα κουτάβι, φαίνεται να έχει επιζήσει από μια σοβαρή ασθένεια, πιθανότατα χάρη στη φροντίδα που έλαβε από τους δίποδους συντρόφους του.

‘Ολες αυτές οι πληροφορίες καθιστούν το σύνολο ευρημάτων μια από τις πιο σημαντικές πηγές για την ύστερη Εποχή των Παγετώνων.

Παρά το πέρασμα του χρόνου, ένα πράγμα παραμένει σίγουρο: το άτομο που φρόντιζε αυτό το ζώο φρόντιζε και τον εαυτό του. Με άλλα λόγια, αυτός ο αμοιβαίος συναισθηματικός δεσμός μεταξύ ανθρώπων και ζώων έχει θεραπευτικά αποτελέσματα που μας βοηθούν να διατηρήσουμε τη συναισθηματική μας ισορροπία, ειδικά ενόψει των προκλήσεων του 21ου αιώνα, όπως η πανδημία.

Πράγματι, η επιστημονική έρευνα έχει αποδείξει τη θετική επίδραση αυτού του δεσμού στην ανθρώπινη ευημερία.

Όπως έχει υποστηρίξει η Helen Ballantyne, εξειδικευμένη κτηνιατρική νοσοκόμα, σχετικά με την ενσυναίσθηση που έχει ήδη προταθεί στον τόπο ταφής της Γερμανίας:

«Τα ζώα είναι η οικογένειά μας, γι’ αυτό ο δεσμός είναι τόσο βαθύς. Μερικοί από τους ιατρικούς συναδέλφους μου, λιγότερο εξοικειωμένοι με αυτά τα ισχυρά συναισθήματα, εκπλήσσονται όταν συνειδητοποιούν ότι οι ασθενείς τους μπορούν να βάλουν την υγεία και την ευημερία του ζώου τους πάνω από τη δική τους».

Διάφορες απιδράσεις σε είδη και θεραπείες

Ποια οφέλη έχουν αποδειχθεί χωρίς αμφιβολία; Κυρίως ότι η στοργική συντροφιά ενός ζώου μπορεί να μειώσει τα επίπεδα κατάθλιψης, να ανακουφίσει τα συναισθήματα βαθιάς μοναξιάς, άγχους και ανησυχίας, ενώ βελτιώνει τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές δεξιότητες, σύμφωνα με αυτή τη μελέτη του 2018.

Ορισμένες έρευνες, όπως αυτές που διεξάγονται από το NIH (Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας) στις ΗΠΑ, επικεντρώνονται όχι μόνο στην επίδειξη του πώς μειώνονται οι ορμόνες που σχετίζονται με το στρες και αυξάνονται οι ενδορφίνες, αλλά δίνουν έμφαση και πως αυτό επιδρά σε στενά καθορισμένες ομάδες. Για παράδειγμα, ασθενείς σε τελικό στάδιο, άτομα με διαφορετικούς βαθμούς αυτισμού ή διπολική διαταραχή, παιδιά με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας έχουν αποδειχτεί ότι οφελόύνται ακόμη και με προληπτική επίδραση της συντροφιάς με σκύλους και γάτες στην έξαρση ψυχικών ασθενειών, συμπεριλαμβανομένης της σχιζοφρένειας.

Τα αποτελέσματα είναι αρκετά μικτά, τόσο σε θεραπείες όσο και σε είδη, με την έννοια ότι για ορισμένες από αυτές τις παθολογίες τα οφέλη φαίνεται να είναι μεγαλύτερα όταν χρησιμοποιούνται σκύλοι. Μερικά πειράματα είναι πολύ περίεργα, όπως αυτό που πραγματοποιήθηκαν με υπερκινητικά παιδιά που διαβάζουν ιστορίες σε αληθινά σκυλιά —ειδικά εκπαιδευμένα για αυτό το είδος σχέσης— και σε μαριονέτες που μιμούνται τα ίδια τα σκυλιά, προκειμένου να ελέγξουν τις διαφορές στην επικοινωνία ή την κοινωνική ζωή των παιδιών. 

Μια άλλη μελέτη επιβεβαιώνει ορισμένα από τα οφέλη ενός παιδιού που έχει κατοικίδιο, όπως: «ενίσχυση της προσωπικότητας του παιδιού και προώθηση της αυτοεκτίμησης και στη γνωστική ανάπτυξη».

Ωστόσο, αυτή η έρευνα μας υπενθυμίζει ότι η σχέση με ένα κατοικίδιο δεν είναι πανάκεια. Πρέπει να προγραμματιστεί σωστά από γνώστες και ειδικούς ψυχικής υγείας και σκυλιών για την αποφυγή ατυχημάτων ή κακομεταχείρισης . «Το να έχουν ένα ζώο βοηθά τα παιδιά να μάθουν για την ευθύνη και τη φροντίδα για τους άλλους», σημειώνει η μελέτη.

Αμφίδρομα οφέλη

Μεταξύ των διδαγμάτων που υποστηρίζει η επιστημονική κοινότητα είναι ότι το δέσιμο είναι μια αμφίδρομη διαδικασία, που ωφελεί τόσο τα δίποδα όσο και τα τετράποδα. Για να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές του, πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην ποιότητα και να βασίζεται σε κοινές δραστηριότητες—όπως συμβαίνει με τις ίδιες τις σχέσεις ανθρώπου προς άνθρωπο.

«Με το να είναι σε θέση να ανταποκρίνονται στοργικά στην ανθρώπινη προσοχή και να προκαλούν φιλοκοινωνικές συμπεριφορές και θετικά συναισθήματα, τα ζώα, ειδικά οι σκύλοι, μπορεί να έχουν μια μοναδική ικανότητα να χρησιμεύουν ως συναισθηματική γέφυρα για να μεσολαβούν αλληλεπιδράσεις σε άβολα θεραπευτικά πλαίσια», λέει αυτή η ανάλυση.

Ωστόσο, η έρευνα πρέπει να θεωρηθεί ως μια συνεχής διαδικασία συνεχούς βελτίωσης. Έχει διανύσει πολύ δρόμο, αλλά μένει πολλή δουλειά να γίνει. Αν και έχουν βρεθεί θετικά αποτελέσματα, δεν είναι γνωστά πολλά για το τι τις προκαλεί. 

Για τον καθηγητή, ένας τρόπος για να προωθηθεί αυτή η έρευνα είναι να συμπεριληφθούν τα κοινωνικο δημογραφικά δεδομένα των ανθρώπων που ζουν με ζώα, σε αντίθεση με αυτούς που δεν το κάνουν, προκειμένου να τελειοποιηθούν τα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, εάν δεν παρουσιάζουν συναισθηματική βελτίωση, αλλά το αντίθετο.

Ένας από τους στόχους αυτής της γνώσης θα ήταν η καλύτερη κατανόηση του δεσμού, ακόμη και σε πιο σύντομες σχέσεις ή επαφές, όπως οι εφάπαξ θεραπείες, προκειμένου να αξιοποιηθεί πλήρως η ικανότητά του. Και όχι μόνο ατομικά, αλλά και κοινωνικά, ως βοήθημα εκτός οικογενειακού περιβάλλοντος, σε νοσοκομεία ή οίκους ευγηρίας. Θα μπορούσε ακόμη και να είναι αποτελεσματικό για τη βελτίωση της συνύπαρξης και της επανένταξης δύσκολων ομάδων όπως οι βίαιοι κρατούμενοι.