Το να προσπαθείς να μιλήσεις σε κάποιον κολλημένο στο κινητό είναι μια τόσο καθολική εμπειρία, που έχει αποκτήσει και δική της ονομασία: «phubbing», συντομογραφία του phone snubbing, δηλαδή αγνόηση κάποιου υπέρ του τηλεφώνου.
«Όλοι το μισούν, αλλά όλοι το έχουν κάνει κιόλας», λέει η Jean Twenge, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο και συγγραφέας του επερχόμενου βιβλίου 10 κανόνες για να μεγαλώσετε παιδιά σε έναν κόσμο υψηλής τεχνολογίας. «Όταν κάποιος σε phubάρει, νιώθεις ότι δεν είσαι σημαντικός, ότι αυτό που βλέπει στο κινητό του είναι πιο σημαντικό από εσένα».
Το phubbing επηρεάζει αρνητικά την ψυχική υγεία, την ικανοποίηση από τις διαπροσωπικές σχέσεις και τη γενική ευημερία. Γι’ αυτό αξίζει να μιλήσουμε όταν η ψηφιακή απόσπαση προσοχής παρεμβαίνει. «Είναι δύσκολο και άβολο, αλλά πρέπει να το κάνουμε. Πρέπει να αντιμετωπίζουμε αυτή την κατάσταση».
«Έχω ένα group chat που έχει πάρει φωτιά αυτή τη στιγμή, αλλά θα προτιμούσα να μιλήσουμε χωρίς περισπασμούς. Μπορούμε να βάλουμε τα κινητά στις τσάντες μας;»
Η Twenge θυμάται ένα περιστατικό από πριν μερικά χρόνια, όπου μια παρέα γυναικών, όταν έβγαινε για φαγητό, έβαζε όλα τα κινητά στη μέση του τραπεζιού. Όποια έπιανε πρώτη το τηλέφωνό της, πλήρωνε τον λογαριασμό. Αν και έξυπνο, η Twenge προτείνει κάτι απλούστερο: μια φιλική πρόταση να τα βάλετε στις τσάντες σας, εκτός οπτικού πεδίου.
«Όλα καλά;»
Αυτή η ερώτηση αφήνει περιθώριο να υπάρχει επείγον περιστατικό — ενώ παράλληλα υπαινίσσεται ότι αν δεν υπάρχει το κινητό μπορεί να περιμένει.
Μπορεί να φανεί λίγο σαν “κατσάδα”, αλλά είναι καλύτερο από το να πεις απότομα «άσε το τηλέφωνο».
«Έχει κάτι ενδιαφέρον εκεί που να μπορώ να δω κι εγώ;»
Αυτός ο τρόπος είναι ιδανικός για να φέρεις κάποιον πίσω στη συζήτηση. Αντί να του πεις να αφήσει το κινητό, τον ενθαρρύνεις να μοιραστεί κάτι με εσένα.
«Έχω δει να λειτουργεί και με τους δύο τρόπους. Μερικές φορές είναι απλώς ένα μήνυμα, αλλά άλλες φορές μπορεί να είναι κάτι διασκεδαστικό, όπως ένα βίντεο ή μια αστεία φωτογραφία».
Σε κάθε περίπτωση, ο στόχος είναι να επιστρέψει το άτομο στη διά ζώσης επαφή.
«Είναι καλή στιγμή να μιλήσουμε ή να επιστρέψω όταν τελειώσεις;»
Αυτός ο τρόπος είναι ευθύς, αλλά ευγενικός. Δείχνει πως έχεις παρατηρήσει ότι το άλλο άτομο είναι αφηρημένο, χωρίς όμως να το απαιτείς επιθετικά. Η Tessa Stuckey, θεραπεύτρια και ιδρύτρια του Project LookUp, μιας μη κερδοσκοπικής πρωτοβουλίας για πιο υγιείς σχέσεις με τις οθόνες, λέει: «Του δίνεις αυτονομία, ενώ παράλληλα αναγνωρίζεις και τις δικές σου ανάγκες». Συχνά, λέει, αρκεί απλώς να δείξεις ότι παρατήρησες την απουσία τους από τη στιγμή, για να κάνουν οι ίδιοι ένα “reset”.
