Το εξαιρετικό μυθιστόρημα «εναλλακτικής ιστορίας» The Man in the High Castle (ελλ. τίτλος «Ο Άνθρωπος στο Ψηλό Κάστρο») από τον συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Φίλιπ Κ. Ντικ διαδραματίζεται στις πρώην Η.Π.Α., το 1962, 15 χρόνια μετά τη νίκη των δυνάμεων του Άξονα στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το σενάριο πάει ως εξής: οι ηττημένες Η.Π.Α. έχουν παραδοθεί στη ναζιστική Γερμανία και στην Ιαπωνική Αυτοκρατορία.

Παρόλο που δεν ήταν το πρώτο δείγμα «εναλλακτικής ιστορίας», το έργο αυτό βοήθησε να μπουν οι βάσεις για την αναγνώριση του είδους σαν σοβαρό λογοτεχνικό είδος. Κέρδισε το βραβείο Hugo και βοήθησε το όνομα του Ντικ να γίνει γνωστό στους κύκλους της επιστημονικής φαντασίας.

Η εναλλακτική ιστορία, δημοφιλής από καιρό στους συγγραφείς φανταστικών βιβλίων, έχει επίσης εξερευνηθεί από ιστορικούς και δημοσιογράφους.

Ακολουθούν 11 «εναλλακτικά» σενάρια γνωστών ιστορικών γεγονότων, τα οποίο προκύπτουν από τα ενδιαφέροντα συμπεράσματα ακαδημαϊκών, συγγραφέων, ιστορικών και διανοητών.

Τι θα γινόταν αν οι Βίκινγκς είχαν αποικίσει πρώτοι την Αμερική;

Απάντηση: Το μεγαλύτερο μέρος της Βόρειας Αμερικής θα ανήκε στη Δανία

Υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη ότι ο Χριστόφορος Κολόμβος ανακάλυψε τη Βόρεια Αμερική το 1492. Στην πραγματικότητα, οι Βίκινγκς – και συγκεκριμένα ο Λέιφ Έρικσον – ανακάλυψαν τον Καναδά τον 10ο αιώνα. Οι Βίκινγκς ονόμασαν αυτή τη γη “Vinland”, ή “Wine Land” στα αγγλικά. O Erikson και οι άνδρες του έφεραν πίσω μια δεύτερη βάρκα που ήταν γεμάτη σταφύλια. Δεδομένου ότι οι Βίκινγκς λάτρευαν το ποτό, ήταν λογικό να ξεκινήσουν μια αποικία στη Βίνλαντ.

Στην πραγματικότητα, η αποικία του Βίνλαντ δεν κράτησε πολύ. Παρά το γεγονός ότι γνώριζαν την ύπαρξη της Βίνλαντ, οι Βίκινγκς δεν είχαν την τεχνολογία για να πλοηγηθούν στην ανοιχτή θάλασσα. Έτσι, αν οι αρχικοί άποικοι είχαν καταφέρει με κάποιο τρόπο να επιβιώσουν στη Βίνλαντ, θα υπήρχε εμπόριο μεταξύ των σκανδιναβικών αποικιών και του Καναδά. Οι Δανοί θα είχαν το μεγαλύτερο μέρος του ελέγχου της Βόρειας Αμερικής, και οι πιο ισχυρές χώρες του κόσμου, ΗΠΑ και Ρωσία, θα έμοιαζαν πολύ διαφορετικές σήμερα.

Τι θα γινόταν αν ο Νότος κέρδιζε τον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο;

Απάντηση: Οι ΗΠΑ θα γίνονταν έθνος το… 1960.

Σε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε το 1960 στο περιοδικό Look, ο συγγραφέας και λάτρης του εμφυλίου πολέμου MacKinlay Kantor οραματίστηκε μια ιστορία στην οποία οι δυνάμεις της Συνομοσπονδίας κέρδισαν τον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο το 1863, αναγκάζοντας τον πρόεδρο Λίνκολν να αυτοεξοριστεί. Οι δυνάμεις του Νότου προσαρτούν την Ουάσινγκτον – μετονομάζοντάς την σε «District of Dixie». Οι ΗΠΑ (ή ό,τι έχει απομείνει από αυτές) μεταφέρουν την πρωτεύουσά τους στο Κολόμπους του Οχάιο – που τώρα ονομάζεται Κολούμπια – αλλά δεν έχουν πλέον την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν την Αλάσκα από τους Ρώσους. Το Τέξας, δυσαρεστημένο με τη νέα ρύθμιση, κηρύσσει την ανεξαρτησία του το 1878. Υπό τη διεθνή πίεση, οι νότιες πολιτείες καταργούν σταδιακά τη δουλεία. Αφού πολεμούν μαζί σε δύο παγκόσμιους πολέμους, τα τρία έθνη επανενώνονται το 1960 – έναν αιώνα μετά την απόσχιση της Νότιας Καρολίνας που είχε οδηγήσει αρχικά στον Εμφύλιο Πόλεμο.

