Η σύγχρονη κοινωνία, αυτή που ζει και αναπνέει μέσα σε ρυθμούς επιτάχυνσης αποθεώνει την επιτυχία και την παραγωγικότητα, αλλά σπάνια αφήνει χώρο για την ηρεμία. Στον κόσμο των επαγγελματικά φιλόδοξων και κυρίως των γυναικών που αναλαμβάνουν πολλαπλούς ρόλους  επαναλαμβάνεται ένα μοτίβο: τελειομανία, ανάγκη για αποδοχή, αυξημένη προδιάθεση στο άγχος. Χαρακτηριστικά που στην αρχή μοιάζουν να είναι πολύτιμα όπλα, γρήγορα μετατρέπονται σε παγίδες που οδηγούν σε εξουθένωση. 

Η ψευδαίσθηση είναι ότι αυτά τα στοιχεία είναι αμετάβλητα, ότι “έτσι είναι κανείς” και δεν μπορεί να ξεφύγει από το σφιχτό κουκούλι που τον περιβάλλει. Κάποιοι φοβούνται μάλιστα πως αν χαλαρώσουν έστω και λίγο, θα χάσουν το συγκριτικό τους πλεονέκτημα. Όμως η επιστήμη έρχεται να αμφισβητήσει αυτή τη μοιρολατρία. Η προσωπικότητα δεν είναι ένα άκαμπτο σύνολο χαρακτηριστικών. Μπορεί να μεταβληθεί, να προσαρμοστεί και να καλλιεργηθεί με τρόπο που θα συντηρεί την επιτυχία χωρίς να καταστρέφει την ψυχική και σωματική αντοχή. 

Η ψυχολογία δεν βασίζεται σε δημοφιλή τεστ που κατατάσσουν τους ανθρώπους σε “τύπους”, ούτε σε ασαφείς αστρολογικές ταμπέλες. Αντίθετα, το μοντέλο των “πέντε μεγάλων” χαρακτηριστικών (νευρωτισμός, εξωστρέφεια, δεκτικότητα στην εμπειρία, συνεργασία και ευσυνειδησία) προσφέρει έναν πιο ακριβή φακό. Αυτά τα χαρακτηριστικά δεν είναι σταθερά σημεία, αλλά συνεχείς κλίμακες. Δεν υπάρχει μόνο το “εσωστρεφής» ή «εξωστρεφής”, αλλά ένας δείκτης που μπορεί να μετακινείται ανάλογα με το περιβάλλον και τις πρακτικές που ακολουθεί κανείς. 

Αυτή η ρευστότητα δίνει ελπίδα, γιατί εκεί όπου η τελειομανία ή το άγχος μοιάζουν να στραγγίζουν την ενέργεια, μπορεί να γίνει μια μικρή “ρύθμιση” που θα διατηρήσει τα θετικά και θα περιορίσει τις παρενέργειες. 

Η υπερβολική διάθεση συνεργασίας συχνά μετατρέπεται σε παθολογική ανάγκη να αρέσει κανείς σε όλους. Το λεγόμενο people pleasing οδηγεί σε συνεχή υπερφόρτωση, αφού η απάντηση σε κάθε αίτημα είναι ένα “ναι” εις βάρος των προσωπικών ορίων. Η διόρθωση εδώ δεν είναι η αδιαφορία. Είναι η διεκδίκηση. Να μπορεί κανείς να πει “όχι” χωρίς ενοχές, να προστατεύσει τον χρόνο του και να κατευθύνει την ενέργειά του σε ό,τι πραγματικά έχει σημασία. Αυτό δεν μειώνει την επιτυχία, την ενισχύει γιατί η ενέργεια διοχετεύεται στρατηγικά. 