«Μου λείπεις όταν είσαι στο τηλέφωνό σου»
Το να πεις σε κάποιον ότι σου λείπει προέρχεται από μια θέση ευαλωτότητας και όχι κατηγορίας — και η Stuckey λέει πως σχεδόν σίγουρα θα αγγίξει την καρδιά του φίλου σου. «Εκφράζεις ότι το τηλέφωνο δημιουργεί απόσταση και ότι θέλεις σύνδεση». Επιπλέον, προσκαλεί στην ενσυναίσθηση: οι περισσότεροι δεν καταλαβαίνουν πόσο επηρεάζει τη χρήση της οθόνης τους τους γύρω τους, μέχρι να τους το επισημάνεις ευγενικά. Το κόλπο, προσθέτει η Stuckey, είναι να το πεις με ζεστασιά και ειλικρίνεια, ώστε να νιώθει σαν ένα συναισθηματικό τσίμπημα και όχι σαν ενοχική επίπληξη.
«Μπορούμε να κάνουμε ένα διάλειμμα 10 λεπτών από τα τηλέφωνα; Πραγματικά θέλω να τα πούμε»
Το να ζητήσεις από κάποιον να αφήσει το κινητό για τόσο μικρό χρονικό διάστημα είναι ρεαλιστικό — είναι ένα πολύ εύκολο διάλειμμα. Δεν του ζητάς να αποσυνδεθεί για πάντα, αλλά προσκαλείς να μοιραστείτε μια κοινή στιγμή. «Οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να αποσυνδεθούν όταν υπάρχει σαφές χρονικό όριο και καλός λόγος».
«Έλα φίλε, ας ξανασυνδεθούμε»
Πριν από επτά χρόνια, όταν ο Seán Killingsworth ήταν στο λύκειο, αντιμετώπιζε τόσο έντονο πρόβλημα με την υπερβολική χρήση οθόνης που αντάλλαξε το smartphone του με ένα τηλέφωνο τύπου «flip». Λειτούργησε (ένιωθε πιο χαρούμενος και παρών) αλλά οι συνομήλικοί του συνέχιζαν να είναι κολλημένοι στα τηλέφωνά τους, οπότε πήρε το θέμα ένα βήμα παραπέρα και ίδρυσε το Reconnect, μια ομάδα που τώρα διοργανώνει εκδηλώσεις χωρίς τηλέφωνα σε πανεπιστημιουπόλεις σε όλη την Αμερική. Ιδανικά θα υπήρχαν περισσότερες ευκαιρίες για κοινωνικοποίηση χωρίς τηλέφωνα. «Πρέπει να προσπαθήσουμε να βγούμε μαζί χωρίς τα τηλέφωνά μας κάποια στιγμή.» Συζήτησε γιατί έχει σημασία να είστε παρόντες ο ένας για τον άλλον. Την επόμενη φορά που θα δεις τους φίλους σου να κοιτάζουν περισσότερο το Facebook παρά το πρόσωπό σου, κάνε μια ήπια υπενθύμιση.
«Αυτές οι στιγμές μαζί σου έχουν πραγματική σημασία για μένα»
Αν είσαι σε δείπνο με φίλους ή περνάς ποιοτικό χρόνο με κάποιο μέλος της οικογένειάς σου που δεν βλέπεις συχνά, σκέψου να τονίσεις τη σημασία της στιγμής. Μπορείς να προσθέσεις: «Θα μισούσα να κοιτάζω πίσω και να νιώθω ότι χάσαμε αυτές τις στιγμές λόγω των οθονών μας» προτείνει ο Dr. James Sherer, ψυχίατρος που ασχολείται με τις εθιστικές συμπεριφορές και συν-εκδότης του βιβλίου Technological Addictions της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας.