Τι θα γινόταν αν ο Τσαρλς Λίντμπεργκ εκλεγόταν πρόεδρος το 1940;

Απάντηση: Οι ΗΠΑ συμμαχούν με τους Ναζί στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το μπεστ σέλερ του Philip Roth, The Plot Against America (2002), μας δίνει μια εναλλακτική ιστορία στην οποία ο Charles Lindbergh, υπερατλαντικός πιλότος και παναμερικανός ήρωας, γίνεται υποψήφιος πρόεδρος των Ρεπουμπλικανών το 1940, νικώντας τον Φραγκλίνο Ρούσβελτ. Ο πρόεδρος Λίντμπεργκ, ρατσιστής και αντισημίτης, κηρύσσει στρατιωτικό νόμο, ρίχνει τους αντιπάλους του στη φυλακή και συμμαχεί με τη ναζιστική Γερμανία στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.Ο Λίντμπεργκ μένει στη μνήμη των ανθρώπων ως εθνικός κακοποιός – κατά τη γνώμη του Ροθ, η φήμη που του αξίζει.

Τι θα γινόταν αν ο Τζέιμς Ντιν είχε επιζήσει από το αυτοκινητιστικό του δυστύχημα;

Απάντηση: Ο Ρόμπερτ Κένεντι επιβιώνει με την σειρά του από την απόπειρα δολοφονίας του.

Το μυθιστόρημα του Jack Dann “Ο επαναστάτης” του 2004 περιγράφει μια ιστορία στην οποία ο κινηματογραφικός αστέρας James Dean επιβιώνει από το μοιραίο αυτοκινητιστικό δυστύχημα που είχε το 1955. «Άλλαξα μόνο αυτό το ένα πράγμα», δήλωσε ο Dann, ο οποίος έκανε άφθονη έρευνα για το βιβλίο του, κάνοντάς το «όσο πιο πραγματικό μπορούσα. Εξερευνώντας τον Dean καθώς ωριμάζει, είμαι σε θέση να ρίξω φως στον Dean που ξέρουμε».

Αν ο Ντιν είχε επιζήσει, λέει ο Dann, θα είχε εμπνεύσει έναν από τους θαυμαστές του, τον Έλβις Πρίσλεϊ, να αφήσει το ροκ εν ρολ και να γίνει σοβαρός ηθοποιός (που ήταν πάντα η φιλοδοξία του). Ο Ντιν θα γινόταν αργότερα Δημοκρατικός Κυβερνήτης της Καλιφόρνιας, στέλνοντας τον αντίπαλό του Ρόναλντ Ρίγκαν στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Στις προεδρικές εκλογές του 1968, θα ήταν ο υποψήφιος σύντροφος του Ρόμπερτ Κένεντι, σώζοντάς τον τελικά από τη σφαίρα του δολοφόνου.

Τι θα γινόταν αν ο πρόεδρος Κένεντι είχε επιβιώσει από την απόπειρα δολοφονίας;

Απάντηση: Οι Ρεπουμπλικάνοι κερδίζουν κάθε εκλογική αναμέτρηση για τα επόμενα 30 χρόνια.

Η δολοφονία του Κένεντι το 1963 είναι ένα δημοφιλές γεγονός της εναλλακτικής ιστορίας, που εμπνέει μυθιστορήματα, θεατρικά έργα και συλλογές διηγημάτων. Σε ένα δοκίμιο στο βιβλίο “What Ifs? of American History” (2003), ο Robert Dallek, βιογράφος του Κένεντι, προτείνει ότι ο Κένεντι θα είχε αποχωρήσει επιτυχώς από το Βιετνάμ και ότι θα ήταν αρκετά δημοφιλής στο τέλος της δεύτερης θητείας του ώστε να τον διαδεχθεί ο αδελφός του, ο γενικός εισαγγελέας Ρόμπερτ Κένεντι. Αποτέλεσμα; Δεν θα είχε συμβεί το Watergate.

