Αν κάποιος σας έκανε ποτέ να αισθάνεστε άσχημα για κάτι που έχετε κάνει (ή δεν κάνατε) και στη συνέχεια χρησιμοποίησε αυτά τα άσχημα συναισθήματα της ενοχής για να σας κάνει να κάνετε κάτι γι ‘αυτόν, τότε έχετε εμπειρία με αυτό που ονομάζουμε guilt trip, σε άμεση μετάφραση ταξίδι ενοχής, ή αλλιώς παγίδα των ενοχών.

Το guilt tripping ορίζεται ως η σκόπιμη χειραγώγηση των συναισθημάτων ενός άλλου ατόμου για να προκαλέσει συναισθήματα ενοχής.  Και επειδή η ενοχή μπορεί να είναι ένα τόσο ισχυρό κίνητρο της ανθρώπινης συμπεριφοράς, οι άνθρωποι μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν ως εργαλείο για να αλλάξουν τον τρόπο που σκέφτονται, αισθάνονται και συμπεριφέρονται οι άλλοι.

Με άλλα λόγια, είναι όταν ένα άτομο, είτε σκόπιμα είτε ακούσια, προσπαθεί να κάνει κάποιον να νιώσει αρνητικά και μετανιωμένος  για τις αποφάσεις ή τις επιλογές του ώστε έμμεσα να τον χειραγωγήσει να αλλάξει τον τρόπο που σκέφτεται ή δρα.

Η ενοχή μπορεί να είναι ένα ισχυρό όπλο και πολλοί άνθρωποι ξέρουν πώς να το χειριστούν επιδέξια.  Η ενοχή είναι μια έμμεση προσέγγιση στην επικοινωνία και συχνά χρησιμοποιείται για να εκφράσουν απογοήτευση ή ενόχληση, συνήθως όταν κάτι τους εμποδίζει να εκφραστούν άμεσα και να πουν ακριβώς αυτό που νιώθουν.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτού του είδους η έμμεση επικοινωνία μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε διαπροσωπική σχέση. Ωστόσο, είναι πιο πιθανό να λάβει χώρα σε σχέσεις που χαρακτηρίζονται από στενές συναισθηματικές συνδέσεις, από άτομα δηλαδή του στενού σου κύκλου. Μέλη της οικογένειας, φίλοι, σύντροφοι.

Για να κάνεις κάποιον αποτελεσματικά μέσω των ενοχών να αλλάξει γνώμη ή τις ενέργειές του, πρέπει να τον γνωρίζεις καλά, να ξέρεις ότι νοιάζεται για σένα καθώς και τι μπορεί να του προκαλέσει αυτό το αρνητικό συναίσθημα. 

Ακόμη και όταν δεν έχετε κάνει τίποτα κακό, το άλλο άτομο μπορεί να υπονοήσει ότι η κατάσταση έχει φτάσει σε αυτό το σημείο από δικό σας λάθος ή μια δική σας παράλειψη.

Είναι ένας έμμεσος τρόπος να δηλώσει κάποιος τη δυσαρέσκειά του και να σας πετάξει το μπαλάκι να διορθώσετε εσείς το πρόβλημα. Και συχνά είναι αποτελεσματικό. Γιατί εάν αισθάνεστε ένοχοι για τα βάσανα κάποιου, είναι πιο πιθανό να κάνετε ό,τι μπορείτε για να βοηθήσετε. 

Σκόπιμα ή όχι, η ενοχή αποτρέπει την υγιή επικοινωνία και την επίλυση συγκρούσεων και συχνά προκαλεί αισθήματα δυσαρέσκειας και απογοήτευσης.

Μερικές φορές η χειριστική συμπεριφορά του να σε παρασύρει κάποιος σε έναν κυκεώνα ενοχών μπορεί να είναι εύκολο να εντοπιστεί, αλλά μπορεί επίσης και ενορχηστρωμένη με μαεστρία και να είναι δύσκολο να την αναγνωρίσετε. 

Μερικά βασικά σημάδια που δείχνουν ότι οι άλλοι μπορεί να σας προκαλούν ενοχές περιλαμβάνουν:

• Κάνουν σχόλια που υποδηλώνουν ότι δεν έχετε κάνει τόση δουλειά όση έχουν κάνει εκείνοι
• Αναφέρουν λάθη που έχετε κάνει στο παρελθόν
• Σας υπενθυμίζουν τις χάρες που σας έχουν κάνει στο παρελθόν, με την έννοια ότι τους χρωστάτε
• Συμπεριφέρονται σαν να είναι θυμωμένοι αλλά μετά αρνούνται ότι υπάρχει πρόβλημα
• Λειτουργούν με παθητική επιθετικότητα όπως το να αρνούνται να σου μιλήσουν και σου “κρατάνε μούτρα”
• Κάνοντας ξεκάθαρο μέσω της γλώσσας του σώματος, του τόνου της φωνής και των εκφράσεων του προσώπου τους ότι αποδοκιμάζουν αυτό που κάνατε

