«Το επόμενο πρωί οι γείτονες, οσφριζομενοι μια έντονη μυρωδιά καμένου, μπήκαν στο δωμάτιο της και την βρήκαν απανθρακωμένη, χωρίς όμως να υπάρχει πουθενά μα πουθενά το παραμικρό ίχνος πυρκαγιάς. Το πρόσωπο, τα χέρια και ο λαιμός ήταν σχεδόν άθικτα, όμως από τα χέρια της είχαν απομείνει μόνο τα οστά ενώ η λεκάνη και ο κορμός της ήταν ολότελα καμένοι. Τα πόδια της παρόλο που είχαν καεί έφεραν ακόμη τις κάλτσες πάνω τους, ανέπαφες. Και ενώ η καρέκλα που καθόταν ήταν καμένη, οι κουρτίνες από μουσελίνα σε απόσταση μερικών εκατοστών από πίσω της δεν είχαν πάρει φωτιά».

Αυτά περιγράφει ο Κάρολος Ντίκενς στο έργο του «Bleak House» το 1853.

Είναι δυνατό το σώμα να τυλιχτεί στις φλόγες, χωρίς την παρεμβολή καμίας εξωτερικής πηγής θερμότητας, το γνωστό και ως Spontaneous Human Combustion;

Είναι πιθανόν σύμφωνα με τους κανόνες της φύσης ή πρόκειται για μύθο;

Τα θύματα αυτού του φαινομένου αποτεφρώθηκαν στιγμιαία. Μυστηριωδώς η φωτιά που τους έκαψε δεν επηρέασε το άμεσο περιβάλλον τους ή τον χώρο που βρισκόταν. Σε μερικές περιπτώσεις τα ρούχα του θύματος παρέμειναν άθικτα.

Και εντέλει, πόσες μυστηριώδεις περιπτώσεις Spontaneous Human Combustion έχουμε στην Ελλάδα;

Ειδικοί ασφάλειας πυρός, γιατροί, μελετητές και εμπειρογνώμονες συμφωνούν σε ένα πράγμα. Ότι χρειάζεται μεγάλη και συμπαγής ποσότητα θερμότητας για να μετατραπεί το ανθρώπινο σώμα σε στάχτες.

Spontaneous Human Combustion (SHC) ή Αυτόματη Ανθρώπινη Ανάφλεξη ορίζεται η «ανάφλεξη και το κάψιμο ενός ανθρώπινου σώματος, χωρίς αυτό να έρθει σε καμία επαφή με κανένα καιγόμενο αντικείμενο».

Όλες οι περιπτώσεις παρουσιάζουν κάποια κοινά σημεία: καταρχάς πάντα υπάρχει ένα μέλος του σώματος ανέπαφο από τη φωτιά, είτε χέρι, είτε πόδι. Κορμός και λεκάνη έχουν υποστεί σχεδόν πάντα εγκαύματα τρίτου βαθμού, σε σημείο που –ακόμη κι διασωθούν- είναι αδύνατο να αναγνωριστούν. Αίμα και καμένη σάρκα δεν υπάρχουν αλλά έχουν μεταβληθεί σε ένα σωρό στάχτης δίπλα στα απομεινάρια του σώματος.

Το 80% των περιπτώσεων είναι γυναίκες, μάλλον λόγω της συγκέντρωσης μεγαλύτερου ποσοστού λίπους στο σώμα τους. Όλα τα περιστατικά έχουν λάβει χώρα σε εσωτερικό χώρο και ποτέ κανένα τέτοιο δεν αναφέρθηκε να συμβαίνει σε ανοικτό χώρο. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αυτής κανένας ήχος ή θόρυβος δεν σημειώνεται και το θύμα συνήθως δεν προλαβαίνει καν να καλέσει σε βοήθεια. Και κατά έναν παράξενο τρόπο, η αυτανάφλεξη δεν προκαλεί ζημιές σε κανένα αντικείμενο γύρω από το θύμα, όσο εύφλεκτο κι αν είναι. Ακόμη και τα ρούχα των απανθρακωμένων έχουν πολλάκις βρεθεί άθικτα.