Μια από τις πιο ασυνήθιστες θεωρίες γράφτηκε το 1993, στην τριακοστή επέτειο του θανάτου του προέδρου Κένεντι. Ο δημοσιογράφος της London Daily Express Peter Hitchens έγραψε μια φανταστική νεκρολογία, στην οποία ο Κένεντι επιβιώνει και συνεχίζει να γίνεται ένας από τους πιο αντιδημοφιλείς προέδρους της Αμερικής, προτού τελικά πεθάνει σε ηλικία 75 ετών.

Η προεδρία του, εικάζεται στο άρθρο, θα ήταν τόσο καταστροφική που οι Δημοκρατικοί δεν θα καταλάμβαναν τον Λευκό Οίκο για τουλάχιστον άλλα 25 χρόνια.

Τι θα γινόταν αν ο Χριστιανισμός δεν ερχόταν στη Δύση;

Απάντηση: Ο Διαφωτισμός ξεκινά πολύ νωρίς – και διαρκεί χίλια χρόνια.

Το βιβλίο του Γάλλου φιλοσόφου Charles Renouvier «Uchronie» (1876) πρότεινε μια ιστορία στην οποία ο Χριστιανισμός δεν έφτασε στη Δύση μέσω της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, λόγω μιας μικρής αλλαγής των γεγονότων μετά τη βασιλεία του Μάρκου Αυρήλιου.

Σε αυτή την ιστορία, ενώ ο λόγος του Χριστού εξακολουθεί να διαδίδεται στην Ανατολή, όμως η Ευρώπη αποφεύγει τον Χριστιανισμό και «απολαμβάνει» μια επιπλέον χιλιετία κλασικού πολιτισμού. Όταν ο Χριστιανισμός πηγαίνει τελικά στη Δύση, απορροφάται ακίνδυνα από την πολυθρησκευτική κοινωνία.

Τι θα γινόταν αν οι Beatles είχαν διαλυθεί το 1966;

Απάντηση: Ο Ρόναλντ Ρίγκαν δολοφονείται το 1985.

Η ιστορία του Edward Morris “Imagine” (που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Interzone το 2005) είναι γραμμένη ως δήθεν άρθρο του θρυλικού ροκ δημοσιογράφου Lester Bangs, το οποίο αναπολεί την Beatlemania – και την απαγόρευση των Beatles στην Καλιφόρνια μετά την αμφιλεγόμενη δήλωση του John Lennon ότι είναι «πιο δημοφιλείς από τον Ιησού». Αυτό οδηγεί τους Fab Four στη διάλυση. Σχεδόν 20 χρόνια αργότερα, ο Λένον, πικραμένος πια, δολοφονεί τον Ρίγκαν, οι ενέργειες του οποίου – ως συντηρητικός κυβερνήτης της Καλιφόρνιας – είχαν παίξει το ρόλο τους στη διάλυση της μπάντας.

Τι θα γινόταν αν η κρίση των πυραύλων της Κούβας εξελισσόταν σε παγκόσμιο πόλεμο;

Απάντηση: Το τέλος των πυρηνικών όπλων… εκτός από τις ΗΠΑ.

Οι ιστορίες εναλλακτικής ιστορίας έχουν τα δικά τους βραβεία, τα Sidewise Awards for Alternate History, τα οποία έχουν απονεμηθεί σε μερικά διάσημα μυθιστορήματα, όπως το 1999 το «Resurrection Day» του Brendan DuBois. Αυτό οραματίζεται έναν κόσμο στον οποίο ο αμερικανικός στρατός σαμποτάρει τις προσπάθειες του προέδρου Κένεντι να διαπραγματευτεί την ειρήνη κατά τη διάρκεια της κρίσης των πυραύλων της Κούβας.Ο ι Ηνωμένες Πολιτείες εισβάλλουν στην Κούβα, κάνοντας την κρίση να κλιμακωθεί σε πυρηνικό πόλεμο. Η Σοβιετική Ένωση καταστρέφεται, η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας καταρρέει και ένα σύννεφο ραδιενεργού νέφους πάνω από την Ασία σκοτώνει εκατομμύρια άλλους. Εντωμεταξύ, οι Ηνωμένες Πολιτείες χάνουν τη Νέα Υόρκη, την Ουάσιγκτον, το Σαν Ντιέγκο, το Μαϊάμι και άλλες πόλεις. Ωστόσο, όλα τα έθνη καραργούν το πυρηνικό τους οπλοστάσιο – με εξαίρεση τις ΗΠΑ, που βρίσκονται πλέον υπό στρατιωτικό νόμο.

Τι θα γινόταν αν η Μέριλιν Μονρόε ζούσε ακόμη;

Απάντηση: Θα κέρδιζε ένα Όσκαρ.

