Όταν κάποιος που νοιάζεστε σας λέει ψέματα πιθανότατα θα νιώσετε προδοσία, οργή και ίσως ακόμα και ανόητοι, γιατί πως είναι δυνατόν να σας ξεγέλασαν έτσι; «Οι άνθρωποι αρχίζουν να αμφισβητούν τον εαυτό τους και πως θα μπορούσαν να ήταν τόσο ανίδεοι», λέει ο Christian L. Hart, καθηγητής ψυχολογίας στο Texas Woman’s University, όπου διευθύνει το Human Deception Laboratory. Αν υπάρχει ελπίδα να επιδιορθωθεί η σχέση θα χρειαστεί να κάνετε μια συζήτηση και να διευκρινίσετε το τι ακριβώς έχει συμβεί. 

«Όταν πιάνετε κάποιον να λέει ψέματα, ο τρόπος που θα τον προσεγγίσετε θα επηρεάσει δραματικά την αντίδρασή του» επισημαίνει ο Hart. Καλό είναι να μειώσετε την πίεση και να μην τον κατηγορήσετε απερίφραστα ότι είναι ψεύτης· «Μια ζεστή προσέγγιση τείνει να είναι πολύ πιο παραγωγική από μια κατηγορητική. Είναι πιο πιθανό να πετύχουμε μια ομολογία όταν ο άλλος νιώθει ασφαλής, όχι όταν νιώθει στριμωγμένος». 

«Ξέρω ότι θα είναι άβολο να το συζητήσουμε, αλλά είναι σημαντικό»
Να επιδιώκετε πάντα τα γεγονότα, όχι το άτομο, συμβουλεύει η Pamela Meyer, εξετάστρια απάτης και συγγραφέας του Liespotting: Proven Techniques to Detect Deception. Αυτό σημαίνει «να ξεκινάτε με περιέργεια, αλλά να είστε ταυτόχρονα ήρεμοι. Ξέρουμε από πολλές έρευνες ότι οι άνθρωποι είναι πιο πρόθυμοι να μιλήσουν αν αισθάνονται ότι έχουν απέναντί τους κάποιον δίκαιο». 

Η Meyer προτιμά να ανοίγει τη συζήτηση ως εξής: «Χρειάζεται να φέρω στην επιφάνεια κάτι που με ενοχλεί» ή «Αισθάνομαι υποχρεωμένος να το αναφέρω αυτό». Αυτό είναι πολύ πιο αποτελεσματικό από το να ξεκινήσετε π.χ. δηλώνοντας: «Ξέρω ότι είπες ψέματα την περασμένη εβδομάδα», κάτι που το μόνο που θα καταφέρει είναι να βάλει τον άλλον σε θέση άμυνας. 

«Είμαι λίγο μπερδεμένος, μπορείς να μου πεις ξανά τι έγινε το Σάββατο βράδυ;»
Αν δεν έχετε ακόμη αποκαλύψει την αλήθεια, δοκιμάστε την προσέγγιση της χοάνης, προτείνει η Meyer: Ξεκινήστε με γενικές, ανοιχτές ερωτήσεις πριν γίνετε πιο συγκεκριμένοι. Βοηθά να προσθέτετε σε αυτές τις ερωτήσεις αυτό που αποκαλεί «γέφυρες σύνδεσης», οι οποίες απαλύνουν την ερώτηση, ενθαρρύνοντας την ειλικρίνεια. 

«Αντί να πείτε: “Ποια φόρμα συμπλήρωσες;”, θα μπορούσε να είναι: “Είμαι λίγο μπερδεμένος. Ποια φόρμα συμπλήρωσες;”», εξηγεί. «Αντί να ρωτήσετε: “Είδες τον Γιάννη το Σάββατο;”, μπορείτε να πείτε: “Είναι πιθανό να είδες τον Γιάννη το Σάββατο;”». Αυτό βοηθά τους ανθρώπους να νιώθουν ότι διευκρινίζουν τις λεπτομέρειες της κατάστασης αντί να ομολογούν ψέμα, κάτι που σημαίνει ότι είναι πιο πιθανό να αποκαλύψουν ολόκληρη την ιστορία. 

«Βοήθησέ με να καταλάβω τι συμβαίνει εδώ»
Αυτό είναι ένα ακόμη παράδειγμα μιας ήρεμης, ανοιχτής προσέγγισης που δεν κάνει τον άλλο να αισθανθεί ότι τον θεωρείτε ψεύτη, λέει ο Hart. Θα μπορούσατε επίσης να το διατυπώσετε έτσι: «Δεν νομίζω ότι καταλαβαίνω την αλήθεια εδώ. Μπορείς να με βοηθήσεις να την ξεκαθαρίσω;» 

«Συνήθως, όταν οι άνθρωποι λένε ψέματα υποθέτουν ότι ο άλλος θα το πιστέψει. Η φράση αυτή δείχνει ότι εσύ δεν το “αγοράζεις”», λέει ο Hart. «Κάποιες φορές, ο άλλος “διπλασιάζει” το ψέμα, άλλες το τροποποιεί. Πολύ συχνά όμως συνειδητοποιεί ότι το να πει την αλήθεια είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να προχωρήσει η συζήτηση». 

