H καθημερινότητα υποχωρεί ολοένα περισσότερο στη μικρή οθόνη που κουβαλάμε, άρχισα λοιπόν να αισθάνομαι ότι το «έξυπνο» τηλέφωνο με είχε πιάσει δέσμιο. Η καθημερινή χρήση, οι ειδοποιήσεις, ο χρόνος που πέρασε μπροστά από apps, όλα με έφερναν σε μία κατάσταση μη-συνειδητής ενασχόλησης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η ιδέα του «dumbphone» μια συσκευή με κλήσεις, μηνύματα, και ελάχιστα ή καθόλου apps ήρθε σαν ανάσα σαν μια επιλογή που υπόσχεται περιορισμό από την ανελέητη εξάρτηση από τα κινητά μας. Η γενιά των πρώτων smartphones και η εξέλιξη τους μεγάλωσαν την Gen Z και συνεχίζουν να είναι κομμάτι της ζωής τους, δεν υπάρχει σχεδόν στιγμή της που να μην θυμούνται ότι δεν είχαμε κινητά και τι κάναμε πριν χωρίς τα έξυπνα τηλέφωνα Η διαφήμιση της Apple το 2009 με το σύνθημα «Υπάρχει μια εφαρμογή για τα πάντα» έμοιαζε με υπόσχεση ανεξαρτησίας. Σήμερα όμως αντιλαμβανόμαστε ότι αυτή η «ελευθερία» μετατράπηκε σε παγίδα και οι εφαρμογές άρχισαν να αυξάνονται και να κυκλοφορούν για κάθε τι με αποτέλεσμα να περιορίσουμε τα πάντα και να αρχίζουμε να βασιζόμαστε εξ ολοκλήρου στο τηλέφωνο μας.

Η μετάβαση σε ένα dumbphone δεν έγινε χωρίς τριβές. Η πρώτη μέρα με τη νέα μου συσκευή ήταν «λογιστικός εφιάλτης» η είσοδος στο γραφείο απαιτούσε εφαρμογή, δεν είχα Slack στο τηλέφωνο, έπρεπε να περιμένω άλλον να ανοίξει και κάπου εκεί συνειδητοποίησα πως όταν αποδέχεσαι να χάσεις λίγη «ευκολία», κερδίζεις χώρο για σκέψη, για καλύτερο ύπνο, για στιγμές χωρίς παύση, για να κάτσεις με τις σκέψεις σου χωρίς η οθόνη του τηλεφώνου να σε τραβά συνεχώς να την κοιτάξεις.

Ένα από τα πιο δυνατά στοιχεία που με έπεισαν να απαλλαγώ από το τηλεφώνου μου είναι η έννοια της «εσκεμμένης χρήσης». Όταν έχω smartphone, νιώθω ότι βρίσκομαι στο πεδίο μίας αόρατης εξάρτησης και αναρωτιέμαι αν θέλω αυτήν την πληροφορία ή αν είμαι απλώς θύμα του αλγορίθμου. Με το dumbphone, η απόφαση γίνεται πιο ξεκάθαρη, αν θέλω παίρνω ένα τηλέφωνο ή στέλνω ένα μήνυμα, και όχι δεν ανοίγω απλώς το κινητό για δω τις ειδοποιήσεις, που θα με οδηγήσουν σε ένα ατελείωτο scrolling, που μπορεί να με οδηγήσει και σε άσκοπες αγορές και κάπου έκει θα χάσω χρόνο και ίσως χρήματα. Το τηλέφωνο μου έχει βασικές λειτουργίες και δεν είναι η επέκταση του χεριού μου. Δεν είναι θέμα νοσταλγίας αλλά συνειδητής επιλογής, όπως επισημαίνεται από ανθρώπους που έχουν υιοθετήσει την ίδια αντίληψη για την χρήση του κινητού.

