Τη δεκαετία του 1970 η όξινη βροχή ήταν μία από τις σοβαρότερες περιβαλλοντικές απειλές στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη. Ο αέρας ήταν τόσο μολυσμένος από σταθμούς παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα και αυτοκίνητα εκείνη την εποχή που μετέτρεπε τη βροχή σε τοξική. Οι καταρρακτώδεις βροχές σκότωναν ψάρια, κατέστρεφαν δάση, διάβρωναν αγάλματα και προκαλούσαν ζημιές σε κτίρια, προκαλώντας τη δημόσια κατακραυγή. 

«Η όξινη βροχή είναι μια ιδιαίτερα ανησυχητική απόδειξη της απλής παροιμίας ότι ό,τι ανεβαίνει, πρέπει να κατέβει» δήλωσε το 1979 ο πρώην γερουσιαστής του Κολοράντο, Γκάρι Χαρτ. Μερικές δεκαετίες αργότερα η όξινη βροχή έχει σε μεγάλο βαθμό εξαφανιστεί. Από το 1990 και μετά οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θέσπισαν νομοθεσία που περιόριζε την ποσότητα ρυπογόνων ουσιών που σχηματίζουν οξέα — όπως το διοξείδιο του θείου και τα οξείδια του αζώτου — που μπορούσαν να εκπέμπουν οι σταθμοί παραγωγής ενέργειας. Επίσης, τέθηκαν σε ισχύ νόμοι που απαιτούσαν από τους κατασκευαστές αυτοκινήτων να τοποθετούν καταλύτες στα νέα οχήματα, μειώνοντας έτσι τις επιβλαβείς εκπομπές. 

Αν και οι βροχοπτώσεις σε ορισμένες περιοχές παραμένουν αφύσικα όξινες, συνολικά η όξινη βροχή αποτελεί πλέον σε μεγάλο βαθμό πρόβλημα του παρελθόντος. Τώρα, όμως υπάρχει ένα άλλο πρόβλημα με τη βροχή μας — και είναι ακόμη πιο ανησυχητικό. 

Ενώ οι βροχοπτώσεις έχουν γίνει λιγότερο όξινες, ένας αυξανόμενος όγκος δεδομένων δείχνει ότι πλέον είναι γεμάτες με πολλούς άλλους ρύπους που απειλούν τη δημόσια υγεία, συμπεριλαμβανομένων των μικρο-πλαστικών. Και σε αντίθεση με τις ενώσεις που προκαλούν όξινη βροχή, αυτοί οι ρύποι είναι σχεδόν αδύνατο να απομακρυνθούν σε βάθος χρόνου. 

Όσο κυβερνητικοί ρυθμιστικοί φορείς παγκοσμίως επικεντρώνονταν στον περιορισμό της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, οι εταιρείες παρήγαγαν νέες πηγές ρύπανσης, συμπεριλαμβανομένων των πλαστικών και των PFAS. Τα PFAS (υπερφθοροαλκυλιωμένες και πολυφθοροαλκυλιωμένες ουσίες) είναι μία μεγάλη ομάδα ενώσεων που χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων για να κάνουν τα υφάσματα ανθεκτικά στους λεκέδες. 

Με την πάροδο του χρόνου αυτές οι ουσίες έχουν φτάσει σε κάθε γωνιά του πλανήτη, όσο απομακρυσμένη κι αν είναι. Τα μικροπλαστικά, τα PFAS και ορισμένες άλλες ενώσεις, όπως τα φυτοφάρμακα είναι πλέον τόσο διαδεδομένα που έχουν ουσιαστικά γίνει μέρος του βιοσυστήματός μας, όπως τα βακτήρια ή οι μύκητες. Είναι τόσο κοινά που βρίσκονται ακόμα και στη βροχή. 

Η παρουσία μικροπλαστικών έχει καταγραφεί στις βροχοπτώσεις παγκοσμίως, ακόμα και σε απομακρυσμένες, ακατοίκητες περιοχές. Σε μια ανάλυση του 2020 που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science, οι ερευνητές εντόπισαν μικροπλαστικά στο νερό της βροχής που έπεσε σε πολλά εθνικά πάρκα και περιοχές άγριας φύσης στη δυτική πλευρά των ΗΠΑ. Τα περισσότερα από αυτά ήταν μικροΐνες, όπως εκείνες που αποκολλώνται από πολυεστερικά ρούχα ή από τις μοκέτες των αυτοκινήτων. Οι ερευνητές εκτίμησαν ότι περισσότερος από 1.000  τόνοι πλαστικού από την ατμόσφαιρα πέφτουν κάθε χρόνο στα πάρκα της Δύσης, τόσο μέσω της βροχής όσο και ως ξηρή σκόνη. Αυτό ισοδυναμεί με περίπου 120 έως 300 εκατομμύρια πλαστικά μπουκάλια νερού. 

