Συχνά βλέπουμε ανθρώπους να ζουν σε σπίτια γεμάτα αντικείμενα. Τα ντουλάπια και τα συρτάρια είναι ακατάστατα και δεν χωράνε τίποτε άλλο, ενώ η ακαταστασία στο σπίτι από τη συσσώρευση αντικειμένων τους εμποδίζει να το καθαρίσουν αποτελεσματικά. Πρόκειται για άλλο ένα φαινόμενο ακαταστασίας ή μήπως απλά είμαστε αντιμέτωποι με ή μία συλλογή ενός αποθησαυριστή;
Το σύνδρομο αποθησαύρισης (Hoarding Disorder) ή αλλιώς σύνδρομο Διογένη παρατηρήθηκε πρώτη φορά το 1947 στην Αμερική, όπου δύο αδέρφια βρέθηκαν νεκρά μέσα στο σπίτι τους το οποίο περιείχε 120 τόνους ετερογενή υλικά.
Οι άνθρωποι που υποφέρουν από «αποθησαυρισμό» συλλέγουν υπερβολικά πολλά αντικείμενα και τα στοιβάζουν με χαοτικό τρόπο.
Έχουν μία ανίκητη παθολογική παρόρμηση, που τους αναγκάζει να μην πετάνε τίποτα, ενώ η ιδέα του να απαλλαγούν από αυτά τους δημιουργεί άγχος και αγωνία.
Η Διαταραχή Συσσώρευσης Αγαθών υπολογίζεται ότι προσβάλει το 2-4% του συνολικού πληθυσμού. Σχεδόν πάντα οι ασθενείς ζουν σε έντονη όσο και μόνιμη ψυχολογική δυσφορία, αντιμετωπίζοντας προβλήματα επικοινωνίας και προσαρμογής.
Συναισθηματικές, φυσικές, οικονομικές και νομικές συνέπειες μπορεί να προκύψουν από αυτόν τον παράλογο καταναγκασμό να αποθηκεύουμε και να κρατάμε πράγματα χωρίς ουασιαστική αξία. Αυτές οι συνέπειες δεν επηρεάζουν μόνο τον αποθησαυριστή αλλά έχουν συνέπειες για όλους τους ανθρώπους στη ζωή του συλλέκτη.
Τα τυπικά αποθησαυρισμένα αντικείμενα περιλαμβάνουν εφημερίδες, περιοδικά, οικιακά είδη και ρούχα, κουτιά από χρησιμοποιημένα αντικείμενα, από τρόφιμα μέχρι και από παραγγελίες φαγητού. Μερικές φορές, τα άτομα με διαταραχή αποθησαυρισμού συσσωρεύουν μεγάλο αριθμό ζώων, τα οποία συχνά δεν φροντίζονται σωστά.
Οι πιθανές συνέπειες αυτής της διαταραχής είναι πολλές. Στην πορεία της, δημιουργεί διάφορα προβλήματα ακόμα και στις κοινωνικές σχέσεις. Η κατάσταση μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα της ζωής του συλλέκτη με πολλούς τρόπους. Μπορεί να προκαλέσει στρες και ντροπή στους ανθρώπους στην κοινωνική, οικογενειακή και επαγγελματική τους ζωή. Μπορεί επίσης να δημιουργήσει ανθυγιεινές και επικίνδυνες συνθήκες διαβίωσης.
Είναι o αποθησαυρισμός μια αγχώδης διαταραχή;
Ενώ η διαταραχή αποθησαύρισης ταξινομείται ως μέρος του φάσματος της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (OCD), η οποία είναι μια αγχώδης διαταραχή, η διαταραχή αποθησαύρισης είναι μια ξεχωριστή κατάσταση. Το Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM), η τυπική ταξινόμηση των ψυχικών διαταραχών που παρήχθη από την Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση, ταξινόμησε τη συσσώρευση ως υποτύπο του OCD.
Ωστόσο, οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης αντιμετώπιζαν άτομα με συμπεριφορές αποθησαύρισης που δεν είχαν άλλα ζητήματα ψυχικής υγείας. Μετά από περισσότερη έρευνα, η διαταραχή αποθησαυρισμού συμπεριλήφθηκε ως μεμονωμένη κατάσταση, στο φάσμα του OCD, στην πέμπτη έκδοση του Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-V), που είναι η πιο πρόσφατη έκδοση.
Υπάρχουν 5 στάδια αποθησαυρισμού με τα προοδευτικά στάδια να είναι πιο σοβαρά από τα προηγούμενα για να βοηθήσουντους επαγγελματίες και τα μέλη της οικογένειας να κατανοήσουν το επίπεδο του αποθησαυρισμού που αντιμετωπίζουν.
