Τα οικονομικά μας συχνά αντιμετωπίζονται με μια αυστηρά μαθηματική προσέγγιση: έσοδα και έξοδα, αριθμοί που προστίθενται και αφαιρούνται. Όμως, πίσω από κάθε οικονομική απόφαση κρύβονται ψυχολογικές μεταβλητές, επιθυμίες και ανάγκες που αλλάζουν και συγκρούονται συνεχώς. Συνήθως, ξεκινάμε με τον σταθερό μας μισθό. Πληρώνουμε τους λογαριασμούς, ίσως βάζουμε στην άκρη ένα μικρό ποσοστό του, και τέλος μοιράζουμε το υπόλοιπο ώστε να μας βγάλει μέχρι τον επόμενο μήνα. Βάζουμε στο χαρτί τους αριθμούς, κάνουμε τις πράξεις και τελειώσαμε. Το budget είναι έτοιμο! Αλλά αυτή η προσέγγιση έχει ένα μεγάλο ελάττωμα: Βάζει τα μαθηματικά πάνω από την ενσυνειδητότητα. Αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα, επειδή τα οικονομικά είναι μαθηματικά προβλήματα που συχνά περιπλέκονται από τις μεταβλητές της ανθρώπινης ψυχολογίας.

Κάθε μέρα, αντιμετωπίζουμε έναν φαινομενικά άπειρο αριθμό τρόπων για να ξοδέψουμε τα λίγα εισοδήματά μας για τις πολλές – πάντα ανταγωνιστικές και συχνά αντιφατικές – ανάγκες και επιθυμίες μας. Θα βγείτε αυτό το Σαββατοκύριακο για φαγητό έξω ή θα μαγειρέψετε στο σπίτι; Είναι η ντουλάπα σας πολύ ξεπερασμένη ή χρειάζεται μερικές πρόσθετες “θυσίες” για το γραφείο; Θα κάνετε σήμερα σέρβις στο αυτοκίνητο ή βάζετε στην άκρη αυτά τα χρήματα για την επόμενη επίσκεψη στον γιατρό (για παν ενδεχόμενο); Και σε όλα αυτά, φυσικά και δεν έχει υπολογιστεί καν το ενδεχόμενο της αποταμίευσης για όποια συνταξιοδότηση, το σπίτι ή το ταμείο για το μέλλον των παιδιών. Είναι πολύ λογικό τα χρήματά σας να μην είναι αρκετά για όλα αυτά, αλλά η σημασία όλων αυτών των αναγκών και επιθυμιών μπορεί να αλλάξει ανά πάσα στιγμή.

Συγκλονισμένοι από το βάρος των οικονομικών τους υποχρεώσεων, πολλοί άνθρωποι καταλήγουν να αντιδρούν με ακραίους τρόπους. Είτε καταφεύγουν σε υπερκαταναλωτισμό, αγοράζοντας πράγματα σαν να μην υπάρχει αύριο, είτε μικροδιαχειρίζονται τα οικονομικά τους σε βαθμό που η ζωή τους περιορίζεται σε λογιστικά φύλλα. Ωστόσο, υπάρχει μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση που μπορεί να τους καθοδηγήσει προς την ευημερία: η ιαπωνική τεχνική προϋπολογισμού, γνωστή ως Kakeibo.

Το Kakeibo προσφέρει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να κοιτάξουν πέρα από την επιφάνεια και να ανακαλύψουν την ουσία των οικονομικών τους. Μέσω αυτής της μεθόδου, οι χρήστες δεν καταγράφουν απλώς τις δαπάνες τους, αλλά αποκτούν μια βαθύτερη κατανόηση του πώς μπορούν να αξιοποιήσουν τα χρήματά τους με σύνεση. Το Kakeibo τους καθοδηγεί στο πώς να ξοδεύουν με νόημα, να αποταμιεύουν με στόχο και, τελικά, να ζουν μια ζωή γεμάτη ποιότητα και ικανοποίηση. Αυτή η προσέγγιση δεν είναι απλώς μια μέθοδος διαχείρισης χρημάτων· είναι μια φιλοσοφία που ενθαρρύνει την αυτογνωσία και την ευθύνη. Μέσα από τη διαδικασία του Kakeibo, οι άνθρωποι μπορούν να διαμορφώσουν τη σχέση τους με τα χρήματα και να βρουν την ιδανική ισορροπία που τόσο επιθυμούν στη ζωή τους.