Η απορία αυτή δεν είναι σύγχρονη: ήδη από τον 18ο αιώνα οι γιατροί αναρωτιόνταν για αυτό το φαινόμενο και είχαν καταλήξει ότι στην πλειονότητα τους εκδηλωνόταν σε αλκοολικούς, οι οποίοι έχοντας ένα αρκετά υψηλό ποσοστό οινοπνεύματος στους ιστούς τους άναβαν ένα τσιγάρο και ακόμη και μια παραμικρή σπίθα μπορούσε να αποβεί μοιραία.

Η θεωρία του ανθρώπινου σώματος ως… φιτίλι ήταν αρκετά δημοφιλής σε πολλές περιπτώσεις της παγκόσμιας λογοτεχνίας: ο φύλαρχος Μόινι Λουγκα αρπάζει φωτιά από υπερβολική πόση αλκοόλ και απανθρακώνεται στον «Δεκαπενταετή Πλοίαρχο» του Ιουλίου Βερν. Ο ναύτης Μιγκελ, ένας εκ των επιβατών του «Γυάλινου Καραβιού» του Χέρμαν Μελβιλ παθαίνει ακριβώς το ίδιο πράγμα. Ο Μαρκ Τουέιν στο βιβλίο του «Ζωή Στον Μισισιπή» αφηγείται με τον ίδιο τρόπο τον θάνατο του ήρωα του Τζιμι Φιν.

Πολλές ερμηνείες έχουν προταθεί μέχρι στιγμής, χωρίς καμία από αυτές να συγκεντρώνει στοιχεία ικανά να την κάνουν πειστική. Το 19ο αιώνα θεωρούσαν ότι η υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος συνηγορούσε ώστε το ανθρώπινο σώμα εξαιτίας της υπερβολικής θερμότητας να αρπάζει από μόνο του φωτιά και να καίγεται.

Το σώμα μεταβόλιζε το αλκοόλ σε υδρογόνο και άλλα εύφλεκτα αέρια όπως μεθάνιο τα οποία συσσωρεύονταν στους ιστούς και με μια οποιαδήποτε φιτιλιά, το σώμα θα μπορούσε να εκραγεί. Μια υπόθεση που αρκετά χρόνια αργότερα απορρίφθηκε από την ιατρική κοινότητα. Συγκεκριμένα ο Γιούστους Φον Λάιμπιχ, ένας εκ των πιο φημισμένων γιατρών του 19ου αιώνα είχε πει ότι «Η άποψη ότι ένας άνθρωπος μπορεί να πάρει φωτιά από μόνος του δεν στηρίζεται στη γνώση των συνθηκών καύσης του αλλά στην παντελή μας άγνοια στο θέμα αυτό και στην ανικανότητα μας να βρούμε μια πιθανή εξήγηση».

Μερικές δεκαετίες αργότερα προτάθηκε μια ακόμη πιο εξωφρενική εξήγηση: ότι στο σώμα μας υπάρχει ένα υποατομικό μόριο που καλείται… πύροτρον και που δύναται να λειτουργήσει ως το απαιτούμενο φιτίλι για μια καύση μεγάλου μεγέθους. Μια εξήγηση που άνηκε στη σφαίρα της φαντασίας και γι’αυτό απορρίφθηκε πάραυτα.

Ο αμερικανός ερευνητής Λίβινγκστον Γκέρχαρντ επίσης πρότεινε ότι οι μεταβολές στο μαγνητικό πεδίο της Γης μπορούν να προκαλέσουν ένα είδος χημικής αντίδρασης μέσα στο σώμα μας και να συντελέσουν προς μια υπερβολική έκλυση θερμότητας εντός αυτού. Στηρίζοντας την άποψη του, κατέθεσε έξι περιπτώσεις αύξησης της μαγνητικής έντασης την ίδια ακριβώς περίοδο που ένα περιστατικό Αυτανάφλεξης λάμβανε χώρα κάπου στον κόσμο.

