Η Bastet ήταν η κόρη του ήλιου. Η αρχαία αιγυπτιακή θεά ήταν αρχικά μια άγρια λιονταρίνα πολεμίστρια – μια δυνατή γυναίκα με το κεφάλι μιας μεγάλης γάτας. Με την πάροδο του χρόνου, η εικόνα της μεταμορφώθηκε σε μια αναγνωρίσιμη οικιακή γάτα, ώσπου, καθώς άρχισε να εξημερώνεται, ο ρόλος της ως θεότητα εξαφανίστηκε εντελώς. Υποθέτω ότι είναι δύσκολο να αντιμετωπίσεις ένα γούνινο ζωάκι που γουργουρίζει και τρίβεται στα πόδια σου ως την παντοδύναμη θεά του ήλιου.
Περιέργως, δεν υπάρχουν πολλές αιλουροειδείς θεότητες. Η Bastet είναι μακράν η πιο διάσημη. Υπάρχει η Dawon, η τίγρης που μεταφέρει την άγρια θεά Durga στη μάχη, ο θεός-πάνθηρας του Μπαλί, Barong Ket, η Ovinnik, η μαύρη γάτα που διώχνει τα κακά φαντάσματα στις πολωνικές φάρμες, και η Li Shou της Κίνας, που επίσης λατρεύεται από τους αγρότες επειδή αποδεκατίζει τα ποντίκια και τους αρουραίους. Δεδομένης της πανταχού παρουσίας τους στον κόσμο μας, θα περίμενε κανείς ότι οι γάτες θα είχαν μια πιο θρησκευτική παρουσία.
Ίσως μπορούμε να επισημάνουμε την έλλειψη εκτίμησης των πιστών για τις γάτες. Αυτό αποτελεί το θέμα μιας μελέτης του 2019, η οποία δημοσιεύθηκε στο Journal for the Scientific Study of Religion. Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Οκλαχόμα θέλησαν να μετρήσουν την ιδιοκτησία κατοικίδιων ζώων μεταξύ των εκκλησιαζομένων. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι θρησκευόμενοι προτιμούν τα σκυλιά με μεγάλη διαφορά: 74,9% έναντι 40,3%.
Προηγούμενες έρευνες επισημαίνουν ότι η θρησκευτική παράδοση δεν προβλέπει απαραίτητα την ιδιοκτησία κατοικίδιων ζώων, αν και η ομάδα ανακάλυψε ότι οι ευαγγελιστές έχουν λιγότερες πιθανότητες να έχουν κατοικίδιο από ό,τι οι περισσότερο προοδευτικές θρησκείες. Αυτό ισχύει επίσης για τους ανθρώπους που πηγαίνουν πιο συχνά στην εκκλησία.
Η πιο ενδιαφέρουσα πτυχή της μελέτης αφορά εικασίες σχετικά με την ψυχολογία των ιδιοκτητών κατοικίδιων ζώων. Προφανώς, τα πιο θρησκευόμενα νοικοκυριά σκέφτονται τι μπορεί να κάνει και να προσφέρει ένα κατοικίδιο ζώο αντί να το υιοθετούν γι’ αυτό που είναι.
«Θα περιμέναμε ότι ο χριστιανικός συντηρητισμός -όπως υποδηλώνεται από την ευαγγελική σκοπιά και τις ερμηνείες της Βίβλου- θα προέβλεπε την ιδιοκτησία οικογενειακών κατοικίδιων που έχουν πιο πρακτική χρησιμότητα, όπως οι σκύλοι, αλλά όχι απαραίτητα οι γάτες», αναφέρουν οι ερευνητές.
Οι ιδιοκτήτες γατιών συχνά θεωρούνται απομονωμένα, νευρωτικά άτομα, ενώ οι «dog persons» είναι κοινωνικοί και εξωστρεφείς. Πράγματι, οι επισκέψεις σε πάρκα σκύλων και οι βόλτες στη γειτονιά φαίνεται να αποτελούν κίνητρο για την κατοχή ενός σκύλου. Οι μεγαλύτερες οικογένειες τείνουν να είναι πιο θρησκευόμενες και να έχουν επίσης περισσότερα σκυλιά.
Η αντικοινωνικότητα των ιδιοκτητών γάτας έχει πρόσφατα αναθεωρηθεί βέβαια. Τους γατόφιλους ανθρώπους, και ειδικά τις γυναίκες η κοινωνία μας τους συνδέει με διάφορες στερεοτυπικές εκφράσεις όπως η «τρελή cat-lady» ή η «γεροντοκόρη που ταΐζει γάτες». Υπάρχει γενικά μια γενικευμένη πεποίθηση ότι οι άνθρωποι που φροντίζουν γάτες -αδέσποτες ή οικόσιτες- είναι κυρίως γυναίκες, ηλικιωμένες, μοναχικές και κοινωνικά απομονωμένες. Αντίθετα όμως με την άποψη αυτή, μια μελέτη που διάβασα πρόσφατα καταρρίπτει αυτό το στερεότυπο, αποκαλύπτοντας μια δημογραφική ποικιλομορφία. Άνθρωποι που συνήθως ζουν με την οικογένειά τους όλων των ηλικιών και ανεξαρτήτου φύλου αποδεικνύεται πλέον ολοένα και περισσότερο έχουν στην ιδιοκτησία τους γάτες για κατοικίδια. Η εικόνα της καρικατούρας της «crazy cat lady» δεν μπορεί να καταστρέψει την εικόνα για τους υπόλοιπους γατόφιλους. Αντιθέτως, η κατοχή ενός κατοικίδιου κάνει καλό στην ανθρώπινη ψυχολογία: μειώνει το άγχος και την κατάθλιψη, καθώς παράλληλα αυξάνει την αυτοεκτίμηση τόσο των ενηλίκων όσο και των παιδιών.