Πριν από τα μαθηματικά, η ενσυνειδητότητα

Το Kakeibo (προφέρεται «kah-keh-boh») αναπτύχθηκε το 1904 από τη Hani Motoko, την πρώτη γυναίκα δημοσιογράφο της Ιαπωνίας και αργότερα εκδότρια ενός μηνιαίου γυναικείου περιοδικού. Η Motoko ήθελε να βοηθήσει τις γυναίκες της εποχής της, οι οποίες συχνά ζούσαν με περιορισμένο προϋπολογισμό, να επιτύχουν τους στόχους της ζωής και των αποταμιεύσεών τους. Για το σκοπό αυτό, δημιούργησε ένα σύστημα προϋπολογισμού που συνδυάζει τη χρησιμότητα, την απλότητα και την προσοχή. Ακόμη και το όνομα που επέλεξε η Motoko προδίδει αυτή την πρόθεση: Kakeibo σημαίνει απλά «λογαριασμός νοικοκυριού» στα ιαπωνικά.

Το Kakeibo ξεκινά με μια άσκηση ενσυνειδητότητας. Πριν καν ανοίξετε τις σελίδες του πρώτου λογιστικού σας βιβλίου, η τεχνική σας ζητά να σκεφτείτε τέσσερις ερωτήσεις αυτο-αναστοχασμού. Αυτές είναι οι εξής:

Πόσο εισπράττετε κάθε μήνα;

Πόσα θα θέλατε να αποταμιεύσετε;

Πόσα ξοδεύετε αυτή τη στιγμή;

Πού θα θέλατε να βελτιωθείτε;

Αυτές οι ερωτήσεις δεν περιορίζονται απλώς στη διαμόρφωση οικονομικών στόχων· ανοίγουν τον δρόμο προς μια φιλοσοφία που η οικονομική σύμβουλος Paula Pant αποκαλεί «σκέψη επί των πρώτων αρχών». Στον τομέα του προϋπολογισμού, αυτή η προσέγγιση σημαίνει να αναλογιστούμε τις αξίες που επιθυμούμε να ενσωματώσουμε στη ζωή μας και πώς μπορούμε να τις καλλιεργήσουμε. Είναι μια συνειδητοποίηση ότι τα χρήματα δεν είναι παρά ένα μέσο για την επίτευξη μιας ικανοποιητικής ζωής, αντί να αποτελούν μια σειρά στρατηγικών και τακτικών που αποσκοπούν στον έλεγχο της ύπαρξής μας.

Σύμφωνα με την Pant, η κατανόηση αυτής της αλήθειας απαιτεί να αποδεχτούμε μια βασική πραγματικότητα: Μπορείτε να αντέξετε οικονομικά πολλά πράγματα αν σχεδιάσετε και αποταμιεύσετε, αλλά δεν μπορείτε να έχετε τα πάντα. Όπως έχει δηλώσει σε μια συνέντευξή της στο Big Think: «Δεν μπορείτε να έχετε μια ατελείωτη σειρά από “και”. Δεν μπορείτε να αγοράσετε αυτό το πράγμα και μετά κάτι άλλο, και μετά κάτι άλλο, και ούτω καθεξής». Αυτή η παρατήρηση δεν αφορά μόνο τα χρήματα· επεκτείνεται σε κάθε περιορισμένο πόρο της ζωής μας – τον χρόνο, την ενέργεια, την προσοχή μας. Η ζωή μας είναι ο απόλυτος περιορισμένος πόρος, και καθώς μαθαίνουμε να διαχειριζόμαστε καλύτερα τα χρήματά μας, εξασκούμαστε επίσης στο να διαχειριζόμαστε την ίδια τη ζωή μας.