Η πιο κλασική από όλες τις περιπτώσεις είναι αυτή του Δόκτορος Ιρβιν Μπέντλεϊ, που λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 1966 βρέθηκε απανθρακωμένος στο μπάνιο του σπιτιού του στην Πενσυλβανια των ΗΠΑ. Το μακάβριο σκηνικό αποτελείτο από ένα καμένο κρανίο ακουμπισμένο σε ένα σωλήνα ύδρευσης και το κάτω μέρος του δεξιού του ποδιού με το παπούτσι του άθικτο. Κορμός, χέρια, το αριστερό πόδι, τα ρούχα του και τα προσωπικά αντικείμενα που πιθανά έφερε πάνω του δεν υπήρχαν πουθενά.

Στο πάτωμα δίπλα στο πόδι του έχασκε μια τρύπα, πιθανά από την θερμότητα που εκλύθηκε και δίπλα στην τρύπα αυτή το Πι που χρησιμοποιούσε για να στηρίζεται ο 90χρονος. Όλως περιέργως όμως οι τάπες του Πι, φτιαγμένες από καουτσούκ, δεν είχαν υποστεί καμία ζημιά. Οι ιατροδικαστές αποφάνθηκαν ότι ό,τι είχε απομείνει από το σώμα του γιατρού ήταν ένας κωνικός σωρός από μαύρη στάχτη ύψους 15 πόντων. Όμως κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο να συμβεί, αφού για να μεταβληθεί η ανθρώπινη σάρκα σε στάχτη απαιτείται μια εξαιρετικά επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία καύσης σε 500 βαθμούς Κελσίου για δυο τουλάχιστον ώρες. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο όμως θα προκαλούσε φωτιά όχι μόνο στο πλαστικό Πι, αλλά και σε ολόκληρο σχεδόν το σπίτι.

Μια εκ των γνωστότερων περιπτώσεων είναι επίσης κι αυτή της Μαίρη Ρίζερ, μιας 67χρονης που άρπαξε φωτιά ενόσω βρισκόταν στο σπίτι της στην Φλόριντα στις 2 Ιουλίου 1951. Το πρωί η σπιτονοικοκυρά της προσπάθησε να μπει στο δωμάτιο της για να της παραδώσει ένα τηλεγράφημα, αλλά πιάνοντας το πόμολο της πόρτας της τινάχτηκε αμέσως πίσω. Το πόμολο είχε μια θερμοκρασία τουλάχιστον 60 βαθμών Κελσίου. Τελικά φώναξε δυο γείτονες που άνοιξαν την πόρτα και έψαξαν να βρουν την Μαίρη η οποία ήταν άφαντη.

Η μικρή φωτιά που σβήστηκε σχεδόν αμέσως αποκάλυψε ένα απίστευτο θέαμα: ένας μαυρισμένος κύκλος διαμέτρου ενός μέτρου περιείχε ένα κομμάτι από την καμένη σπονδυλική της στήλη, το -ζαρωμένο σαν μπάλα του χαντμπολ – κρανίο της, το δεξί της πόδι από τον αστράγαλο και κάτω και ένα σωρό από στάχτη.

Επιπλέον οτιδήποτε βρισκόταν σε ύψος παραπάνω από ένα μέτρο στο δωμάτιο είχε καεί, ενώ οτιδήποτε βρισκόταν κάτω από αυτό το ύψος ήταν ανέπαφο, εφημερίδες, ένα πακέτο τσιγάρα και διάφορα άλλα εύφλεκτα αντικείμενα. Ο Δρ. Γουίλτον Κρουγκμαν, ειδικός αναλυτής του FBI αποφάνθηκε ότι «ποτέ δεν έχω δει ένα κρανίο να μαζεύει και να γίνεται έτσι». Η υπόθεση έκλεισε τελικά το 1991 χωρίς το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ερευνών να καταφέρει να βρει μια λογική ή ικανοποιητική εξήγηση.

Στις 13 Σεπτεμβρίου 1967 σε μια τοποθεσία έξω από το Λονδίνο εργάτες πηγαίνοντας στη δουλειά τους διακρίνουν ένα έντονο φως να εκχύνεται από μια παράγκα. Μπαίνουν για να δουν τι συμβαίνει κι ανακαλύπτουν ότι το φως αυτό δεν προερχόταν από κάποια λάμπα αλλά από έναν αλκοολικό τύπο που σύχναζε εκεί, τον Ρομπερτ Μπειλι.