Σίγουρα το να απαρνηθείς το κινητό σου που μέχρι χθες ήταν ο «καλύτερος σου φίλος» και βασιζόσουν επάνω του για τα πάντα -έκτος από το να σου φτιάξει καφέ και να σου τηγανίσει πατάτες- δεν είναι εύκολο. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η υιοθέτηση των dumbphones παραμένει εξαιρετικά περιορισμένη και μόλις περίπου 6 % των χρηστών τηλεφώνου δηλώνουν ότι χρησιμοποιούν dumbphone, ενώ πολύ από αυτούς συνεχίζουν να έχουν παράλληλα και smartphone. Για τη γενιά που το κινητό είναι το κέντρο της κοινωνικής της ζωής, της ταυτότητας, της αναμονής και της πληροφορίας, η αποχώρηση δεν είναι απλώς τεχνολογική, είναι μία πολιτιστική μετακίνηση.

Η προσωπική μου εμπειρία, έδειξε ότι κάθε φορά που το τηλέφωνό μου «στάθηκε» ως κύριος τόπος για scroll, check, refresh έβρισκα ότι το ίδιο μου το σώμα κουβαλούσε τη συνήθεια και κρατούσα το τηλέφωνο στο χέρι, ακόμα και χωρίς συγκεκριμένο λόγο, ίσως υποσυνείδητα και μονό από τον φόβο του να μην χάσω τίποτα. Κάποια στιγμή στο μέτρο ανάμεσα σε άτομα όλων των ηλικιών που κρατούσαν ο καθένας τη δίκη του οθόνη και σκέφτηκα πόσο σουρεαλιστικό θα φαινόταν αυτό το θέαμα σε κάποιον που ζούσε πριν δέκα-δεκαπέντε χρόνια.

Η απόφαση να αλλάξω ήταν περισσότερο ένα συναίσθημα παρά λογική και κάτι στο σώμα μου είπε «όχι άλλο, φτάνει». Ωστόσο, η ερώτηση δεν είναι αν μπορείς αλλά αν είσαι έτοιμος να αφήσεις στην άκρη την ευκολία του smartphone. Γιατί ακόμη και όταν κάνεις το βήμα, αντιμετωπίζεις την πρακτική πλευρά του πράγματος που έχει να κάνει με εφαρμογές, εργαλεία που σου κάνουν τη Ζωή λίγο πιο εύκολη, την πόρτα που ξεκλειδώνει με app, το τραπέζι που έχει το QR-code για το menu του εστιατορίου και αν δεν μπορείς να κάνεις scan δεν ξέρεις τι να παραγγείλεις, όλος ο κόσμος απαιτεί την ύπαρξη ενός smartphone. Και η μεταστροφή είναι συχνά προσωρινή και αρκετοί συμμετέχοντες σε πειράματα με dumbphone επέστρεψαν στο iPhone τους λόγω της ζήτησης των παραπάνω λειτουργιών.

Τι σημαίνει αυτό για τη Gen Z; Το μήνυμα δεν είναι τόσο «απορρίψτε τα iPhones σας» όσο «επανεξετάστε τη σχέση σας με αυτά». Η αλλαγή δε χρειάζεται να είναι μία ριζική εγκατάλειψη, μπορεί να είναι μια στρατηγική μείωση, μια συνειδητή επιλογή παύσης. Όπως κάποιος είπε, δεν είναι ρετρό τάση, αλλά αντίδραση. Οι νέοι πλέον λένε ότι «κουράστηκαν να γίνονται πράγματα χωρίς τη συγκατάθεσή τους». Στο τέλος της ημέρας, δεν πιστεύω ότι όλα τα iPhones – smartphones θα εξαφανιστούν, ούτε ότι κάθε μέλος της Gen Z θα αλλάξει το σε ένα dumbphone. Όμως, με βάση την εμπειρία μου, το να κρατάς κάτι που δε σε ελέγχει, αλλά το οποίο εσύ ελέγχεις, δίνει μία αίσθηση επανάκτησης του χρόνου. Και αυτή η αίσθηση, όσο μικρή κι αν φαίνεται, μπορεί να αλλάξει τη σχέση σου με την τεχνολογία.

Ίσως, λοιπόν, το ζητούμενο δεν είναι η αποφυγή της τεχνολογίας, αλλά η επανάκτηση της ελευθερίας μας και στο να ορίσουμε εμείς τα όρια ανάμεσα στον προσωπικό μας χρόνο και την τεχνολογία, και αν αυτή η ελευθερία περνά μέσα από μια απλούστερη συσκευή τότε ας αφεθούμε στην απλότητα και την ελευθερία που μας παρέχει.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.