Η ευσυνειδησία, όταν φτάνει σε ακραία επίπεδα γίνεται τελειομανία: ατελείωτες ώρες φινιρίσματος, δυσκολία στην ανάθεση, εμμονή με κάθε λεπτομέρεια. Ναι αυτά μειώνουν τα λάθη, αλλά στερούν τον χώρο της δημιουργικότητας και κυρίως την ξεκούραση. Η μετατόπιση δεν σημαίνει να αποδεχθεί κανείς την προχειρότητα, αλλά να επενδύει στον κόπο που αξίζει πραγματικά. Να ευθυγραμμίζει την ευσυνειδησία του με τις αξίες του. Να ξεχωρίζει τα έργα που έχουν σημασία από εκείνα που απλώς “γεμίζουν χρόνο”. Έτσι η επιτυχία αποκτά διάρκεια και υγεία. 

Ο νευρωτισμός, όταν κυριαρχεί γεννά άγχος, υπερανάλυση, μια συνεχή προσμονή του χειρότερου. Η ενέργεια καταναλώνεται σε σενάρια καταστροφής αντί να επενδύεται σε ευκαιρίες. Όμως δεν χρειάζεται να σβήσει κανείς την ευαισθησία του. Χρειάζεται να την μετατρέψει σε συναισθηματική ευελιξία. Να αναγνωρίζει το άγχος ως φυσιολογικό, να μην το αφήνει να παραλύει τις επιλογές, να συνεχίζει παρά τον φόβο. Εκεί γεννιέται μια πιο ώριμη, βιώσιμη μορφή επιτυχίας. 

Για χρόνια επικρατούσε η αντίληψη ότι η προσωπικότητα παγιώνεται στην πρώιμη ενήλικη ζωή, ωστόσο η σύγχρονη έρευνα δείχνει ότι τα χαρακτηριστικά μεταβάλλονται σε όλη τη διάρκεια του βίου. Ακόμη περισσότερο πρακτικές που εφαρμόζονται συνειδητά μπορούν να επιταχύνουν αυτήν την αλλαγή. Αυτό σημαίνει ότι κανείς δεν είναι καταδικασμένος στην εξουθένωση. Μπορεί να αναπροσαρμόσει τον εσωτερικό του χάρτη και να χτίσει ένα νέο μονοπάτι που ισορροπεί την φιλοδοξία με την αντοχή. 

Το ζητούμενο δεν είναι να αλλάξει κανείς εντελώς προσωπικότητα, ούτε να απορρίψει τα στοιχεία που τον βοήθησαν να φτάσει ψηλά. Το ζητούμενο είναι να “χαμηλώσει” λίγο την ένταση αυτών των χαρακτηριστικών, ώστε να μην τον καταβροχθίζουν. Η διεκδίκηση, η ευσυνειδησία με νόημα και η συναισθηματική ευελιξία συνθέτουν μια νέα εξίσωση: την “ευρύχωρη επιτυχία”». Μια επιτυχία που δεν εξαντλεί, αλλά εμπλουτίζει. Μια ζωή που δεν είναι μόνο εντυπωσιακή στο χαρτί, αλλά και βιώσιμη στην πράξη. 

Η κοινωνία μας, ακόμη παγιδευμένη σε παρωχημένα ιδανικά παραγωγικότητας χρειάζεται να ακούσει αυτήν τη μετατόπιση. Να δει ότι η επιτυχία χωρίς εξουθένωση δεν είναι ουτοπία, αλλά αποτέλεσμα στρατηγικής διαχείρισης των ίδιων των χαρακτηριστικών μας. Όσοι το κατανοήσουν πρώτοι θα είναι οι αυριανοί πρωταγωνιστές και θα δημιουργήσουν ένα νέο πρότυπο, πιο ανθρώπινο και πιο ανθεκτικό. 

Η προσωπικότητα δεν είναι αμετάβλητο πεπρωμένο. Είναι κάτι που συνεχώς εξελίσσεται και μπορούμε να διαχειριστούμε, να κατευθύνουμε, να αναπροσαρμόσουμε και μέσα από αυτήν τη διαδικασία να οικοδομήσουμε μια επιτυχία που δεν σπάει τον άνθρωπο, αλλά τον στηρίζει. Η αληθινή κατάκτηση δεν είναι το μετάλλιο στην κορυφή, αλλά η διαδρομή που μας επιτρέπει να φτάσουμε εκεί χωρίς να καταρρεύσουμε. 

*Με πληροφορίες από το Psychology Today. 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.