Αβοκάντο τοστ, αβοκάντο στη σαλάτα, αβοκάντο σε smoothies και φυσικά το αγαπημένο γουακαμόλε. Το αβοκάντο κυριαρχεί στα ράφια των σούπερ μάρκετ με εμάς να τα πιάνουμε ένα ένα για να διαλέξουμε το πιο μαλακό το οποίο θα είναι έτοιμο για κατανάλωση. Ακόμα κι αν δεν είχαμε αβοκάντο στο χωριό μας, τώρα ακόμα και αυτό έχει!

Το αβοκάντο δεν είναι ένα φρούτο (ναι είναι φρούτο, όχι λαχανικό) που εμφανίστηκε ξαφνικά τα τελευταία χρόνια και έκανε τυχαία θραύση. Έχει ιδιαίτερη ιστορία η οποία ξεκινάει από το 5.000 π.Χ. όταν εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο Μεξικό, από τους Ισπανούς κατακτητές οι οποίοι εντυπωσιάστηκαν από το καταπράσινο μοναδικό φρούτο.

Μάλιστα, ο Ισπανός ιστορικός Gonzalo Fernandez de Oviedo, στη “Γενική Ιστορία των Ινδιών” του 1526 – το βιβλίο που μύησε τους Ευρωπαίους στον ανανά, την αιώρα, τον καπνό και το μπάρμπεκιου – περιέγραψε το κουκούτσι του αβοκάντο σαν ένα καθαρισμένο κάστανο που περιβάλλεται από μια πάστα «παρόμοια με το βούτυρο και έχει πολύ καλή γεύση». Ωστόσο, δεν το ονόμασε αυτός αβοκάντο.

Αρχικά οι Αζτέκοι το ονόμασαν ahuacatl -που σημαίνει όρχις- και ο λόγος είναι προφανής, το “αβοκάντο” ήρθε ως όνομα αρκετά χρόνια αργότερα. Σύμφωνα με το Αγγλικό Λεξικό της Οξφόρδης, οι Ισπανοί ερμήνευαν το ahuacatl ως avogato -το οποίο, σε πολλούς, ακουγόταν σαν την κοινή ισπανική λέξη για advocate (δικηγόρος).

Κάπως έτσι το αβοκάντο κατέληξε με πολλά και διαφορετικά ευρωπαϊκά παρατσούκλια όπως avocat (γαλλικά), abacate (πορτογαλικά) και advocaatpeer (ολλανδικά) μέχρι να οριστικοποιηθεί αργότερα ως avocado.

Το συγκεκριμένο ξεχωριστό φρούτο το οποίο μπορεί να επιβιώσει μόνο με ανθρώπινη βοήθεια, θα έπρεπε να είχε εξαφανιστεί προ πολλού σύμφωνα με κάποιες μελέτες.

Το αβοκάντο ήταν μία από τις κύριες τροφές δεκάδων ζώων πίσω στην Καινοζωική Εποχή τα οποία ήταν τα μοναδικά που μπορούσαν να καταναλώσουν μέχρι και το κουκούτσι του. Κάποια από αυτά ήταν τα Megatherium, οι πρόγονοι των βραδύποδων, που ζύγιζαν τέσσερις τόνους και είχαν ύψος όσο μια καμηλοπάρδαλη, τα Toxodon που μοιάζουν με ρινόκερο, τα Glyptodon, τα αρμαντίλλο τα οποία όμως είχαν το μέγεθος ενός αυτοκινήτου και τα γνωστά μαμούθ που ζύγιζαν έως και 10.000 κιλά.

Όλα αυτά τα ζώα λοιπόν μπορούν να φάνε τόσο το βουτυράτο μέρος του, όσο και το σκληρό μεγάλο κουκούτσι του αβοκάντο, το οποίο μέσω της γνωστής διαδικασίας της εκκένωσης επέστρεφε και πάλι στο έδαφος και ξαναφύτρωνε συνήθως μακριά από το αρχικό δέντρο απ’ όπου έπεσε.

Αφού δεν χρειαζόταν να ανταγωνιστεί κάποιο άλλο φυτό αβοκάντο για τον χώρο, το ηλιακό φως και για άλλους πόρους, είχε μεγαλύτερες πιθανότητες να ανθίσει και να επιβιώσει.

Με την εξαφάνιση των προαναφερθέντων ζώων στη πατρίδα του αβοκάντο την Κεντρική και τη Νότια Αμερική, δεν έμεινε ζωντανό κανένα ζώο που να μπορεί να το καταναλώσει ολόκληρο. Χωρίς την παρουσία αυτών των ζώων και του ανθρώπου, πώς γλίτωσε από την εξαφάνιση;

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, τα τζάγκουαρ φαίνεται ότι ήταν αυτά που βοήθησαν στην επιβίωσή του με τη βοήθεια των σκίουρων. Τα πρώτα σκόρπισαν κάποιους σπόρους και στη συνέχεια οι δεύτεροι τους φύτεψαν ακούσια στο έδαφος και όπως λέγεται αυτή η συνεργασία ήταν αρκετή για να επιβιώσουν στο χρόνο -με τη πολύτιμη βοήθεια της υπόλοιπης φύσης φυσικά.

