Στη διακόσμηση αυτό το στυλ ονομάζεται avant-basic. Αν δε ξέρεις τι είναι, σίγουρα κάπου θα το έχει πάρει το μάτι σου: γυαλιστερό καουτσούκ, φωτεινά αλλά μη επιθετικά χρώματα παντού, funky σχέδια, πίνακες τύπου Matisse και αφίσες με γεωμετρικά σχήματα και λουλούδια στους τοίχους. Έχει επιρροές από τα 60s και τα 70s αλλά είναι ξεκάθαρα κάτι σύγχρονο. Είναι παιχνιδιάρικο αλλά όχι παιδικό. Είναι έντονο αλλά έχει συνοχή. Είναι πρωτοποριακό, με μια γερή δόση από σκανδιναβικό και Memphis design – στο πιο παλ του. Είναι το στυλ διακόσμησης du-jour σε Pinterest, Tiktok και Instagram.

Τα περισσότερα από τα αντικείμενα αυτά είναι ωραία και καλοσχεδιασμένα, αν τα δεις μεμονωμένα. Αλλά όταν όλα αυτά τα προϊόντα γεμίζουν έναν χώρο, δημιοργείται μια αύρα…άψυχη εντελώς. Άψυχη σαν νέα κολλεξιόν των H&M ή σαν κυβερνητική καμπάνια για τη διάσωση του περιβάλλοντος. In the famous words of Τζούλια Αλεξανδράτου: «Δε νιώθω τίποτα». 

Αν θέλετε να διακοσμήσετε το σπίτι σας εξ ολοκλήρου με αντικείμενα που βρίσκεται στο Instagram Shop, στο ΙΚΕΑ και στο Amazon, κανένα πρόβλημα. Αλλά πιστεύω ότι η διακόσμηση είναι σημαντική, όχι μόνο για την ικανότητά της να κάνει ένα σπίτι να «φαίνεται ωραίο» στις φωτογραφίες. Ο σχεδιασμός των αντικειμένων με τα οποία περιβάλλουμε τους εαυτούς μας έχει αντίκτυπο στη διάθεσή μας. Στην καλύτερη περίπτωση, ο τρόπος με τον οποίο διακοσμούμε το σπίτι μας δεν είναι μόνο μια αισθητική πρακτική, αλλά παράλληλα και μια πνευματική ανάγκη, κάτι που ευνουχίζεται όταν γεμίζουμε τα σπίτια μας με πράγματα που είναι viral σήμερα και out αύριο.

Για τις ταχύτατες και βραχύβιες μικρο-τάσεις έχουμε γράψει πολλά (βλ. εδώ και εδώ). Έχουμε αναλύσει τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον, την ανθρώπινη ψυχολογία και τις συνθήκες εργασίας, στον υπερκαταναλωτικό κόσμο όπου ζούμε. Ωστόσο, κάθε φορά που γράφω για μικρο-τάσεις, μια φωνή μέσα μου λέει «Άσε τον κόσμο να χαρεί και λίγο. Άσ’ τους να κάνουν ό,τι θέλουν, αν δε βλάπτουν κανέναν». Και μια άλλη φωνή απαντάει ότι φυσικά και τα εμπορεύματα αυτά βλάπτουν τον κόσμο, ειδικά τους ανθρώπους στον Παγκόσμιο Νότο, που πλήττονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή, από τη μία, και, από την άλλη, αποτελούν τα φθηνά εργατικά χέρια που παράγουν τα συγκεκριμένα προϊόντα.

Αλλά πέραν της πολιτικο-οικονομικής διάστασης της μαζικής παραγωγής, υπάρχει επίσης ένα ψυχολογικό κόστος το οποίο πληρώνουν οι καταναλωτές.