Η προσωπική μου εμπειρία από τις γάτες είναι ότι ενώ είναι ανεξάρτητα ζώα, δεν είναι αντικοινωνικές. Οι γονείς μου στο πατρικό μας σπίτι έχουν τρεις γάτες. Κάθε βράδυ, τρεις γάτες τους περιτριγυρίζουν στον καναπέ. Σχεδόν δεν περνάει νύχτα χωρίς να κοιμηθούν και οι τρεις στο κρεβάτι τους. Οι δύο αράζουν καθημερινά στο γραφείο του πατέρα μου όσο αυτός εργάζεται και η τρίτη διεκδικεί μια πολυθρόνα ακριβώς έξω από την πόρτα του γραφείου του.
Μετά από πάνω από δύο δεκαετίες ζωής με γάτες, υπάρχουν δύο σχετικές προσωπικές παρατηρήσεις.
Όπως και τα άλλα ζώα, οι γάτες ανταποκρίνονται στον τρόπο που τους φέρεστε. Αν συμπεριφέρεστε σαν να είναι αντικοινωνικές, θα σας απαντήσουν με το ίδιο νόμισμα. Αν παίζετε τακτικά μαζί τους και τις κρατάτε αγκαλιά, ειδικά από μικρή ηλικία, θα έχετε έναν σύντροφο για όλη σας τη ζωή. Καθώς είναι εξαιρετικά εδαφικά πλάσματα, αν κατασκευάσετε ένα περιβάλλον διαβίωσης που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους -πολλά μέρη για να σκαρφαλώνουν ψηλά και να κοιτάζουν έξω από τα παράθυρα- θα τους αρέσει πολύ να ζουν σε αυτό το περιβάλλον. Το να υιοθετήσετε ένα γατί αλλά να μην προσαρμοστείτε στους δικούς του όρους, αυτό εγγυάται μια αντικοινωνική συμπεριφορά.
Η δεύτερη παρατήρηση είναι πιο συμβολική. Η δυτική θρησκεία βασίζεται στην εξουσία από πάνω προς τα κάτω. Ο Θεός δίνει οδηγίες, οι άνθρωποι ακολουθούν. Αυτό ταιριάζει πολύ περισσότερο με την ψυχολογία των σκύλων (τους οποίους, για να είμαι σαφής, επίσης αγαπάω πάρα πολύ – ίσως και περισσότερο εδώ που τα λέμε). Τα σκυλιά καταλαβαίνουν την ανταμοιβή και την τιμωρία. Αν μπορούσαν να διαβάσουν, θα λάτρευαν τη Βίβλο.
Η τιμωρία δεν λειτουργεί όμως στις γάτες. Δεν είναι έτσι σχεδιασμένες. Αν φωνάξετε σε μια γάτα ενώ ουρεί στο χαλί σας, θα σκεφτεί: «Γιατί φωνάζει αυτός ο πίθηκος;» και όχι: «Δεν πρέπει να το κάνω αυτό». Μάλλον δεν θα πρέπει να έχετε γάτα αν δεν μπορείτε να συμβιβαστείτε με αυτό το χαρακτηριστικό της ψυχολογίας τους.
Οι γάτες καταλαβαίνουν κυρίως τις ανταμοιβές, γι’ αυτό και η εκπαίδευση με κλίκερ είναι τόσο αποτελεσματική. Δεν θα καταλάβουν ποτέ ότι ούρηση + χαλί = κακό, αλλά θα καταλάβουν ότι ούρηση + κουτί απορριμμάτων = λιχουδιά, ειδικά αν συνδέσετε την λιχουδιά με ένα κλικ. (Η εκπαίδευση με κλικ λειτουργεί επίσης για σκύλους, άλογα και άλλα ζώα).
Αν έχετε εκπαιδευτεί να πιστεύετε σε έναν θεό που μοιράζει τιμωρία στους άπιστους και ανταμείβει τους πιστούς, θα καταλάβετε εκ φύσεως τους σκύλους. Αντίθετα, οι εξημερωμένες γάτες είναι απόγονοι της πιο άγριας δολοφονικής μηχανής της φύσης. Δεν έχουν καμία ανάγκη για την τιμωρία ή τις θεότητες σας, αλλά από την άλλη θα δεχτούν μετά χαράς τις λιχουδιές σας.
