Η αρχική αντίδραση που έχει ένας διευθυντής όταν ένας εργαζόμενος ανακοινώνει την παραίτησή του είναι αποκαλυπτική. Μερικές φορές πρόκειται για ειλικρινή απογοήτευση: ο εργαζόμενος που φεύγει είναι αστέρι. Άλλες φορές η απογοήτευση συνδυάζεται με εκνευρισμό για την ανάγκη αντικατάστασης και εκπαίδευσης νέου ατόμου. Και κάποιες φορές η αντίδραση είναι ανακούφιση.
Για τον Ίλον Μασκ και τους ομοϊδεάτες του στο Τμήμα Αποτελεσματικότητας της Κυβέρνησης (DOGE), οι εργαζόμενοι της ομοσπονδιακής κυβέρνησης των ΗΠΑ είναι απλώς πετραδάκια — παντού. Στις 28 Ιανουαρίου το Γραφείο Προσωπικού (OPM) έστειλε email σε περίπου 2 εκατομμύρια εργαζόμενους, προσφέροντάς τους μια «αναβαλλόμενη παραίτηση»: τη δυνατότητα να παραιτηθούν και να συνεχίσουν να πληρώνονται έως το τέλος Σεπτεμβρίου. Η νομιμότητα της προσφοράς αυτής είναι αμφισβητήσιμη (στις 12 Φεβρουαρίου ένας δικαστής επέτρεψε προσωρινά την εφαρμογή της). Το ίδιο και ο τελικός σκοπός: τα αφεντικά συχνά χρησιμοποιούν την εθελοντική αποχώρηση ως τρόπο μείωσης προσωπικού, αλλά η υπόθεση συνήθως είναι ότι θέλουν να επιβιώσει ο οργανισμός. Το επεισόδιο εγείρει ένα ενδιαφέρον ερώτημα: υπάρχει καλός τρόπος να οδηγήσεις κάποιον σε παραίτηση;
Το θετικό με την προσφορά της OPM είναι η διαφάνειά της. Τα αφεντικά εδώ και καιρό υιοθετούν υπόγειες τακτικές για να ενθαρρύνουν εργαζόμενους να παραιτηθούν, ώστε να αποφύγουν να τους απολύσουν. Ορισμένες μορφές «σιωπηλής απόλυσης» μειώνουν τη σημασία και το κύρος του εργαζομένου: οι διευθυντές τους αναθέτουν ασήμαντες εργασίες ή τους τοποθετούν σε ολοένα και μικρότερα γραφεία, κάνοντάς τους να νιώθουν σαν την Αλίκη στη χώρα των Εταιρειών. Άλλες τακτικές τους οδηγούν μαθηματικά στην αποτυχία: προθεσμίες που δεν μπορούν να τηρηθούν, συναντήσεις στις 3 τα ξημερώματα για χάρη συναδέλφου στην Αυστραλία. Το να κάνεις τη ζωή κάποιου αφόρητη για να τον αναγκάσεις να παραιτηθεί δεν σε κάνει «διευθυντή της χρονιάς», ούτε είναι αποτελεσματικός τρόπος να μειώσεις προσωπικό.
Η παροχή ενός ξεκάθαρου κινήτρου για παραίτηση μπορεί να είναι αποτελεσματική για να ξεχωρίσουν οι δεσμευμένοι εργαζόμενοι από εκείνους που απλώς “βγάζουν τη μέρα”. Οι εταιρείες Zappos και Amazon έχουν δοκιμάσει προγράμματα με πληρωμή για παραίτηση, ώστε να αποκαλυφθούν οι νεοπροσληφθέντες που δεν είναι αρκετά αφοσιωμένοι. Όταν ο Μασκ ανέλαβε το Twitter το 2022 έστειλε email με το ίδιο θέμα όπως και η OPM, ζητώντας από τους εργαζόμενους να κάνουν κλικ σε έναν σύνδεσμο αν ήταν έτοιμοι να αγκαλιάσουν την «σκληροπυρηνική» του κουλτούρα. Όσοι δεν έκαναν κλικ, έλαβαν αποζημίωση – αν και εκκρεμούν αγωγές από εκείνους που λένε ότι δεν πληρώθηκαν.
Ίσως υπάρχει ένας πιο λεπτός και οικονομικός τρόπος να ενθαρρύνεις παραιτήσεις από άτομα που δεν ταιριάζουν στην κουλτούρα. Σε πρόσφατη μελέτη των Nava Ashraf και Oriana Bandiera (LSE), Virginia Minni και Luigi Zingales (University of Chicago) σε εργαζόμενους μιας καταναλωτικής εταιρείας ζητήθηκε να αναλογιστούν τι έχει σημασία και αν η εργασία τους τους προσφέρει έναν σκοπό. Τους επόμενους μήνες οι αποχωρήσεις αυξήθηκαν αισθητά ανάμεσα σε όσους συμμετείχαν – ιδίως ανάμεσα στους χαμηλής απόδοσης εργαζόμενους. Η παραγωγικότητα αυξήθηκε.
Η επιτυχία μιας “προσφοράς παραίτησης” εξαρτάται εν μέρει από το τι μέλλον περιμένει όσους μείνουν. Το email της OPM προειδοποιεί ότι έρχεται και άλλη αναδιάρθρωση. Σε τέτοιες περιπτώσεις πιο πιθανό να αποχωρήσουν είναι οι αποδοτικοί υπάλληλοι που έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να βρουν άλλη δουλειά.
Πολλοί υποπτεύονται ότι οι εργοδότες χρησιμοποιούν την RTO (επιστροφή στο γραφείο από remote) για να προκαλέσουν παραιτήσεις και τα δεδομένα από προφίλ στο LinkedIn εργαζομένων σε εταιρείες του S&P 500 δείχνουν ότι αυτό όντως οδηγεί σε αύξηση αποχωρήσεων. Φαίνεται επίσης ότι η κινητικότητα είναι μεγαλύτερη ανάμεσα σε γυναίκες και έμπειρους/ειδικευμένους εργαζόμενους — και ότι στη συνέχεια οι εταιρείες δυσκολεύονται να καλύψουν τα κενά.
Τέτοιες λεπτομέρειες ίσως να μην απασχολούν ιδιαίτερα το DOGE που φαίνεται να έχει στόχο την αποψίλωση, αλλά αν θέλεις να ενθαρρύνεις παραιτήσεις και να καταλήξεις με περισσότερο «σιτάρι», πρέπει να έχεις ένα ελκυστικό όραμα για το μέλλον, σε διαφορετική περίπτωση το αποτέλεσμα δε θα είναι το επιθυμητό.
*Με στοιχεία από τον Economist.