Το πρόβλημά (μου) με το avant-basic

Το avant-basic, κατ’εμέ, σε αντίθεση με το Memphis design, το kitsch, το camp ή την ψυχεδελική διακόσμηση των 60s, είναι κάτι απρόσωπο. Όμορφο, άνευρο, άοσμο. Είναι απρόσωπο σαν συστατική επιστολή ή δισδιάστατος χαρακτήρας του Glee. Όχι, ξέρετε τι; Είναι το manic pixie dream girl του design. Είναι το girlboss του design. Σε λίγα χρόνια θα το κοιτάμε και θα κριντζάρουμε, όπως κριντζάρουμε τώρα με τα ολόλευκα, ψευδο-μινιμαλιστικά σαλόνια με το σλόγκαν «Live, Laugh, Love» καρφιτσωμένο σε κάποιον τοίχο, σαν ιερό τοτέμ του απόλυτου τίποτα. Αυτό είναι και το avant-basic στον πυρήνα του: ένα αχρονικό, ανιστορικό, τίποτα. Μια απομίμηση χαράς. Ένα simulacrum. 

Σκρολάροντας αμέτρητες φωτογραφίες avant-basic χώρων, κάτω από μια θάλασσα μπλε παστέλ και λουλουδιών παρατήρησα ένα κοινό στοιχείο, που το θεωρώ δομικό για το συγκεκριμένο στυλ. Σε κάθε φωτογραφία υπάρχει μια όμορφη βιβλιοθήκη. Αν κάνεις ζουμ θα δεις σχεδόν πάντα βιβλία αυτοβοήθειας και παραγωγικότητας. «Κι αυτό σε πείραξε, καημένη; Αν δε διαβάζουν Λακάν οι άνθρωποι, δεν αξίζουν;», θα μου πείτε.

Σε καμία περίπτωση δε θα κρίνω το τι διαβάζουν οι ένοικοι των συγκεκριμένων σπιτιών – άσε που οι περισσότερες φωτογραφίες πρέπει να είναι διαφημίσεις (είναι κι αυτό – δε μπορείς να ξεχωρίσεις αν είναι διαφήμιση ή πραγματικός χώρος, κανένα ίχνος γλυκιάς «ανθρωπίλας»). Το αναφέρω μόνο και μόνο γιατί πιστεύω ότι κουμπώνει τέλεια με τη φιλοσοφία του συγκεκριμένου στυλ και κάθε μαζικού στυλ στη διακόσμηση, την ένδυση, το φαγητό. Κατά κάποιον τρόπο, οι μαζικές τάσεις είναι αλληλένδετες ιδεολογικά με την κουλτούρα της αυτοβελτίωσης και της παραγωγικότητας.

Τα σπίτια αυτά είναι «επιτυχημένα» σπίτια. Η επιτυχία τους έγγειται στην φωτογένειά τους. Είναι σπίτια για το Instagram και το Pinterest. Κάθε έπιπλο και κάθε διακοσμητικό που αγοράζετε υπόσχεται απόδοση της επένδυσης υπό την μορφή likes και shares. Είναι σπίτια που μεγιστοποιούν την αξία του χώρου σας. Δεν είπα τυχαία ότι είναι το girlboss του design. Το avant-basic είναι μια επιβεβαίωση της ταυτότητας του ενοίκου: είναι οργανωμένο, αλλά fun, πεντακάθαρο αλλά και παιχνιδιάρικο, σε τάξη αλλά όχι βαρετό.

Στην ουσία, η δημοφιλία της συγκεκριμένης διακόσμησης επιβεβαιώνει κάτι που ήδη γνωρίζαμε για την ψηφιακή κουλτούρα του σήμερα: όλα είναι content! Κυριολεκτικά, όλα είναι περιεχόμενο για τα social media και όλοι μας είμαστε content creators. Το πρωινό που τρώμε, ο καφές που πίνουμε, οι διακοπές μας, ο νέος μας σύντροφος που θα τον κάνουμε soft-launch, τα βιβλία που θα πάρουμε στην παραλία για να τα εναποθέσουμε ευλαβικά στα μπούτια μας. Το μυαλό μας πρέπει να βρίσκεται σε διαρκή εγρήγορση, σε μια συνεχή κατάσταση αναζήτησης περιεχομένου κι άρα κέρδους (πράφιτ). Έτσι, ο φυσικός χώρος γύρω μας γίνεται άλλη μια εκδήλωση του έχειν.