«Είσαι πολύ ευγενικός που το λες, αλλά ξέρουμε ότι δεν ισχύει»
Ένας βασικός λόγος που οι άνθρωποι, ιδίως οι γυναίκες λένε ψέματα είναι για να διατηρήσουν τη συνοχή σε σημαντικές σχέσεις. Μπορεί να θέλουν να κάνουν τον σύντροφό τους να νιώσει καλύτερα ή (έστω και λανθασμένα) να πιστεύουν ότι έτσι βελτιώνουν τη σχέση. «Δεν θέλεις να τους απομακρύνεις κατά λάθος, γιατί ο στόχος τους δεν είναι να σε διώξουν, είναι να σε φέρουν πιο κοντά», εξηγεί ο Kevin Colwell, καθηγητής ψυχολογίας στο Southern Connecticut State University, που μελετά την εξαπάτηση. 

Προτείνει τη μέθοδο της “συναισθηματικής διεκδίκησης”: αναγνωρίζεις το συναίσθημα ή την ανάγκη του άλλου, ενώ εκφράζεις τη δική σου αλήθεια. Παράδειγμα: «Εκτιμώ που λες ότι μοιάζω με μοντέλο, αγάπη μου, αλλά ξέρω ότι τα καλύτερά μου χρόνια πέρασαν». «Ξεκινάς με κάτι συναισθηματικό για να “δέσεις” την επαφή και μετά λες το δικό σου», τονίζει ο Colwell. «Προσπαθείς να διαφυλάξεις τη σχέσηκι αυτός ήταν ο λόγος του ψέματος εξαρχής». 

«Ήταν παρορμητικό αυτό που είπες»
Οι νέοι συχνά λένε ψέματα λόγω ανασφάλειας και δεν θα καταφέρεις τίποτα αν τους ξεμπροστιάσεις τη στιγμή που συμβαίνει, λέει ο Colwell. Αντ’ αυτού, αργότερα, όταν θα βρίσκονται σε ασφαλές περιβάλλον κι αισθάνονται άνετα, μπορείς να ανοίξεις το θέμα: «Ίσως το παράκανες λίγο μ’ αυτό που είπες πριν». 

Στόχος είναι να ανοίξεις μια συζήτηση και να δημιουργήσεις ευκαιρία για προσωπική ανάπτυξη. 

«Αυτό δεν ταιριάζει με ό,τι είπες νωρίτερα»
Με αυτή την προσέγγιση δεν αποκαλείς άμεσα κάποιον ψεύτη. «Είναι απλώς μια ανοιχτή αναγνώριση ότι όσα λέγονται τώρα δεν συμφωνούν με όσα ειπώθηκαν προηγουμένως», λέει ο Hart. «Έτσι δίνεις στον άλλον την ευκαιρία να διορθώσει την κατάσταση και συχνά βλέπουμε να παραδέχεται την αλήθεια: “Α, αυτό που εννοούσα πραγματικά ήταν…”». 

«Να κάτι που ξέρω με βεβαιότητα»
Αν έχεις δοκιμάσει άλλες τεχνικές και ο φίλος σου δεν παραδέχεται τίποτα, αλλά εσύ γνωρίζεις σίγουρα ότι λέει ψέματαμπορείς να χρησιμοποιήσεις τη “στρατηγική παρουσίαση αποδείξεων”, εξηγεί ο Hart. Διατύπωσε το κάπως έτσι: «Άσε με να σου πω κάτι που ξέρω στα σίγουρα». 

«Αυτό αντιστρέφει τη δυναμική ισχύος και δίνει στον ψεύτη να καταλάβει πως ίσως ήδη κατέχεις την αλήθεια ή τουλάχιστον ένα σημαντικό κομμάτι της. Τότε είναι πιο πιθανό να “λυγίσει” και να μην επιμείνει στο ψέμα». 

«Είναι πραγματικά σημαντικό να έχουμε μια ειλικρινή σχέση. Ελπίζω κι εσύ να είσαι ειλικρινής μαζί μου»
Όποιος κι αν είναι ο συνομιλητής σου, το παιδί σου, ένας νέος/μια νέα σύντροφος, ακόμη κι ο δεύτερος ξάδερφος η σχέση θα ανθίσει μόνο αν βασίζεται στην ειλικρίνεια. Δεν χρειάζεται να ωραιοποιήσεις τα λόγια σου: αν πιάσεις κάποιον να λέει ψέματα, υπενθύμισέ του ότι η ειλικρίνεια είναι το θεμέλιο της εμπιστοσύνης και του σεβασμού, κάτι στο οποίο πρέπει να δεσμευτείτε και οι δύο. «Ο στόχος είναι να δουλεύουμε καθημερινά για να είμαστε όσο πιο ειλικρινείς γίνεται. Η ειλικρίνεια είναι μια συνήθεια που απαιτεί εξάσκηση, και μερικές φορές είναι δύσκολη. Όσο περισσότερο εξασκούμαστε, τόσο πιο εύκολα ξεπερνάμε αυτές τις δυσκολίες». 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.