Κατάθλιψη. Από τις λίγες λέξεις που έχει χρησιμοποιηθεί τόσο πολύ και τόσο λάθος. Πόσο συχνά δεν ακούμε τη φράση, «έπεσα σε κατάθλιψη» από κάποιον που είναι απλά στεναχωρημένος, ή πόσο συχνά δεν αμφισβητείται η ύπαρξή της για άτομα που “δεν φάινονται καταθλιπτικά”. 

Σίγουρα, από κάποιον εξωτερικό παρατηρητή, η κατάθλιψη δεν έχει πάντα νόημα. Μπορεί να μοιάζει με μια υπερβολική αντίδραση σε έναν συγκεκριμένο στρεσογόνο παράγοντα ή ακόμα και μία αντίδραση «για το τίποτα».

Αν και υπάρχουν γνωστές, αποτελεσματικές θεραπείες για ψυχικές διαταραχές, περισσότερο από το 75% των ανθρώπων σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος δεν λαμβάνουν καμία θεραπεία .  Τα εμπόδια στην αποτελεσματική φροντίδα περιλαμβάνουν την έλλειψη επενδύσεων στην περίθαλψη ψυχικής υγείας, την έλλειψη εκπαιδευμένων παρόχων υγειονομικής περίθαλψης και την έλλειψη ενημέρωσης.

Παρ’ όλο που τα ζητήματα ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη, ολοένα και περισσότερο βγαίνουν από τη σφαίρα των ταμπού, υπάρχει ακόμα έντονο το κοινωνικό στίγμα, ενώ πολλοί μύθοι και παρανοήσεις εξακολουθούν να υφίστανται.

Η κατάθλιψη «δεν είναι πραγματική ασθένεια»

Μερικοί άνθρωποι δυσφημούν την κατάθλιψη υποστηρίζοντας ότι δεν είναι μια πραγματική ιατρική κατάσταση, πιστεύοντας ότι είναι μια επιλογή που κάνει ένα άτομο ή αποτέλεσμα ενός χαρακτηριστικού της προσωπικότητας. Συχνά αντιμετωπίζεται ώς ένα είδος θλίψης ή αυτολύπησης παρά ως μια διαγνώσιμη και θεραπεύσιμη κατάσταση ψυχικής υγείας.

Η κατάθλιψη όμως είναι μία πραγματική ασθένεια. 

Είναι μια κατάσταση που περιγράφει το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών, 5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition (DSM-5)  το εργαλείο ταξινόμησης και διάγνωσης της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας. Περιλαμβάνει τόσο συναισθηματικά όσο και σωματικά συμπτώματα.

Για να λάβει ένα άτομο διάγνωση κατάθλιψης, πρέπει να πληροί τις προϋποθέσεις για τα κριτήρια του εγχειριδίου. Αυτά περιλαμβάνουν συμπτώματα που συνεχίζονται για τουλάχιστον 2 εβδομάδες και μπορούν να αλλάξουν σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται, αισθάνεται και ενεργεί ένα άτομο.

Επομένως, η κατάθλιψη δεν ισοδυναμεί με απλή θλίψη ή αυτολύπηση. Οι γιατροί έχουν συνδέσει την κατάθλιψη με ένα μείγμα βιολογικών, περιβαλλοντικών και ψυχολογικών παραγόντων.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση, η κατάθλιψη προκαλεί συναισθήματα θλίψης και συχνά απώλεια ενδιαφέροντος για οτιδήποτε κάποτε μπορεί να σε έκανε χαρούμενο. 

Η κατάθλιψη διαφέρει από τις τακτικές αλλαγές στη διάθεση και τα συναισθήματα για την καθημερινή ζωή. Μπορεί να επηρεάσει όλες τις πτυχές της ζωής, συμπεριλαμβανομένων των σχέσεων με την οικογένεια, τους φίλους και την κοινότητα. Μπορεί να προκύψει ή να οδηγήσει σε προβλήματα στο σχολείο και στην εργασία.

 Ευτυχώς όμως είναι και θεραπεύσιμη. 