Ο Τζον Στέισι, ένας εκ των αυτόπτων μαρτύρων λέει ότι «στο ύψος του στομαχιού του υπήρχε μια τρύπα δέκα εκατοστών και μια φλόγα έβγαινε από εκεί μέσα. Μια μπλε φλόγα που τον έκανε να καίγεται κυριολεκτικά από μέσα προς τα έξω».

Ο άτυχος αλκοολικός στην επιθανάτια αγωνία του και υποφέροντας από φρικτούς πόνους, δάγκωσε μια ξύλινη σανίδα και όταν μετά το πέρας της φωτιάς οι γιατροί πήγαν να περισυλλέξουν το πτώμα του, τα δόντια του είχαν μπει τόσο βαθιά μέσα στο ξύλο που χρειάστηκε να του σπάσουν το σαγόνι για να το απελευθερώσουν από την σανίδα. Ξύλα και λοιπά εύφλεκτα υλικά γύρω από το πτώμα ήταν άθικτα, όπως και τα ρούχα του Μπειλι ενώ η ιατροδικαστικό πόρισμα του Δρ. Γκάβιν Θέρστον ανέφερε ότι ο θάνατος του προήλθε από «άγνωστα αίτια». Ίχνη αιτιών ανάφλεξης δεν βρέθηκαν. Τσιγάρα, σπίρτα, γκάζι, ηλεκτρική παροχή, όλα αυτά έλειπαν από το τόπο θανάτου.

Η Αγκνες Φίλιπς καθόταν στο αμάξι της κόρης της αμέριμνη και την περίμενε να γυρίσει από το σουπερμαρκετ στις 24 Αυγούστου 1998 όταν κάποιοι περαστικοί είδαν μια φωτιά να ανάβει στο εσωτερικό του αμαξιού και την άτυχη γυναίκα να γίνεται παρανάλωμα του πυρός. Ο Μπραντλει Σιλβα, ένας περαστικός, έβγαλε την Φιλιπς από το αμάξι κι έσβησε την φωτιά. Πέθανε μετά από μια βδομάδα έχοντας υποστεί εγκαύματα τρίτου βαθμού σε όλο της το σώμα.

Ο επικεφαλής της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας της Νέας Νότιας Ουαλίας στην Αυστραλία όπου συνέβη το περιστατικό κατέθεσε αργότερα ότι «Δεν γνωρίζουμε από πως μπορεί να προκλήθηκε η πυρκαγιά. Η μηχανή του αυτοκινήτου δεν ήταν αναμμένη, τσιγάρο στο αμάξι δεν υπήρχε, ούτε η Φιλιπς και η κόρη της ήταν καπνίστριες. Επιπλέον η θερμοκρασία στην περιοχή εκείνη την ώρα ήταν 15 βαθμοί Κελσίου». Ο ιατροδικαστής άφησε την υπόθεση «εκκρεμή» .

Η Τζίνα Γουίντσεστερ, μια αξιωματικός του Αμερικανικού Ναυτικού, πήγαινε στη Φλοριδα για διακοπές στις 9 Οκτωβρίου 1980 όταν η φίλη της Λεσλι Σκοτ που οδηγούσε την είδε να αρπάζει φωτιά φωνάζοντας «Κάνε κάτι, βγάλε με από εδώ μέσα!»

Στην προσπάθεια της να σβήσει τη φωτιά έριξε το αυτοκίνητο πάνω σε μια κολόνα ηλεκτρικής παροχής ώσπου μετά από λίγη ώρα ήρθε και τους παρέλαβε το ασθενοφόρο. Η Τζίνα, από τις λίγες περιπτώσεις ανθρώπων που επέζησαν από μια τέτοια εμπειρία, εξομολογήθηκε μετά ότι από την στιγμή που μπήκε στο αμάξι μέχρι τη στιγμή που ξύπνησε στο νοσοκομείο δεν θυμόταν τίποτα απολύτως: «Δεν καταλαβαίνω τι έγινε. Δεν καπνίζω και το παράθυρο ήταν κλειστό, οπότε δεν μπορούσε να μπει κάτι φλεγόμενο μέσα και να με κάψει. Και το ίδιο το αμάξι δεν έπαθε τίποτα».