@carolcruz.sa Avant—basic Aesthetic #fy #fyp #avantbasic #aesthetic #thatgirl #trend #aestheticbr #decor #interiordesign #lifestyle ♬ Build a B*tch – Bella Poarch

Ο αλγόριθμος των περισσότερων social media ενισχύει σε μεγάλο βαθμό εξειδικευμένες (hyper-niche) τάσεις και αισθητικές, οι οποίες βασίζονται σε εμπορεύματα. Δεν υιοθετούμε πλέον τάσεις που είναι δημοφιλείς στα social media, αφήνουμε τις ίδιες τις εφαρμογές να τις δημιουργούν. Σίγουρα celebrities και influencers επηρέαζαν από πάντα το στυλ και την αισθητική μας. Αυτό, όμως, που είναι μοναδικό στο σύγχρονο σοσιαλμιντιακό τοπίο, είναι ο ρόλος που παίζουν οι αλγόριθμοι στην οικοδόμηση των καταναλωτικών μας ταυτοτήτων.

Συνδυασμοί προϊόντων πλασάρονται ως τάσεις, αισθητικές και κινήματα. Στη συνέχεια, τα εμπορεύματα αυτά συνδέονται με συγκεκριμένες φιλοσοφίες και τρόπους ζωής. Όταν τα αγοράζουμε, προσπαθούμε να υιοθετήσουμε αυτόν τον τρόπο ζωής, να γίνουμε αυτός ο stock χαρακτήρας, που δεν εφηύραμε καν εμείς. Η κουλτούρα της μαζικής παραγωγής και της υπερκατανάλωσης βασίζεται σε προσομοιώσεις τάσεων και ιδέες «γεννημένες» από κεφάλια διαφημιστών, μηχανών και μηχανημάτων (να’ναι καλά το AI).

Το χειρότερο από όλα—πιστεύουμε ότι τα γούστα και οι επιθυμίες μας είναι «φυσικά» και έμφυτα και όχι κάτι που διαμορφώνεται από τη χρόνια κοινωνικοποίηση και την κουλτούρα των ΜΜΕ, που επιλέγει προσεκτικά τα πράγματα που θα μας κάνουν να νιώσουμε «καλά». Ακόμα και αυτό, το «να νιώσουμε καλά», έχει διαστρεβλωθεί. Ο φετιχισμός του εμπορεύματος ερμηνεύεται λανθασμένα ως έκφραση αγάπης για τον εαυτό μας. «Με αγαπώ, με φροντίζω και μου αξίζει να το αγοράσω».

Αυτό το «να νιώσουμε καλά» είναι πιο πονηρό από όσο φαίνεται, αφού «μπλοκάρει» αυτομάτως κάθε διάθεση πολιτισμικής κριτικής. Όχου, γιατί να μιλάμε για τη μαζική παραγωγή ρούχων, επίπλων, καλλυντικών, τέχνης, τροφών; Αφού μας κάνει να νιώθουμε καλά…

Τα πιο όμορφα σπίτια που έχω δει, είναι τα ανθρώπινα. Μπορεί να είναι μαξιμαλιστικά, φολκλορ, φουτουριστικά, μινιμαλιστικά, φοιτητικά, κιτς, μονόχρωμα, μεζονέτες ή κατώγια. Τα περισσότερα σπίτια έχουν ένα στυλ, το οποίο λίγο-πολύ θα το καταλάβεις εξαρχής. Ο ιδιοκτήτης του μπορεί να έχει καθαρίσει ή να έχει συγυρίσει πριν την επίσκεψή σας. Παρόλαυτα, στα πιο όμορφα σπίτια θα βρείτε πάντα σημάδια ζωής, αν είστε παρατηρητικοί. Πάντα κάτι θα διαταράσσει το προσωπείο της εντέλειας και της τάξης.

Μια αφίσα με την αγαπημένη του ταινία, οι άκρες τις οποίας έχουν τσαλακωθεί και στο σελοτέιπ έχει μείνει κολλημένη μια τρίχα.

Σημάδια από ποτήρια του κρασιού στο γυάλινο τραπέζι, από το χθεσινοβραδινό ραντεβού.

Μια φωτογραφία σε κορνίζα από τότε που πήγαινε κατασκήνωση.

Μια χειροποίητη κάρτα γενεθλίων ενός πρώην, στερεωμένη στο ψυγείο με μαγνητάκια από μακρινές διακοπές.

Ένας καναπές ξεχαρβαλωμένος και γεμάτος γρατζουνιές από μια γάτα που δε ζει πια.