Η Harumi Maruyama, οικονομική σύμβουλος και υποστηρίκτρια του Kakeibo, εκφράζει μια παρόμοια προοπτική με έντονο τρόπο. Όπως δήλωσε πρόσφατα στο BBC: «Τα χρήματα δεν επαρκούν για όλα. Έχουν όρια. Εξαρτάται από εσάς αν θα τα εξοικονομήσετε ή θα τα χάσετε». Αυτή η δήλωση μας καλεί σε έναν στοχασμό σχετικά με τη φύση των επιλογών που κάνουμε καθημερινά και τις συνέπειες αυτών των επιλογών στη ζωή μας. Στην ουσία, η σκέψη των πρώτων (και βασικών) αναγκών (ή αρχών) μας μάς ενθαρρύνει να επαναστατήσουμε απέναντι στην επιφανειακή αντίληψη του πλούτου και της ευημερίας. Μας καλεί να αναλογιστούμε τι πραγματικά έχει αξία για εμάς και πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τους πόρους μας με τέτοιον τρόπο ώστε να δημιουργήσουμε μια ζωή γεμάτη νόημα και ικανοποίηση. Είναι μια πρόσκληση για αυτογνωσία και υπευθυνότητα, καθώς αναζητούμε την αληθινή ισορροπία ανάμεσα στις επιθυμίες μας και τις δυνατότητές μας.

Οι τέσσερις κατηγορίες του Kakeibo

 Αφού αποδεχτείτε την παραπάνω αλήθεια, ότι τα χρήματα, δηλαδή, δεν φτάνουν για όλα και ξεκαθαρίσετε τις πρώτες σας ανάγκες – αρχές, έρχεται επιτέλους η ώρα για τα μαθηματικά.

Στην αρχή του μήνα, υπολογίστε το προβλεπόμενο εισόδημά σας και αφαιρέστε τα πάγια έξοδά σας (πράγματα όπως το ενοίκιο και οι υπόλοιποι λογαριασμοί). Ό,τι απομένει είναι τα χρήματα που έχετε να ξοδέψετε ή να εξοικονομήσετε εκείνο το μήνα. Στη συνέχεια, κάθε φορά που ξοδεύετε χρήματα, καταγράψτε τα στο λογιστικό σας τετράδιο και χαρακτηρίστε τα ως μία από τις τέσσερις κατηγορίες:

✶ Απαραίτητα (βενζίνη, είδη υγιεινής και σούπερ-μάρκετ).
✶ Μη απαραίτητα (ταινίες, εστιατόρια και διακοπές για σπα).
✶ Πολιτισμός (βιβλία, επισκέψεις σε μουσεία, εκπαίδευση και φιλανθρωπίες).
✶ Απροσδόκητα (επισκέψεις σε γιατρούς, επισκευές αυτοκινήτων, ένα δώρο για τα γενέθλια ενός φίλου σας).

Γιατί να το κάνετε αυτό; Μια πιθανή παγίδα ορισμένων συστημάτων αξιολόγησης ενός οικονομικού προϋπολογισμού είναι η δημιουργία υπερβολικά λεπτομερών κατηγοριών, με την πεποίθηση ότι θα ενισχύσουν την ακρίβεια. Υπάρχει μια κατηγορία για τα ψώνια, μία για τα εστιατόρια, μία για τις επισκευές, μία για τη βενζίνη, μία για τα ρούχα, μία για τα βιβλία και πολλές άλλες. Ωστόσο, το τελικό αποτέλεσμα αυτής της προσέγγισης είναι η περιττή σύγχυση που θολώνει τη νοοτροπία των δαπανών σας.