«Δεν υπάρχει κανένας λόγος να έχεις κατάθλιψη»

Πόσε φορές δεν έχουμε ακούσει αυτή τη φράση; Πολλάκις έχω ακούσει ανθρώπους να το χρησιμοποιούν αυτό για να περιγράψουν την κατάθλιψη κάποιου άλλου. «Μια χαρά είναι η ζωή του/της, τα έχει όλα. Δεν υπάρχει λόγος να έχει κατάθλιψη!»

Αρχικά, ας υπογραμμίσουμε ότι δεν μπορούμε να ξέρουμε την καθημερινότητα του άλλου. Όσο προνομιούχος και αν φαίνεται, το τι ζητήματα αντιμετωπίζει στην προσωπική του ζωή μόνο το ίδιο το άτομο γνωρίζει. Ακόμα όμως και αν δεν αντιμετωπίζει κάτι εμφανές, κάτι απτό, κάτι σημαντικό, η εμφάνιση κατάθλιψης δεν εξαρτάται από αυτό.

Η κατάθλιψη μπορεί να προκαλέσει ανεξήγητες περιόδους απελπισίας, θλίψης και ματαιότητας. Αυτά τα επεισόδια μπορεί να διαρκέσουν για παρατεταμένες περιόδους. Μπορεί να προκύψουν ξαφνικά και ανεξήγητα, δε θα σου χτυπήσουν την πόρτα. Εμφανίζονται ξαφνικά, ακόμα και όταν τα πράγματα στη ζωή σας φαίνονται να πηγαίνουν καλά.

Η παιδική ηλικία, τα τραύματα, το υπόβαθρο του τραύματος και η γενετική προδιάθεση παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση κατάθλιψης και μερικές φορές ο οργανισμός δεν έχει τους πόρους να αντιμετωπίσει επαρκώς έναν στρεσογόνο παράγοντα. 

«Αν οι γονείς σου έχουν κατάθλιψη, θα έχεις και εσύ»

Αν και  υπάρχουν έρευνες ότι η κατάθλιψη έχει μια γενετική συνιστώσα, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι τα παιδιά είναι προορισμένα να αναπτύξουν και να βιώσουν κατάθλιψη όπως οι γονείς τους. Η κληρονομικότητα φαίνεται να επηρεάζει τον κίνδυνο και την ευαισθησία ενός ατόμου περισσότερο από την πραγματική ανάπτυξη της πάθησης.

Αν και είναι χρήσιμο και συχνά σωτήριο να γνωρίζουμε το οικογενειακό μας ιστορικό, δεν πρέπει να σταθούμε μόνο σε αυτό. Η εστίαση σε παράγοντες που μειώνουν τον κίνδυνο κατάθλιψης, όπως η αποφυγή χρήσης ουσιών και η εξάσκηση της αυτοφροντίδας, είναι καλύτερη χρήση του χρόνου και της ενέργειας μας. 

Οι άνθρωποι που έχουν ζήσει κακοποίηση, σοβαρές απώλειες ή άλλα στρεσογόνα γεγονότα είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν κατάθλιψη. 

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, υπολογίζεται ότι το 3,8% του πληθυσμού εμφανίζει κατάθλιψη, συμπεριλαμβανομένου του 5% των ενηλίκων (4% στους άνδρες και 6% στις γυναίκες) και στο 5,7% των ενηλίκων άνω των 60 ετών. Περίπου 280 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο έχουν κατάθλιψη  και οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι περίπου το 15% του ενήλικου πληθυσμού θα εμφανίσει κατάθλιψη κάποια στιγμή στη ζωή του. 

 Η κατάθλιψη είναι περίπου 50% πιο συχνή στις γυναίκες παρά στους άνδρες. Παγκοσμίως, περισσότερο από το 10% των εγκύων γυναικών και των γυναικών που μόλις γέννησαν εμφανίζουν κατάθλιψη.

«Δεν βοηθάει τον εαυτό του! Απλά Μην το σκέφτεσαι! Μην στεναχωριέσαι, σκέψου θετικά!» 

Παρά το τι μπορεί να σας κάνει να πιστεύετε στο Instagram ή το TikTok, δεν είναι τόσο εύκολο να απαλλαγείτε από την κατάθλιψη. Ίσως αυτό να λειτουργεί για λίγους τυχερούς, αλλά για τους περισσότερους ανθρώπους, δεν είναι τόσο εύκολο – και δεν φταινε. Ακριβώς όπως δεν θα κατηγορούσατε τον εαυτό σας που έχετε κάποιο πρόβλημα στο θυρεοειδή,  η σοβαρότητα της κατάθλιψής σας δεν είναι δικό σας λάθος.

