Η εφηβεία δεν είναι μια τυχαία στάση σε ένα ταξίδι. Είναι το ίδιο το σταυροδρόμι όπου ο άνθρωπος αρχίζει να συναντά το πρόσωπό του. Ό,τι μέχρι τότε ήταν μισόλογα, αντιγραφές, σκιές από τους μεγάλους, τώρα αποκτά τη δική του φωνή. Αυτή η φωνή δεν ακούγεται καθαρά από την πρώτη στιγμή. Μοιάζει με θραύσματα, με κομμάτια που συναρμολογούνται αργά, μέσα από εμπειρίες, συγκρούσεις, απογοητεύσεις, ενθουσιασμούς. 

Ο ψυχολόγος Έρικ Έρικσον το περιέγραψε απλά: η εφηβεία είναι μια διαρκής πάλη ανάμεσα στην ταυτότητα και τη σύγχυση. Από τη μια, η ανάγκη να πεις “είμαι αυτός”. Από την άλλη ο φόβος μήπως αυτό που είσαι δεν ταιριάζει, δεν αρέσει, δε χωράει. Είναι μια πάλη που δεν κρίνεται στα βιβλία, αλλά στα βλέμματα των φίλων, στις κουβέντες με τους γονείς, στα μεσάνυχτα που ο έφηβος μένει μόνος με τον εαυτό του. 

Στην εφηβεία οι φίλοι δεν είναι απλώς παρέα. Είναι εκείνοι που θα σε χειροκροτήσουν για μια τόλμη που κανείς άλλος δεν πρόσεξε. Είναι εκείνοι που θα σε πληγώσουν με μια κουβέντα, γιατί ξέρουν ακριβώς πού να χτυπήσουν. Σ’ αυτούς ο έφηβος δοκιμάζει ρόλους, πειραματίζεται με εκδοχές του εαυτού του. 

Αν η πίεση για αποδοχή γίνει ασφυκτική, τότε η ταυτότητα θολώνει. Ο έφηβος κρύβει κομμάτια του για να χωρέσει, θυσιάζει αυθεντικότητα για να κερδίσει χειροκρότημα. Εκεί γεννιέται η σύγχυση. Όμως όταν οι φιλίες είναι ζεστές, όταν υπάρχει αποδοχή χωρίς όρους, τότε ο έφηβος βρίσκει το θάρρος να ρισκάρει, να αποτύχει, να ξαναπροσπαθήσει. Μέσα σε αυτή τη στήριξη, η ταυτότητα ριζώνει. 

Όσο κι αν η εφηβεία μοιάζει με εξέγερση απέναντι στην οικογένεια, οι γονείς παραμένουν το κρυφό καταφύγιο. Ο έφηβος δεν θέλει να του χαϊδεύεις τα αυτιά, θέλει όμως να ξέρει ότι υπάρχεις, ότι βάζεις όρια χωρίς να τον φυλακίζεις, ότι σέβεσαι τη δική του αναζήτηση. 

Οι γονείς που καταφέρνουν να συνδυάσουν κανόνες με εμπιστοσύνη προσφέρουν κάτι πιο βαθύ από έλεγχο: του δείχνουν πώς να φτιάξει τη δική του εσωτερική πυξίδα. Όταν αυτό συνδυάζεται με τη στήριξη των φίλων, τότε η ταυτότητα αποκτά θεμέλια πιο γερά. Δεν είναι τυχαίο πως έρευνες δείχνουν ότι όταν συνυπάρχει η αγάπη της οικογένειας με την αποδοχή των φίλων, οι έφηβοι βγαίνουν πιο ανθεκτικοί, πιο σταθεροί. 

Δεν υπάρχει πιο ήσυχη, αλλά πιο ουσιαστική δύναμη από το αίσθημα ότι ανήκεις κάπου. Μπορεί να είναι μια ποδοσφαιρική ομάδα, μια θεατρική παρέα, μια νεανική οργάνωση, ακόμα και μια διαδικτυακή κοινότητα. Δεν έχει σημασία. Αυτό που μετράει είναι η αίσθηση πως δεν είσαι μόνος. 

Το ανήκειν δεν είναι απλώς “κοινωνικό κεφάλαιο”. Είναι συναισθηματική σκαλωσιά. Κάτι να σε στηρίζει όταν μέσα σου όλα μοιάζουν ρευστά κι αυτή η σκαλωσιά είναι που επιτρέπει στον έφηβο να τολμήσει να χτίσει την ταυτότητά του χωρίς να φοβάται ότι θα καταρρεύσει. 

Ο τρόπος που ο έφηβος φαντάζεται τον εαυτό του σε δέκα χρόνια επηρεάζει το πως ζει σήμερα. Εκείνοι που έχουν όραμα, έστω και ασαφές τείνουν να κάνουν πιο υγιείς επιλογές, να μένουν στο σχολείο, να επιμένουν στις δυσκολίες. 

Δεν είναι ότι ξέρουν ακριβώς τι θα γίνουν. Είναι ότι βλέπουν μπροστά τους μια ζωή που αξίζει τον κόπο και αυτό τους δίνει δύναμη να βλέπουν τις αποτυχίες όχι σαν αδιέξοδα αλλά σαν σκαλοπάτια. 

Η εφηβεία αποτελεί εγχειρίδιο για το πως “γίνεσαι ο εαυτός σου”. Υπάρχουν άβολες στιγμές, λάθη, απογοητεύσεις. Όμως αυτή είναι η διαδικασία της ανάπτυξης. 

Η ανθεκτικότητα δεν είναι να μένεις ανέγγιχτος. Είναι να παραμένεις συνδεδεμένος με τον εαυτό σου ακόμα και όταν όλα γύρω σου μοιάζουν να γκρεμίζονται κι αυτό δεν το μαθαίνεις σε αποστειρωμένα περιβάλλοντα, αλλά σε ασφαλείς χώρους όπου σου επιτρέπεται να αποτύχεις χωρίς να στιγματιστείς. Εκεί μαθαίνεις να παίρνεις ανάσα πριν αντιδράσεις, να αμφισβητείς πριν ακολουθήσεις, να καταλαβαίνεις τι αξίζει στ’ αλήθεια για σένα. 

Η ολοκλήρωση της ταυτότητας στην εφηβεία δεν σημαίνει να βγεις “τέλειος” στην άλλη άκρη. Σημαίνει να βγεις αυθεντικός. Να ξέρεις ποιος είσαι, τι αντέχεις, πού θέλεις να πας. Η κοινωνία συχνά μιλά για την εφηβεία σαν μια περίοδο “επικίνδυνη”, “χαοτική”. Στην πραγματικότητα είναι η πιο δημιουργική περίοδος. Εκεί μπαίνουν τα θεμέλια της ενηλικίωσης. Εκεί ο άνθρωπος δεν μαθαίνει απλώς να ζει, μαθαίνει να ζει ως ο εαυτός του. 

Εν κατακλείδι η εφηβεία με όλες τις αντιφάσεις και τις συγκρούσεις, δεν είναι τίποτα λιγότερο από την άσκηση στο πιο σπουδαίο μάθημα: ότι η ζωή αξίζει μόνο όταν τη ζεις ως αυτός που πραγματικά είσαι. 

*Mε στοιχεία από το Psychology Today.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.