Αντίθετα, με την ομαδοποίηση των δαπανών σας σε τέσσερις βασικές κατηγορίες, μπορείτε να απλοποιήσετε τον προϋπολογισμό σας και να αποκτήσετε μια πιο καθαρή εικόνα. Αν τα καινούργια σας παπούτσια προορίζονται για διασκέδαση, κατατάξτε τα στην κατηγορία των μη απαραίτητων. Αν είναι απαραίτητα για την εργασία σας, τότε ανήκουν στα βασικά έξοδα. Με αυτόν τον τρόπο, μπορείτε να παρακολουθείτε όχι μόνο πώς ξοδεύετε τα χρήματά σας, αλλά και σε ποιες ανάγκες κατευθύνονται οι δαπάνες σας.

Οι περισσότεροι υποστηρικτές του Kakeibo συνιστούν επίσης τη χρήση ενός χειρόγραφου τετράδιου για την παρακολούθηση των εξόδων σας καθ’ όλη τη διάρκεια του μήνα. Επικαλούνται έρευνες που δείχνουν ότι όταν γράφουμε κάτι με το χέρι συγκρατούμε καλύτερα τις πληροφορίες και δημιουργούμε ισχυρότερη σύνδεση με το περιεχόμενο. Άλλοι χρησιμοποιούν μια εφαρμογή XL φύλλων για τη δυνατότητά τους να αναζητούμε συγκεκριμένες εγγραφές, να ομαδοποιούμε κατηγορίες και να φτιάχνουν γραφήματα των δαπανών γρήγορα και εύκολα.

Είτε επιλέξετε τον χειρόγραφο τρόπο είτε τον ψηφιακό, απλώς βεβαιωθείτε ότι είναι μια μέθοδος που θα χρησιμοποιείτε με ευλάβεια. Θέλετε το λογιστικό σας τετράδιο να περιέχει όλα τα μηνιαία σας έξοδα και θέλετε να συνηθίσετε την καταχώρηση των δαπανών σας τακτικά (για παράδειγμα, κάθε βράδυ ή στο τέλος της εβδομάδας).

Στο τέλος του μήνα, είναι σημαντικό να αναθεωρήσετε τις δαπάνες σας. Υπολογίστε πόσα ξοδέψατε σε κάθε κατηγορία και πόσα καταφέρατε να αποταμιεύσετε. Στη συνέχεια, συγκρίνετε αυτά τα αποτελέσματα με τους στόχους που είχατε θέσει για τον εαυτό σας.

Καταφέρατε να αποταμιεύσετε το ποσό που είχατε προγραμματίσει;

Υπήρξαν κάποιες βασικές δαπάνες που παραβλέψατε στην αρχική σας εκτίμηση;

Μήπως ορισμένες από τις μη απαραίτητες αγορές σάς φαίνονται, εκ των υστέρων, περιττές;

Και τέλος, μήπως κάποιες απροσδόκητες αγορές ήταν και αδικαιολόγητα ακριβές;

Αν πετύχατε τους αποταμιευτικούς σας στόχους, αυτό είναι τέλειο! Αν όχι, δεν πειράζει. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να ντρέπεστε. Δεν μπορείτε να κερδίσετε ή να χάσετε στα οικονομικά σας, ούτε πρόκειται για κάποιον διαγωνισμό. Αντίθετα, θα πρέπει να βλέπετε το λογιστικό σας βιβλίο ως μια βάση δεδομένων και τα λάθη σας ως μαθήματα για να πάρετε καλύτερες αποφάσεις τον επόμενο μήνα. Ίσως πρέπει να μειώσετε κάποιες μη απαραίτητες αγορές για να εξοικονομήσετε περισσότερα χρήματα. Αντίθετα, ίσως οι στόχοι σας για τις αποταμιεύσεις να ήταν πολύ επιθετικοί και ίσως χρειάζεστε μερικές ακόμα μη απαραίτητες «σπατάλες» για να αποφορτιστείτε το Σαββατοκύριακο.