Η μεγαλύτερη πηγή αυτών των μικροπλαστικών ήταν οι αυτοκινητόδρομοι δήλωσε η Janice Brahney, βιογεωχημικός στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Γιούτα. Οι δρόμοι είναι συχνά γεμάτοι με πλαστικά απόβλητα που αποσυντίθενται λόγω της κίνησης των αυτοκινήτων και διασκορπίζονται στον αέρα. Αυτά τα σωματίδια είναι συνήθως ελαφρύτερα από το έδαφος, οπότε όταν αιωρούνται στην ατμόσφαιρα μπορούν εύκολα να μετακινηθούν και να παγιδευτούν από τη βροχή καθώς πέφτει. 

Μια άλλη σημαντική πηγή πλαστικής βροχής είναι ο ωκεανός, δήλωσε η Brahney. Κάθε χρόνο αρκετά εκατομμύρια τόνοι πλαστικού εισέρχονται στους ωκεανούς, μεγάλο μέρος των οποίων διασπάται σε μικρο-πλαστικά. Όταν τα κύματα σκάνε στην ακτή ή οι φυσαλίδες σκάνε στην επιφάνεια της θάλασσας, απελευθερώνονται μικροσκοπικά πλαστικά σωματίδια στον αέρα. 

Η πλαστική βροχή είναι μια περιβαλλοντική απειλή που είναι πιο δύσκολο να διορθωθεί από την προηγούμενη. «Είναι πολύ χειρότερη από το πρόβλημα της όξινης βροχή. Με την όξινη βροχή, μπορούσαμε να σταματήσουμε την εκπομπή των όξινων πρόδρομων ουσιών και τότε η όξινη βροχή θα σταματούσε. Αλλά δεν μπορούμε πλέον να σταματήσουμε τον κύκλο των μικρο-πλαστικών. Είναι εκεί και δεν πρόκειται να εξαφανιστεί». 

Η ιστορία των PFAS είναι εξίσου ζοφερή: Ερευνητές έχουν εντοπίσει αυτές τις χημικές ουσίες στη βροχή σε όλο τον κόσμο, από τις ΗΠΑ και τη Σουηδία μέχρι την Κίνα και ακόμη και την Ανταρκτική.«Για να απαλλαγούμε από τα PFAS, πιθανότατα θα έπρεπε να γυρίσουμε πίσω στον χρόνο» δήλωσε η Natalia Soares Quinete, χημικός στο Διεθνές Πανεπιστήμιο της Φλόριντα. 

Είναι η βροχή επικίνδυνη; 

Τα καλά νέα είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι — ειδικά σε πλούσιες χώρες όπως οι ΗΠΑ — δεν βασίζονται σε μη επεξεργασμένο βρόχινο νερό. Αυτό που προκαλεί ανησυχία όμως είναι ότι η βροχή καταλήγει σε υπόγεια ύδατα και ποτάμια που τροφοδοτούν τα δημοτικά συστήματα ύδρευσης. Οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας νερού βοηθούν σημαντικά, αφαιρώντας συνήθως πάνω από το 70% των μικροπλαστικών, αλλά κάποια εξακολουθούν να περνούν.  

Την ίδια στιγμή σχεδόν όλοι οι Αμερικανοί έχουν μετρήσιμες ποσότητες PFAS στο αίμα τους σύμφωνα με τις υγειονομικές αρχές των ΗΠΑ, αν και οι συγκεντρώσεις ορισμένων από αυτές τις ουσίες — όπως οι PFOA και PFOS — μειώνονται. Συνολικά αυτές οι χημικές ουσίες συνδέονται με διάφορα προβλήματα υγείας, όπως η αυξημένη χοληστερόλη, η μείωση του βάρους γέννησης και ο καρκίνος των νεφρών. 

*Με στοιχεία από το Vox.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.