«Έχω παρατηρήσει ότι όταν είμαστε μαζί, είσαι αρκετά συχνά στο TikTok, και αυτό με κάνει να νιώθω σαν να με αγνοείς»
Εστιάζοντας στο πως η χρήση του τηλεφώνου από κάποιον σε κάνει να νιώθεις μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικό από σχόλια που προκαλούν αντιδράσεις, λέει ο Sherer. Δεν πρόκειται να καταφέρεις πολλά φωνάζοντας «Είσαι συνέχεια στο TikTok! Δεν νοιάζεσαι για μένα!» Ωστόσο, τονίζοντας τις δικές σου παρατηρήσεις και πώς η συμπεριφορά κάποιου σε επηρεάζει, σπέρνεις έναν σπόρο που μπορεί να τους ωθήσει να ξανασκεφτούν τις συνήθειές τους. «Το πιο σημαντικό είναι να το προσεγγίζεις χωρίς κριτική διάθεση. Δεν είσαι εκεί για να επιτεθείς στο άτομο».
«Τζιτζιφιόγκος» ή λέξη κλειδί…
Ο γιος της Kate ήταν μόλις 8 ετών εκείνο το χριστουγεννιάτικο πρωινό, όταν παρατήρησε ότι μερικά μέλη της οικογένειας ήταν πιο απορροφημένα στις οθόνες των κινητών τους παρά στο να τον βλέπουν να ανοίγει τα δώρα του. Τότε του ήρθε μια ιδέα: να συμφωνήσουν όλοι σε μια αστεία λέξη-σύνθημα κάτι σαν «νεροποντίκι!» που θα φωνάζουν κάθε φορά που κάποιος χάνεται στο κινητό του. Ένα μικρό σήμα, για να τους υπενθυμίζει να είναι ξανά παρόντες, εκεί, μαζί.
*Με στοιχεία από το TIME.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
Το να προσπαθείς να μιλήσεις σε κάποιον κολλημένο στο κινητό είναι μια τόσο καθολική εμπειρία, που έχει αποκτήσει και δική της ονομασία: «phubbing», συντομογραφία του phone snubbing, δηλαδή αγνόηση κάποιου υπέρ του τηλεφώνου.
«Όλοι το μισούν, αλλά όλοι το έχουν κάνει κιόλας», λέει η Jean Twenge, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο και συγγραφέας του επερχόμενου βιβλίου 10 κανόνες για να μεγαλώσετε παιδιά σε έναν κόσμο υψηλής τεχνολογίας. «Όταν κάποιος σε phubάρει, νιώθεις ότι δεν είσαι σημαντικός, ότι αυτό που βλέπει στο κινητό του είναι πιο σημαντικό από εσένα».
Το phubbing επηρεάζει αρνητικά την ψυχική υγεία, την ικανοποίηση από τις διαπροσωπικές σχέσεις και τη γενική ευημερία. Γι’ αυτό αξίζει να μιλήσουμε όταν η ψηφιακή απόσπαση προσοχής παρεμβαίνει. «Είναι δύσκολο και άβολο, αλλά πρέπει να το κάνουμε. Πρέπει να αντιμετωπίζουμε αυτή την κατάσταση».
«Έχω ένα group chat που έχει πάρει φωτιά αυτή τη στιγμή, αλλά θα προτιμούσα να μιλήσουμε χωρίς περισπασμούς. Μπορούμε να βάλουμε τα κινητά στις τσάντες μας;»
Η Twenge θυμάται ένα περιστατικό από πριν μερικά χρόνια, όπου μια παρέα γυναικών, όταν έβγαινε για φαγητό, έβαζε όλα τα κινητά στη μέση του τραπεζιού. Όποια έπιανε πρώτη το τηλέφωνό της, πλήρωνε τον λογαριασμό. Αν και έξυπνο, η Twenge προτείνει κάτι απλούστερο: μια φιλική πρόταση να τα βάλετε στις τσάντες σας, εκτός οπτικού πεδίου.