Ό,τι κι αν σας αποκαλύψει το λογιστικό σας βιβλίο, μπορείτε να επιστρέψετε στις τέσσερις ερωτήσεις και να τις απαντήσετε υπό το πρίσμα των νέων δεδομένων σας. Ως μπόνους, η έρευνα δείχνει ότι η παρακολούθηση των εξόδων σας προάγει την αυτοπεποίθηση και τη χαλάρωση, που με τη σειρά τους μας παρακινεί να επιτύχουμε τους στόχους μας.

Το Kakeibo βασίζεται σε μια ιαπωνική φιλοσοφία ζωής που ονομάζεται «Nagomi». Αν και δεν έχει άμεση μετάφραση, επικεντρώνεται στις έννοιες της ισορροπίας, της αρμονίας και της βιωσιμότητας και στο πώς να φέρουμε αυτές τις ιδιότητες στο παιχνίδι της ζωής. Στο βιβλίο του σχετικά με τη φιλοσοφία, ο Ken Mogi γράφει ότι «Η φιλοσοφία του (nagomi) δεν έχει να κάνει με την εύρεση συντομότερων δρόμων για την ευτυχία, την επιτυχία ή τον πλούτο -έχει να κάνει με την κατανόηση και την ενίσχυση των καλών και θετικών πτυχών της ζωής μας για να εξισορροπήσουμε τις δυσκολίες που αναπόφευκτα συμβαίνουν στον καθένα μας».

Το Kakeibo σας ζητά να κάνετε το ίδιο και με τα οικονομικά σας. Γι’ αυτό το λόγο περιλαμβάνει μια ειδική κατηγορία για τον πολιτισμό. Η μέθοδος αναγνωρίζει ότι η ζωή σας δεν πρέπει να είναι «αλυσοδεμένη» με τα οικονομικά σας. Αντίθετα, τα οικονομικά σας αντιπροσωπεύουν έναν πόρο -έναν από τους πολλούς- που καλλιεργεί την ανάπτυξη, τη μάθηση και τις ουσιαστικές δραστηριότητες της ζωής. Και ενώ αναφερόμαστε στο Kakeibo ως μια μεμονωμένη τεχνική, στην πραγματικότητα θα πρέπει να δούμε ότι σήμερα έχει πολλές διαφορετικές εκδοχές από τότε που η Motoko το επινόησε για πρώτη φορά πριν από έναν αιώνα. Είναι επίσης εξαιρετικά ευπροσάρμοστο. Ίσως διαπιστώσετε ότι πρέπει να προσθέσετε μια πέμπτη κατηγορία, ή ότι πρέπει να δημιουργήσετε τις δικές σας κατηγορίες αποταμίευσης, ή ότι ξοδεύετε τόσα πολλά για βιβλία που είναι καλύτερο να τα καταχωρείτε ξεχωριστά από άλλα έξοδα. Κι αυτό είναι μια χαρά, αρκεί οι αλλαγές αυτές να υποστηρίζουν βασικά τις πρώτες σας ανάγκες και αρχές.

Ωστόσο, αφιερώνοντας χρόνο για να αποβάλλετε τα περιττά και να επικεντρωθείτε στην ουσία των οικονομικών σας, αποφεύγετε την παγίδα της υπερ-κατανάλωσης, ενώ παράλληλα κάνετε το budget σας να φαίνεται όχι μόνο διαχειρίσιμο, αλλά και ικανό να σας δίνει κίνητρα. Αυτό θα σας βοηθήσει να ξοδεύετε με τρόπο που θα επιτρέπει μια προσεγμένη, ουσιαστική ζωή στο εδώ και τώρα, ενώ παράλληλα θα βρείτε τον τρόπο να αποταμιεύετε λίγα ή πολλά που θα σας εξασφαλίσουν τουλάχιστον κάτι για το μέλλον σας.

 

 

☞︎ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, X/Twitter και Instagram.

 

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News