Πώς μπήκε το αβοκάντο στη διατροφή μας

Τα αβοκάντο δεν υπήρχαν ανέκαθεν στα ράφια των σούπερ μάρκετ όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και στις περισσότερες χώρες του κόσμου, μέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα.

Η πρώτη χώρα που διανεμήθηκαν τα αβοκάντο ήταν οι ΗΠΑ, οι οποίες για 87 χρόνια δε δέχονταν καμία εισαγωγή από το γειτονικό Μεξικό απ’ όπου προέρχονταν, επειδή οι καλλιέργειές του είχαν θεωρηθεί επικίνδυνες. Το 1997, το Μιτσοακάν (πολιτεία του Μεξικού) κηρύχθηκε απαλλαγμένο από το σκουλήκι το οποίο επηρέαζε τις καλλιέργειες και έτσι ξεκίνησε η μαζική εξαγωγή των αβοκάντο.

Καθώς γέμιζαν σταδιακά τα σούπερ μάρκετ με το πράσινο φρούτο, αυτά άρχισαν να τραβάνε τη προσοχή των καταναλωτών των ΗΠΑ οι οποίοι το ανήγαγαν σε παγκόσμιο σούπερ σταρ. Σύντομα ξεκίνησαν και οι εξαγωγές σε άλλες χώρες και σήμερα αποτελεί τη πιο σημαντική αγορά φρούτων στον πλανήτη.

Η ένδοξη εποχή του αβοκάντο έχει ένα μεγάλο περιβαλλοντικό κόστος, το οποίο σε συνδυασμό με τη κλιματική αλλαγή έχει τραγικές συνέπειες τόσο για τον πλανήτη όσο και για την ανθρώπινη ζωή.

Η ακόρεστη παγκόσμια ζήτηση για αβοκάντο έχει οδηγήσει στην ασταμάτητη και παράνομη αποψίλωση των δασών κυρίως της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής. Τα γεμάτα ζωή δάση καταστρέφονται προκειμένου να δημιουργηθούν κι άλλες καλλιέργειες αβοκάντο.

Στο Μεξικό, πολλά δάση καίγονται σκόπιμα ώστε να εκμεταλλευτούν έναν μεξικανικό νόμο που επιτρέπει την εμπορική γεωργία σε εδάφη που χάνονται λόγω καύσης.

Σύμφωνα με μία μελέτη της Climate Rights International, κατά την τελευταία δεκαετία, η καλλιέργεια αβοκάντο πιθανότατα κατέστρεψε περισσότερα από 40.000 στρέμματα δάσους στο Μιτσοακάν ενώ στο Τζαλίσκο μπορεί να φτάνει τα 70.000 στρέμματα. Την ίδια στιγμή, ακαδημαϊκές μελέτες προειδοποιούν ότι χιλιάδες ακόμη στρέμματα παραμένουν σε κίνδυνο.

Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα είναι το νερό που χρειάζονται αυτές οι καλλιέργειες για να αναπτυχθούν. Ένα μέσο αβοκάντο μέχρι να έτοιμο συγκομιδή, συνήθως καταναλώνει 320 λίτρα νερό, όσο ένα ντους 20 λεπτών (!) και μάλιστα σε περιοχές που υπάρχει λειψυδρία.

Καθημερινά, η παραγωγή των αβοκάντο χρειάζεται περίπου 9,5 δισεκατομμύρια λίτρα νερού ή νερό από 3.800 ολυμπιακές πισίνες. Αυτή η μαζική -συχνά παράνομη- άντληση νερού από τους υδροφόρους ορίζοντες του Μιτσοακάν έχει επιδεινώσει την έλλειψη νερού αλλά και τις επικίνδυνες πλημμύρες και τις κατολισθήσεις.

Επομένως τα πολλά αβοκάντο τοστ αποστραγγίζουν τα οικοσυστήματα σε τέτοιο βαθμό που μερικές φορές οι συνέπειες μπορεί να είναι απρόβλεπτες.

Από τις 5 Ιανουαρίου έως τις 15 Φεβρουαρίου 2020, καταγράφηκαν 3.247 σεισμικές δονήσεις στο Ουρουαπάν, τη μεγαλύτερη περιοχή παραγωγής αβοκάντο στον κόσμο. Η αιτία; Σύμφωνα με τις τοπικές αρχές, η εξόρυξη νερού που σχετίζεται με το πράσινο φρούτο έχει δημιουργήσει σπήλαια κάτω από το έδαφος που το πιο πιθανό είναι να προκαλούν αυτές τις τεκτονικές μετακινήσεις.

Η Χιλή είναι επίσης μία χώρα με μεγάλο μερίδιο ευθύνης στη περιβαλλοντική καταστροφή, τόσο ως καταναλωτής όσο και ως παραγωγός. Το Ave-tomate-palta, το πιο διαδεδομένο σάντουιτς σε κάθε μπαρ της Χιλής, φτιάχνεται με αβοκάντο Πετόρκα και επομένως απαιτείται μεγάλη παραγωγή.