Ο θάνατος της Μέριλιν Μονρόε το 1962, σε ηλικία 36 ετών, έχει προβληματίσει μερικούς συγγραφείς. Στο μυθιστόρημά του Idlewild (1995), ο δημοσιογράφος Mark Lawson επινόησε έναν κόσμο όπου η Μονρόε επέζησε από τις απόπειρες αυτοκτονίας της, ο πρόεδρος Κένεντι επέζησε από την απόπειρα δολοφονίας του και συνέχισαν την περιβόητη (αν και ιστορικά αναπόδεικτη) σχέση τους για άλλα 30 χρόνια. Ο θεατρικός συγγραφέας Douglas Mendin, σε μια ιστορία του 1992 για το Entertainment Weekly, φαντάστηκε ότι η Μονρόε θα επιβίωνε, θα αφοσιωνόταν στη σοβαρή υποκριτική και θα κέρδιζε ένα Όσκαρ το 1965, χωρίς μακιγιάζ και με τα μαλλιά της βαμμένα καστανά. Στη συνέχεια θα ηχογραφούσε μια επιτυχία με τον Φρανκ Σινάτρα, θα γύριζε κακές ταινίες και θα εγκατέλειπε την υποκριτική το 1980 για να φροντίσει τους εθισμένους στα ναρκωτικά δίδυμους γιους της.

Τι θα γινόταν αν ο Γούντροου Ουίλσον δεν είχε γίνει ποτέ πρόεδρος των ΗΠΑ;

Αποτελέσματα: Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος θα είχε αποφευχθεί.

Στο μυθιστόρημα του Γκορ Βιντάλ “Το Ινστιτούτο Σμιθσόνιαν” του 1995, ο μεγάλος συγγραφέας ασχολήθηκε με την επιστημονική φαντασία. Στο βιβλίο, μια έφηβη ιδιοφυΐα των μαθηματικών καλείται μυστηριωδώς στο Smithsonian Institution το 1939, όπου «βλέπει» τον επερχόμενο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αποφασισμένος να τον αποτρέψει, πηγαίνει πίσω στην ιστορία για να αναζητήσει τις ρίζες του. Κάπως έτσι, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το σφάλμα βρισκόταν στο όραμα του προέδρου Γούντροου Γουίλσον για την ίδρυση της «Κοινωνίας των Εθνών». Ο Βιντάλ κατηγορεί εμμέσως πλην σαφώς τον πρώην αμερικανό πρόεδρο ότι «προκάλεσε» την ρεβανσιστική πολιτική επανεμφάνιση της Γερμανίας κατά τη δεκαετία του 1920, ανοίγοντας το δρόμο για την άνοδο του Χίτλερ.

Τι θα γινόταν αν ο Μάρτιν Σκορτσέζε σκηνοθετούσε το “Pretty Woman”;

Απάντηση: Η ρομαντική κομεντί θα γυριζόταν ως δραματική τραγωδία.

Το βρετανικό κινηματογραφικό περιοδικό Empire έπαιξε το ίδιο «what if?» παιχνίδι το 2003, προτείνοντας μερικές πιθανές ιστορίες από την πρόσφατη ιστορία του Χόλιγουντ. Κατά κάποιο τρόπο, αναλογίστηκαν πιθανούς σινεφίλ κόσμους όπου η ταινία «Νονός» είχε αποτύχει, αναγκάζοντας τον Francis Ford Coppola να επιστρέψει στη σκηνοθεσία ταινιών πορνό και τον Al Pacino να επιστρέψει στη δουλειά του ως μεταφορέας επίπλων. Ίσως το πιο ενδιαφέρον σενάριο ήταν η πιθανότητα στην οποία ο Μάρτιν Σκορτσέζε και όχι ο Γκάρι Μάρσαλ σκηνοθέτησε το Pretty Woman (1990), την ερωτική κομεντί που έκανε την Τζούλια Ρόμπερτς σταρ. Όπως το φαντάστηκε ο σεναριογράφος του Empire, Richard Luck, ο Σκορτσέζε θα είχε αποφασίσει να μετονομάσει την ταινία σε “The Happy Hooker”. Το τέλος της ταινίας δεν θα ήταν η πόρνη (Ρόμπερτς) και ο πλούσιος πελάτης της (Ρίτσαρντ Γκιρ) να ζήσουν ευτυχισμένοι, αλλά μια δραματική τραγωδία όπου εκείνη πεθαίνει από υπερβολική δόση ηρωίνης.