Λόγοι που χρησιμοποιούνται οι ενοχές

Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι ταξιδιών ενοχής που οι άνθρωποι μπορούν να χρησιμοποιήσουν ανάλογα με τον τελικό στόχο ή τον σκοπό της συμπεριφοράς. Μερικοί από τους διαφορετικούς σκοπούς ενός ταξιδιού ενοχής περιλαμβάνουν:

• Χειραγώγηση: Μερικές φορές, ο πρωταρχικός στόχος είναι να χειραγωγηθεί κάποιος ώστε να κάνει κάτι που συνήθως δεν θα ήθελε να κάνει.
• Αποφυγή σύγκρουσης: Σε άλλες περιπτώσεις, οι άνθρωποι μπορεί να χρησιμοποιούν τις ενοχές για να αποφύγουν να μιλήσουν απευθείας για ένα θέμα. Τους επιτρέπει να πάρουν αυτό που θέλουν χωρίς να χρειάζεται να εμπλακούν σε άμεση σύγκρουση.
• Ηθική εκπαίδευση: Οι ενοχές μπορούν επίσης να είναι ένας τρόπος για να κάνετε κάποιον να εμπλακεί σε μια συμπεριφορά που το άτομο αισθάνεται ότι είναι πιο ηθική ή «σωστή».
• Πρόκληση συμπάθειας: Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ενοχή επιτρέπει στο άτομο να κερδίσει τη συμπάθεια των άλλων παίρνοντας τον εαυτό του στο ρόλο κάποιου που έχει πληγεί από τις πράξεις για τις οποίες υποτίθεται ότι το άλλο άτομο αισθάνεται ένοχο.

Η ενοχή είναι ένα σύνθετο συναίσθημα.

 Μέρος αυτής της πολυπλοκότητας πηγάζει από το γεγονός ότι δεν είναι πάντα κακή. Αν και συχνά είναι ανησυχητικό και δυσάρεστο συναίσθημα, μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην καθοδήγηση της ηθικής συμπεριφοράς

Όταν κάνετε ένα λάθος ή πληγώνετε κάποιον άθελά σας, η ενοχή μπορεί να σας παρακινήσει να επανορθώσετε και να τα καταφέρετε καλύτερα στο μέλλον. Μπορεί να σας βοηθήσει να θεωρήσετε την ενοχή περισσότερο ως ένα φάσμα συμπεριφοράς.

Η ενοχή δεν περιλαμβάνει πάντα υπολογισμένη χειραγώγηση

Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν τις ενοχές για να προσπαθήσουν να σας κάνουν να αλλάξετε ή να κάνετε κάτι γι ‘αυτούς μπορεί να πιστεύουν ότι έχουν στο επίκεντρο τα δικά σας συμφέροντα. Ένας γονιός μπορεί να πει ενοχλημένος: «Δουλεύουμε όλη μέρα για να βεβαιωθούμε ότι έχετε στέγη πάνω από το κεφάλι σας και φαγητό στο τραπέζι και δεν μπορείτε να πλύνετε μερικά πιάτα;»

Αυτή η περιστασιακή χρήση ενοχής που δεν αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου μοτίβου ενοχής μπορεί να μην είναι η πιο αποτελεσματική προσέγγιση, αλλά μάλλον δεν θα έχει σοβαρό αντίκτυπο σε μια κατά τα άλλα υγιή σχέση.

Επιπτώσεις του guilt trip

Η επίκληση συναισθημάτων ενοχής για να αλλάξει η συμπεριφορά κάποιου μπορεί να έχει μεγάλη ποικιλία επιπτώσεων. Είτε η ενοχή ασκείται εσκεμμένα είτε όχι, εμποδίζει την υγιή επικοινωνία και τις συνδέσεις με τους άλλους. 

Ζημιά στις σχέσεις

Η έρευνα δείχνει ότι τα ταξίδια ενοχής μπορούν να επηρεάσουν τις στενές σχέσεις. Ενώ μερικές φορές μπορεί να σας βοηθήσει να αποκτήσετε αυτό που θέλετε, όπως ο σύντροφός σας να αλλάξει γνώμη, μπορεί να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό μακροπρόθεσμα.

Η πρόκληση συναισθημάτων ενοχής μπορεί να λειτουργήσει για να κάνει τον σύντροφό σας να κάνει αυτό που θέλετε — αλλά έχει κόστος. Μπορεί να βλάψει την εμπιστοσύνη και να κάνει το άλλο άτομο να αισθάνεται ότι το χειραγωγούν. 