Ειδικότερα, προκειμένου να παραχθεί ένα κιλό αβοκάντο χρειάζεται από 1.200 έως και 2.000 λίτρα νερού. Το παράδοξο είναι ότι όσοι ζουν στην Πετόρκα μπορούν να λάβουν μόνο 50 λίτρα νερού την ημέρα, τα οποία παραδίδονται με φορτηγό. Η πλήρης ξήρανση της λιμνοθάλασσας Ακουλέο το 2018, μιας λίμνης 12 τετραγωνικών χιλιομέτρων, είναι ένα από τα τραγικά αποτελέσματα της υπέρμετρης κατάχρησης του νερού.

Προφανώς για αυτά τα προβλήματα ευθύνεται κυρίως το ανθρώπινο χέρι και όχι η κλιματική αλλαγή. Ωστόσο, ο συνδυασμός αυτών των δύο μπορεί να είναι καταστροφικός και να οδηγήσει στην εξαφάνιση όχι μόνο των αβοκάντο αλλά και άλλων καλλιεργειών.

Θα εξαφανιστεί το αβοκάντο;

Η υπερθέρμανση του πλανήτη πλήττει μερικές από τις πιο παραγωγικές περιοχές παραγωγής αβοκάντο, όπως φαίνεται σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο PLOS One . Σύμφωνα με ένα σενάριο κατά το οποίο θα υπάρξει μέτρια αύξηση της θερμοκρασίας, το έδαφος θα συρρικνωθεί κατά 20%, αλλά δεν θα επηρεαστούν αρνητικά όλες οι χώρες υψηλής παραγωγής.

Το Μιτσοακάν του Μεξικού, η κινητήρια δύναμη παραγωγής αβοκάντο, πρόκειται να χάσει το 59% της καλλιεργήσιμης περιοχής του μέχρι το 2050, ακόμα κι αν διατηρηθούν οι παγκόσμιες μέσες θερμοκρασίες κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου όπως είναι ο στόχος.

Η Δομινικανή Δημοκρατία, το Περού, η Χιλή και η Ινδονησία -άλλοι μεγάλοι παραγωγοί αβοκάντο- πρόκειται να χάσουν μεταξύ 55% και 70% της κύριας περιοχής καλλιέργειας αβοκάντο. Αντίθετα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Αργεντινή, η Κίνα και η Ανατολική Αφρική θα μπορούσαν να μετατραπούν σε νέα hotspot για την καλλιέργεια του πράσινου δημοφιλούς φρούτου καθώς τα μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη τους θερμαίνονται. Αλλά η μελέτη προειδοποιεί ότι οι υψηλότερες θερμοκρασίες δεν είναι ο μόνος παράγοντας.

Η καλλιέργεια του αβοκάντο “έχει ένα περιορισμένο όριο βροχόπτωσης” και η απρόβλεπτη κατάσταση του κλίματος σε αυτές τις νέες αναπτυσσόμενες περιοχές θα μπορούσε να σημαίνει λιγότερες ή πάρα πολλές βροχοπτώσεις -κανένα από τα δύο σενάρια δεν θα ωφελούσε τον πράσινο βασιλιά των φρούτων.

Τα «αιματοβαμμένα διαμάντια του Μεξικό» όπως τα έχει χαρακτηρίσει ένας σεφ, τα οποία αποτελούν μία πολύ κερδοφόρα βιομηχανία που εκμεταλλεύονται τα καρτέλ και όχι μόνο, όπως όλα δείχνουν σε μερικά χρόνια θα θεωρούνται είδος υπό εξαφάνιση μεχρι τελικά να εξαφανιστούν τελείως.

Το περιβάλλον καταστρέφεται, οι άνθρωποι διψούν και όλα αυτά για ένα φρούτο που απλά έγινε μόδα. Γιατί ας μη γελιόμαστε, αν όλοι οι άνθρωποι έτρωγαν μικρότερες ποσότητες αβοκάντο, ίσως να μην είχαμε φτάσει σε αυτό το σημείο.

Αν και κατάφερε να επιβιώσει με πολύ μικρή βοήθεια για 13.000 και πλέον χρόνια, ο άνθρωπος μόνο σε μισό αιώνα θα καταφέρει να το εξαφανίσει.

Απολαύστε, λοιπόν, το αβοκάντο στο τοστ, στη σαλάτα σας και γευτείτε το υπέροχο γουακαμόλε, γιατί κανείς μας δε ξέρει πραγματικά μέχρι πότε θα υπάρχει. Αν το περιορίσουμε βέβαια, ίσως καταφέρουμε να παρατείνουμε έστω και λίγο το χρόνο ζωής του.

Με πληροφορίες από Medium, National Geographic και World Economic Forum

➳ Δείτε επίσης: Η σκοτεινή πλευρά των «Superfoods»