Το πιο πρόσφατο Spontaneous Human Combustion

Κανείς δεν γνωρίζει την ακριβή αιτία θανάτου ενός ηλικιωμένου ιρλανδού συνταξιούχου, του Michael Faherty. Η σορός του 76χρονου άνδρα βρέθηκε στο σπίτι του από πυροσβέστες που ανταποκρίθηκαν στον συναγερμό καπνού, τη νύχτα της 22ης Δεκεμβρίου 2010. Το σώμα του ανθρώπου είχε καεί, αν και τίποτα άλλο στο δωμάτιο δεν υπέστη καμία ζημιά. Μετά από εννέα μήνες έρευνας, ο Δρ. Ciaran McLoughlin, αποφάνθηκε ότι: «Η πυρκαγιά αυτή διερευνήθηκε διεξοδικά και έφτασα στο συμπέρασμα ότι αυτή είναι μια περίπτωση ανθρώπινης αυτανάφλεξης, για την οποία δεν υπάρχει επαρκής εξήγηση».

Η μόνη εξήγηση, η οποία στέκει λογικά και μπορεί να ερμηνεύσει έστω εν μέρει το φαινόμενο αυτό έρχεται από την πλευρά της Βιολογίας και συγκεκριμένα από τα μιτοχόνδρια: Τα ένζυμα που βρίσκονται μέσα στα κύτταρα μας αυξάνουν ή μειώνουν την παραγωγή ενέργειας μέσα στα μιτοχόνδρια, που λειτουργούν ως γεννήτριες. Όλη αυτή η διαδικασία γίνεται σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες.

Οι επιστήμονες προσπαθώντας να υποθέσουν τι θα συνέβαινε σε περίπτωση που είχαμε υπερφόρτωση των «γεννητριών» αυτών, μελέτησαν τον μηχανισμό παραγωγής ενέργειας από την πυγολαμπίδα, η οποία διαθέτοντας το συστατικό λουσιφεράση και λουσιφερίνη κατορθώνει να βγάζει αυτό το φως από το σώμα της. Οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι, ενώ από μόνη της η πυγολαμπίδα μπορεί να παράγει το απαιτούμενο αυτό ποσοστό ενέργειας, αν της αφαιρούσαμε την λουσιφερίνη και της παρείχαμε ενέργεια με τεχνητό τρόπο, θα χρειάζονταν περί τους 99 βαθμούς Κελσίου ώστε να παράγει το φως αυτό. Ίσως αυτή η τεχνητή παροχή να την έκανε να αυτοαναφλεγεί.

Οι πιθανότητες του SHC

Οι φυσικές πιθανότητες για ένα ανθρώπινο σώμα να αναφλέγει από μόνο του είναι εξαιρετικά μικρές. Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες, το ανθρώπινο σώμα, επειδή περιέχει νερό σε ποσοστό 80%, καίγεται εξαιρετικά δύσκολα. Οι θερμοκρασία που απαιτείται είναι εξαιρετικά υψηλή και χρειάζεται επίσης να υπάρξει και μια σημαντική χημική αντίδραση στο εσωτερικό του.

Η πιο πιθανή εναλλακτική θεωρία, ωστόσο, και αυτή που διατυπώνεται από τους περισσότερους σκεπτικιστές, φαίνεται να είναι η αποκαλούμενη θεωρία του “φιτιλιού”, η οποία υποστηρίζει ότι η υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά στο σώμα εξηγεί τις περισσότερες περιπτώσεις ανθρώπινης αυτανάφλεξης.

Η θεωρία λέει ότι μια εξωτερική πηγή ανάφλεξης καίει πολύ γρήγορα τα ρούχα και το δέρμα του θύματος, απελευθερώνοντας λίπος το οποίο στη συνέχεια επαναπορροφάται από τα ρούχα δημιουργώντας μια πηγή συνεχούς καύσης που συνεχίζει μέχρι η καύσιμη ύλη (λίπος) να καεί, παρόμοια με τον τρόπο με τον οποίο το σκοινί κάτω από το κέντρο ενός κεριού απορροφά το κερί και κρατά τη φλόγα ζωντανή.