«Όλα καλά;»
Αυτή η ερώτηση αφήνει περιθώριο να υπάρχει επείγον περιστατικό — ενώ παράλληλα υπαινίσσεται ότι αν δεν υπάρχει το κινητό μπορεί να περιμένει.
Μπορεί να φανεί λίγο σαν “κατσάδα”, αλλά είναι καλύτερο από το να πεις απότομα «άσε το τηλέφωνο».
«Έχει κάτι ενδιαφέρον εκεί που να μπορώ να δω κι εγώ;»
Αυτός ο τρόπος είναι ιδανικός για να φέρεις κάποιον πίσω στη συζήτηση. Αντί να του πεις να αφήσει το κινητό, τον ενθαρρύνεις να μοιραστεί κάτι με εσένα.
«Έχω δει να λειτουργεί και με τους δύο τρόπους. Μερικές φορές είναι απλώς ένα μήνυμα, αλλά άλλες φορές μπορεί να είναι κάτι διασκεδαστικό, όπως ένα βίντεο ή μια αστεία φωτογραφία».
Σε κάθε περίπτωση, ο στόχος είναι να επιστρέψει το άτομο στη διά ζώσης επαφή.
«Είναι καλή στιγμή να μιλήσουμε ή να επιστρέψω όταν τελειώσεις;»
Αυτός ο τρόπος είναι ευθύς, αλλά ευγενικός. Δείχνει πως έχεις παρατηρήσει ότι το άλλο άτομο είναι αφηρημένο, χωρίς όμως να το απαιτείς επιθετικά. Η Tessa Stuckey, θεραπεύτρια και ιδρύτρια του Project LookUp, μιας μη κερδοσκοπικής πρωτοβουλίας για πιο υγιείς σχέσεις με τις οθόνες, λέει: «Του δίνεις αυτονομία, ενώ παράλληλα αναγνωρίζεις και τις δικές σου ανάγκες». Συχνά, λέει, αρκεί απλώς να δείξεις ότι παρατήρησες την απουσία τους από τη στιγμή, για να κάνουν οι ίδιοι ένα “reset”.
«Μου λείπεις όταν είσαι στο τηλέφωνό σου»
Το να πεις σε κάποιον ότι σου λείπει προέρχεται από μια θέση ευαλωτότητας και όχι κατηγορίας — και η Stuckey λέει πως σχεδόν σίγουρα θα αγγίξει την καρδιά του φίλου σου. «Εκφράζεις ότι το τηλέφωνο δημιουργεί απόσταση και ότι θέλεις σύνδεση». Επιπλέον, προσκαλεί στην ενσυναίσθηση: οι περισσότεροι δεν καταλαβαίνουν πόσο επηρεάζει τη χρήση της οθόνης τους τους γύρω τους, μέχρι να τους το επισημάνεις ευγενικά. Το κόλπο, προσθέτει η Stuckey, είναι να το πεις με ζεστασιά και ειλικρίνεια, ώστε να νιώθει σαν ένα συναισθηματικό τσίμπημα και όχι σαν ενοχική επίπληξη.
«Μπορούμε να κάνουμε ένα διάλειμμα 10 λεπτών από τα τηλέφωνα; Πραγματικά θέλω να τα πούμε»
Το να ζητήσεις από κάποιον να αφήσει το κινητό για τόσο μικρό χρονικό διάστημα είναι ρεαλιστικό — είναι ένα πολύ εύκολο διάλειμμα. Δεν του ζητάς να αποσυνδεθεί για πάντα, αλλά προσκαλείς να μοιραστείτε μια κοινή στιγμή. «Οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να αποσυνδεθούν όταν υπάρχει σαφές χρονικό όριο και καλός λόγος».