Μνησικακία

Ένας από τους λόγους για τους οποίους τα ταξίδια ενοχής μπορούν να δηλητηριάσουν τις σχέσεις είναι επειδή μπορούν να οδηγήσουν σε διαρκή συναισθήματα αγανάκτησης. Μια μεμονωμένη περίπτωση που κάποιος χρησιμοποιεί τις ενοχές για να αλλάξει τη συμπεριφορά σας μπορεί να μην έχει σοβαρό αντίκτυπο στη σχέση σας. Η επαναλαμβανόμενη χρήση τους όμως μπορεί να σας κάνει να νιώθετε πικρία.

Εάν νιώθετε ότι ο σύντροφός σας θα σας ενοχοποιεί πάντα, μπορεί να μειώσει την οικειότητα, να μειώσει τη συναισθηματική εγγύτητα και τελικά να σας κάνει να σας απομακρύνει.

Αντίδραση

Η έρευνα δείχνει ότι οι εκκλήσεις στην ενοχή είναι ένας κοινός τύπος τεχνικής πειθούς. Ωστόσο, ενώ η ενοχή μπορεί να αναγκάσει τους ανθρώπους να προβούν σε συγκεκριμένες ενέργειες, μπορεί επίσης μερικές φορές να αποτύχει. Οι χαμηλού επιπέδου ενοχές τείνουν να παρακινούν τους ανθρώπους να ενεργήσουν σύμφωνα με το πειστικό μήνυμα. Τα υψηλά επίπεδα ενοχής, ωστόσο, συχνά αποτυγχάνουν λόγω αυτού που οι ερευνητές αποκαλούν «αντίδραση». .

Με άλλα λόγια, τα ταξίδια ενοχής μπορεί να αποβούν μπούμερανγκ και να οδηγήσουν τους ανθρώπους να συμπεριφέρονται αντίθετα με το πώς κάποιος άλλος θέλει να ενεργήσουν. Για παράδειγμα, κάποιος που σας παρασύρει ενοχές για να του τηλεφωνείτε πιο συχνά μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να τον καλείτε λιγότερο.

Κακή ψυχική υγεία

Τα αισθήματα υπερβολικής ενοχής συνδέονται με διάφορες καταστάσεις ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένου του άγχους, της κατάθλιψης και της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.  Η εμπειρία της ενοχής μπορεί επίσης να οδηγήσει σε πολλά άμεσα και δυσάρεστα συναισθήματα και συμπτώματα όπως άγχος, θλίψη, λύπη, ανησυχία, μυϊκή ένταση και αϋπνία εντείνοντας προϋπάρχουσες καταστάσεις.

Αυτός ο τύπος κρυφής χειραγώγησης μπορεί επίσης μερικές φορές να συμβάλει στην ανάπτυξη ενός συμπλέγματος ενοχής, το οποίο είναι μια επίμονη πεποίθηση ότι έχετε κάνει (ή θα κάνετε) κάτι λάθος.

Με την πάροδο του χρόνου, η ενοχή μπορεί να οδηγήσει σε αισθήματα ντροπής. Η ντροπή μπορεί να επηρεάσει την εικόνα του εαυτού σας, η οποία μπορεί στη συνέχεια να συμβάλει στην κοινωνική απόσυρση και απομόνωση.

Αντιμετώπιση

Αν υπάρχει κάποιος στο περιβάλλον σας που συχνά σας βάζει σε αυτήν τη θέση προσπαθήστε να επικοινωνήσετε μαζί του ανοιχτά με άμεσο τρόπο. Δώστε χρόνο να καταλάβετε από που προέρχεται αυτή η έμμεση χειραγώγηση και τι είναι αυτό που τον ώθησε να συμπεριφερθεί έτσι; Συχνά είναι η αδυναμία του άλλου να επικοινωνήσει τα συναισθήματά του που σας παρασύρει στην παγίδα των ενοχών. 

Είναι σημαντικό να ενισχύσετε την αυτοεκτιμησης σας και εάν χρειάζεται να αποστασιοποιηθείτε. Είναι πιο πιθανό να πέσετε στην παγίδα των ενοχών εάν δεν αισθάνεστε ήδη άσχημα για τον εαυτό σας, οπότε βρείτε στρατηγικές για να ενισχύσετε την αίσθηση της αυτοεκτίμησής σας.

Εάν το άλλο άτομο συνεχίζει να προσπαθεί να σας χειραγωγήσει, μειώστε την επικοινωνία σας μαζί του ή ακόμα σκεφτείτε να τερματίσετε τη σχέση. Η προστασία της δικής σας ευημερίας πρέπει να είναι κορυφαία προτεραιότητα. Ένα άτομο που προσπαθεί να σας χειραγωγήσει με τοξικά συναισθήματα ντροπής και ενοχής δεν έχει κατά βάθος θετικά και αγνά συναισθήματα για σας.

 

Με πληροφορίες από: Healthline, The very well mind, Psych Central