Η κατάθλιψη, όπως και οι περισσότερες άλλες παθήσεις ψυχικής υγείας, υπάρχει σε μια συνέχεια. Αυτό μπορεί να κυμαίνεται από μερικά συμπτώματα που συνήθως σχετίζονται με την κατάθλιψη (δηλαδή κακή διάθεση, κόπωση, απώλεια όρεξης) αλλά όχι αρκετά για να επιτευχθεί η διάγνωση – μέχρι τη σοβαρή μείζονα καταθλιπτική διαταραχή, η οποία μπορεί να περιορίσει σοβαρά τον τρόπο με τον οποίο κάποιος μπορεί να φροντίσει τον εαυτό του.

Το να πείτε σε κάποιον με σοβαρή, αυτοκτονική κατάθλιψη ότι το μόνο που χρειάζεται να κάνει είναι να σκέφτεται θετικά είναι σαν να χρησιμοποιείτε ένα επίδεσμο για μια τρύπα από σφαίρα.

Αν και μπορεί οι προθέσεις να είναι καλές το να πείτε σε κάποιον πώς αυτό το μικρό πράγμα θεράπευσε την κατάθλιψή σας μπορεί να κάνει κάποιον να αισθάνεται ανίκανος να ξεπεράσει το τεράστιο αυτό κενό που νιώθει- και μπορεί να αυξήσει τα συναισθήματα ντροπής και στιγματισμού.

«Δεν φαίνεται να έχει κατάθλιψη- Δεν φαίνεται καταθλιπτικός»

Η κατάθλιψη έχει πολλές μορφές και πρόσωπα. Μπορεί να μοιάζει με τον σκυθρωπό έφηβο στο δωμάτιό τους που φοράει μόνο μαύρα. Με μία χαρούμενη δασκάλα που φοράει μόνο πολύχρωμα ρούχα, με έναν πολύ επιτυχημένο στον τομέα του άνθρωπο, με μία πλούσια επιχειρηματία και έναν πασίγνωστο ηθοποιό. Η κατάθλιψη μπορεί επίσης να μοιάζει με το άτομο στον καθρέφτη σας ή στο σπίτι σας.

Η κατάθλιψη μπορεί να συμβεί σε οποιονδήποτε. Σε μια δημοσκόπηση του 2023, 1 σχεδόν στους 3 ανθρώπους είπε ότι είχε λάβει διάγνωση κατάθλιψης στη διάρκεια της ζωής του, επομένως πιθανότατα γνωρίζετε κάποιον πολύ κοντινό σας άνθρωπο που έχει αντιμετωπίσει κατάθλιψη.

Ενώ μερικοί άνθρωποι με μελαγχολικό ταμπεραμέντο μπορεί να είναι πιο επιρρεπείς στην κατάθλιψη, υπάρχουν και άνθρωποι εξωστρεφείς, με φανερά χαρούμενο χαρακτήρα που αντιμετωπίζουν επίσης την κατάθλιψη. 

Σαν ασθένεια, έχει πολλές μορφές και μπορεί να κατηγοριοποιηθεί με διάφορους τρόπους: “χαμογελαστή” κατάθλιψη, κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας, συγκαλυμμένη κατάθλιψη. Συχνά, αυτοί είναι οι άνθρωποι που “θα περίμενες λιγότερο” να έχουν κατάθλιψη. Μπορεί να είναι ο γείτονας, ή ο συνάδελφός σου, που έχει μία γεμάτη καθημερινότητα, βγαίνει με φίλους, έχει ασχολίες, βγάζει το σκύλο βόλτα και του αρέσει να πηγαίνει σινεμά. 

Αυτό που βλέπεις όμως δεν είναι όλο το παγόβουνο. Οι σκέψεις και τα συναισθήματα μπορεί να είναι πολύ σκοτεινά. Τόσο σκοτεινά που ούτε και το ίδιο το άτομο δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει και να παραδεχτεί ότι είναι σημάδι κατάθλιψης.