«Έλα φίλε, ας ξανασυνδεθούμε»
Πριν από επτά χρόνια, όταν ο Seán Killingsworth ήταν στο λύκειο, αντιμετώπιζε τόσο έντονο πρόβλημα με την υπερβολική χρήση οθόνης που αντάλλαξε το smartphone του με ένα τηλέφωνο τύπου «flip». Λειτούργησε (ένιωθε πιο χαρούμενος και παρών) αλλά οι συνομήλικοί του συνέχιζαν να είναι κολλημένοι στα τηλέφωνά τους, οπότε πήρε το θέμα ένα βήμα παραπέρα και ίδρυσε το Reconnect, μια ομάδα που τώρα διοργανώνει εκδηλώσεις χωρίς τηλέφωνα σε πανεπιστημιουπόλεις σε όλη την Αμερική. Ιδανικά θα υπήρχαν περισσότερες ευκαιρίες για κοινωνικοποίηση χωρίς τηλέφωνα. «Πρέπει να προσπαθήσουμε να βγούμε μαζί χωρίς τα τηλέφωνά μας κάποια στιγμή.» Συζήτησε γιατί έχει σημασία να είστε παρόντες ο ένας για τον άλλον. Την επόμενη φορά που θα δεις τους φίλους σου να κοιτάζουν περισσότερο το Facebook παρά το πρόσωπό σου, κάνε μια ήπια υπενθύμιση.
«Αυτές οι στιγμές μαζί σου έχουν πραγματική σημασία για μένα»
Αν είσαι σε δείπνο με φίλους ή περνάς ποιοτικό χρόνο με κάποιο μέλος της οικογένειάς σου που δεν βλέπεις συχνά, σκέψου να τονίσεις τη σημασία της στιγμής. Μπορείς να προσθέσεις: «Θα μισούσα να κοιτάζω πίσω και να νιώθω ότι χάσαμε αυτές τις στιγμές λόγω των οθονών μας» προτείνει ο Dr. James Sherer, ψυχίατρος που ασχολείται με τις εθιστικές συμπεριφορές και συν-εκδότης του βιβλίου Technological Addictions της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας.
«Έχω παρατηρήσει ότι όταν είμαστε μαζί, είσαι αρκετά συχνά στο TikTok, και αυτό με κάνει να νιώθω σαν να με αγνοείς»
Εστιάζοντας στο πως η χρήση του τηλεφώνου από κάποιον σε κάνει να νιώθεις μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικό από σχόλια που προκαλούν αντιδράσεις, λέει ο Sherer. Δεν πρόκειται να καταφέρεις πολλά φωνάζοντας «Είσαι συνέχεια στο TikTok! Δεν νοιάζεσαι για μένα!» Ωστόσο, τονίζοντας τις δικές σου παρατηρήσεις και πώς η συμπεριφορά κάποιου σε επηρεάζει, σπέρνεις έναν σπόρο που μπορεί να τους ωθήσει να ξανασκεφτούν τις συνήθειές τους. «Το πιο σημαντικό είναι να το προσεγγίζεις χωρίς κριτική διάθεση. Δεν είσαι εκεί για να επιτεθείς στο άτομο».
«Τζιτζιφιόγκος» ή λέξη κλειδί…
Ο γιος της Kate ήταν μόλις 8 ετών εκείνο το χριστουγεννιάτικο πρωινό, όταν παρατήρησε ότι μερικά μέλη της οικογένειας ήταν πιο απορροφημένα στις οθόνες των κινητών τους παρά στο να τον βλέπουν να ανοίγει τα δώρα του. Τότε του ήρθε μια ιδέα: να συμφωνήσουν όλοι σε μια αστεία λέξη-σύνθημα κάτι σαν «νεροποντίκι!» που θα φωνάζουν κάθε φορά που κάποιος χάνεται στο κινητό του. Ένα μικρό σήμα, για να τους υπενθυμίζει να είναι ξανά παρόντες, εκεί, μαζί.
*Με στοιχεία από το TIME.