Ο Δρ. Ντάγκλας Ντράισντειλ του Πανεπιστήμιου του Εδιμβούργου συμφώνησε προ ετών με την εκδοχή αυτή προσθέτοντας ότι «Η ιδέα ότι ένα ανθρώπινο σώμα μπορεί να καεί όπως ένα κερί, δεν απέχει και πολύ από την πραγματικότητα. Αν υπάρξει μια εξωγενής πηγή ανάφλεξης είναι πολύ εύκολο το ανθρώπινο λίπος να λειτουργήσει ως καύσιμη ύλη και να συντηρήσει την καύση του σώματος για πολλές ώρες».

Σε μια απόπειρα να αναπαραγάγουν το φαινόμενο του φιτιλιού το 1998, οι επιστήμονες του Ινστιτούτου Καλιφόρνιας χρησιμοποίησαν ένα γουρούνι, καθώς η σάρκα των χοίρων έχει πολλά κοινά με την ανθρώπινη. Τύλιξαν έναν νεκρό χοίρο σε μια κουβέρτα, άναψαν φωτιά και τον άφησαν να καεί. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν ένα πτώμα παρόμοιο με το SHC, αλλά αυτό ήταν μόνο μετά από αρκετές ώρες καύσης. Άλλες προσπάθειες να αναπαραχθεί το φαινόμενο του φιτιλιού σε χοίρους, ωστόσο, απέτυχαν.

Το Spontaneous Human Combustion στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα έχουν σημειωθεί τέσσερις πιθανές περιπτώσεις. Και λέμε «πιθανές» γιατί η αδυναμία συγκέντρωσης επαρκών στοιχείων σχετικά με τις συνθήκες θανάτου των άτυχων θυμάτων έβαλαν και τις τέσσερις αυτές υποθέσεις στο ιατροδικαστικό αρχείο:

Τον Μάρτιο του 1988 μια ηλικιωμένη γυναίκα βρέθηκε απανθρακωμένη στο σπίτι της στο κέντρο της Αθήνας. Το παράξενο είναι ότι βρέθηκε καθήμενη ακόμη στην καρέκλα της και ότι κανείς από τους γείτονες της δεν άκουσε τον παραμικρό θόρυβο. Το ρεπορτάζ της εποχής εκείνης ανέφερε ότι «Το ανακριτικό τμήμα της Πυροσβεστικής αδυνατεί να καταλήξει στην εκδοχή της πρόκλησης φωτιάς από αναμμένο τσιγάρο εξαιτίας έλλειψης στοιχείων».

Τον Αύγουστο του 1988 βρέθηκε απανθρακωμένος ένας 44χρονος Νεοζηλανδός μέσα στην παραγκούλα που ο ίδιος είχε κατασκευάσει στην ταράτσα ενός κεντρικού ξενοδοχείου. Η εκδοχή της Πυροσβεστικής ήταν «Φωτιά από αναμμένο γαζάκι» -το οποίο βρέθηκε άθικτο και ανέπαφο από τη φωτιά.

Τον Μάρτιο του 1989 μια ηλικιωμένη 69 ετων βρέθηκε στο σπίτι της στο Κουκάκι κάτω από παρόμοιες ύποπτες συνθήκες, οι οποίες απέκλειαν παντελώς κάθε ενδεχόμενο εξωτερικής αιτίας για την πυρκαγιά. Οι πυροσβέστες που την ανακάλυψαν χλόμιασαν αντικρίζοντας το μοναδικό πράγμα που είχε απομείνει από αυτήν: το δεξί της πόδι με το παπούτσι της στη θέση του.

Μια 80χρονη ανακαλύφθηκε ολότελα καμένη στην παραγκούλα που έμενε στην Κοκκινιά το 1991. Το κρεβάτι της κάηκε ολοσχερώς, σε αντίθεση με μια κούτα από φελιζόλ που βρισκόταν ακριβώς από κάτω του και που βρέθηκε χωρίς η φωτιά να την έχει αγγίξει στο ελάχιστο. Σημείωση: το φελιζόλ είναι από τα πιο εύφλεκτα υλικά.