Επίπεδο 1: Το λιγότερο σοβαρό επίπεδο με λίγους δείκτες
Συχνά δεν αναγνωρίζεται από εξωτερικούς παρατηρητές και από τον συλλέκτη Οι δείκτες περιλαμβάνουν δυσκολία αποχωρισμού με περιττά αντικείμενα, υπερβολικές αγορές για αντικείμενα που βρίσκονται ήδη στο σπίτι ή δεν χρειάζονται, προσβάσιμες σκάλες, πόρτες και παράθυρα, καμία αισθητή οσμή στο σπίτι, ελάχιστη έως καθόλου ορατή ακαταστασία σε επιφάνειες ή σε διαδρόμους και υγιεινή και καθαριότητα που υπάρχουν μέσα στο σπίτι αλλά τα ντουλάπια, οι ντουλάπες, τα υπόστεγα αποθήκευσης και τα ράφια είναι γεμάτα.
Επίπεδο 2: Σημαντική συλλογή αντικειμένων και αίσθηση ντροπής με επισκέπτες
Όταν ένας συλλέκτης φτάσει στο επίπεδο 2, αρχίζει να αποφεύγει τους επισκέπτες λόγω αμηχανίας, άγχους ή αγωνίας σχετικά με τα αποθησαυρισμένα αντικείμενα του. Αυτό το επίπεδο είναι όταν τα τυπικά χαρακτηριστικά αποθησαύρισης αρχίζουν να γίνονται αισθητά. Τα σημάδια ότι ένας αποθησαυριστής έχει φτάσει στο επίπεδο 2 περιλαμβάνουν:
- Τουλάχιστον μία αποκλεισμένη έξοδος
- Μια μεγάλη συσκευή είναι εκτός λειτουργίας
- Το σύστημα εξαερισμού δυσλειτουργεί για τουλάχιστον έξι μήνες δημιουργώντας δωμάτια χωρίς ψύξη ή θέρμανση λόγω ακαταστασίας
- Η ακαταστασία έχει συσσωρευτεί στους διαδρόμους και είναι αισθητά υπερβολική σε ένα ή περισσότερα δωμάτια
- Υπάρχει περιορισμένη καθαριότητα λόγω απρόσιτης πρόσβασης, ενώ υπάρχει ελαφριά μούχλα στα μπάνια ή τις κουζίνες
Επίπεδο 3: Οσμές, κακή υγιεινή και στενοί διάδρομοι
Σε αυτό το επίπεδο, οι συλλέκτες έχουν συνήθως πολύ κακή προσωπική υγιεινή και υποφέρουν από συναισθηματική δυσφορία. Αυτές οι δύο καταστάσεις συχνά συμβάλλουν σε ζητήματα ελέγχου του βάρους τους. Ένας αποθησαυριστής επιπέδου 3 θα γίνει εξαιρετικά αμυντικός της κατάστασης διαβίωσής του όταν έρθει αντιμέτωπος με κάποιον που προσπαθεί να τον συνετίσει και συχνά εκλογικεύει την κατάσταση της ζωής του επειδή δεν μπορεί να δει τους κινδύνους που υπάρχουν μέσα στο σπίτι του. Η αποθησαύριση επιπέδου 3 μπορεί να περιλαμβάνει τα ακόλουθα:
- Ακαταστασία και οικιακά αντικείμενα που συσσωρεύονται έξω από το σπίτι ενώ δύο ή περισσότερες οικιακές συσκευές βρίσκονται σε άθλια κατάσταση για μήνες
- Ένας χώρος του σπιτιού παρουσιάζει ελαφριές δομικές ζημιές
- Υπάρχει υπερβολικός αριθμός κατοικίδιων ζώων
- Οι χώροι διαβίωσης έχουν παραμεληθεί και δεν μπορούν να τακτοποιηθούν
- Ορατή επιδρομή από τρωκτικά ψύλλους ή αράχνες
- Στενοί διάδρομοι περιστοιχισμένοι από τοίχους σκουπιδιών
- Τουλάχιστον ένα άχρηστο υπνοδωμάτιο ή μπάνιο με συσσώρευση υπερβολικής σκόνης και βρώμικων ενδυμάτων
- Εξαιρετικά λερωμένο δάπεδο ενώ στο σπίτι υπάρχουν αισθητές μυρωδιές
Επίπεδο 4: Δομικές ζημιές, ζητήματα λυμάτων και αχρησιμοποίητα δωμάτια
Τα άτομα που έχουν φτάσει σε αυτό το επίπεδο συσσώρευσης συχνά περνούν εβδομάδες χωρίς να κάνουν μπάνιο. Συνήθως υποφέρουν από κλινικές ψυχιατρικές διαταραχές και δεν μπορούν να δουν ότι η κατάστασή τους είναι επικίνδυνη ή ανθυγιεινή. Τα σημάδια ότι συμβαίνει αποθησαύριση επιπέδου 4 είναι:
- Αισθητή μούχλα σε όλο το σπίτι
- Δομικές ζημιές στο σπίτι που είναι τουλάχιστον έξι μηνών και θέματα αποχέτευσης
- Τουλάχιστον τρεις περιοχές με συσσωρευμένα και παλιά ζωικά απόβλητα
- Πολλά δωμάτια έχουν καταστεί άχρηστα
- Χαλασμένα και σάπια τρόφιμα στους χώρους της κουζίνας
- Ψύλλοι, ψείρες, κοριοί και άλλες σεστίες παράσιτων
- Περισσότερες από μία έξοδοι είναι αποκλεισμένες
Επίπεδο 5: Αισθητός κίνδυνος για την υγεία, το σπίτι θεωρείται μη κατοικίσιμο
Αυτός είναι ο πιο σοβαρός τύπος αποθησαυρισμού και άτομα σε αυτό το επίπεδο μπορεί να μην μπορούν να ζήσουν στο δικό τους σπίτι, ούτε να σωθεί το σπίτι τους για μελλοντική κατοίκηση. Τα ανθρώπινα και ζωικά απορρίμματα συλλέγονται συχνά σε δοχεία που δεν μπορούν να απορριφθούν στην τουαλέτα αλλά παραμένουν μέσα και γύρω από το σπίτι. Οι καταστάσεις αποθησαυρισμού επιπέδου 5 πληρούν συχνά τα ακόλουθα κριτήρια:
- Σοβαρές δομικές ζημιές στο σπίτι
- Σπασμένοι ή γκρεμισμένοι τοίχοι
- Μεγάλοι κίνδυνοι πυρκαγιάς σε όλο το σπίτι, όπως συσσώρευση χαρτιού γύρω από ανοιχτές φλόγες
- Χωρίς ρεύμα ή τρεχούμενο νερό λόγω αμέλειας
- Ακαταστασία σε κάθε επιφάνεια, διάδρομο και χώρο δαπέδου
- Αισθητή συσσώρευση περιττωμάτων ανθρώπων και ζώων
- Οι περισσότεροι χώροι στο σπίτι είναι απρόσιτοι
Καθώς ένας αποθησαυριστής προχωρά στα επίπεδα αποθησαυρισμού, υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την υγιεινή και την ασφάλεια. Δεν είναι μόνο οι ίδιοι οι συλλέκτες μόνο θύματα σε αυτές τις καταστάσεις, αλλά και τα αγαπημένα πρόσωπα και οι γείτονες τους. Ενώ η αποθησαύριση μπορεί να επηρεάσει όλες τις ηλικίες και τα δημογραφικά στοιχεία, παρατηρείται συχνά σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.
Σε σοβαρές περιπτώσεις, τα άτομα γίνονται απομονώνονται από τους φίλους και την οικογένεια. Ο ακούσιος θάνατος μπορεί να προκληθεί από τις μη ασφαλείς συνθήκες που δημιουργούνται από μια κατάσταση αποθησαυρισμού. Ενώ τα επίπεδα συσσώρευσης που παρουσιάζονται βοηθούν στον εντοπισμό διαφορετικών επιπέδων σοβαρότητας που είναι εγγενείς στην πάθηση, η συγκεκριμένη κατάσταση κάθε ατόμου θα είναι διαφορετική.
Ο αποθησαυρισμός είναι σοβαρός και πρέπει να αντιμετωπιστεί με τον σωστό τρόπο.
Συνήθως είναι δύσκολη στη θεραπεία της διότι οι περισσότεροι που νοσούν από αυτή δεν την καταλαβαίνουν και αρνούνται πεισματικά τόσο την διαταραχή, όσο και την επίδραση της στην καθημερινότητα τους. Η θεραπεία ενός ασθενούς από τη διαταραχή συνήθως περιλαμβάνει και τη συμβολή ψυχιάτρου, φαρμακευτικής αγωγής. Ο θεραπευτής συχνά ζητάει να συζητήσει το συγκεκριμένο πρόβλημα και με άλλα μέλη της οικογένειας του ασθενούς.
Έρευνες έχουν δείξει ότι η διαταραχή πολλές φορές συνδέεται με αυτό-παραμέληση. Προσβάλλει συχνά ανθρώπους που ζουν μόνοι, ανύπαντροι ή χωρισμένοι, είχαν παιδική ζωή γεμάτη στερήσεις και κακή σχέση με τα μέλη της αρχικής οικογένειας τους. Η πιο συχνή τους άμυνα είναι «θα το χρειαστώ αυτό κάποια μέρα».
