“Η κοινωνία μας πιστεύει ότι το ποδόσφαιρο σκότωσε τον Andrés. Όχι, ο Andrés Escobar ήταν ένας ποδοσφαιριστής που σκοτώθηκε από την κοινωνία”. Αυτά ήταν τα λόγια του Francisco Maturana, του περίφημου προπονητή της εθνικής ομάδας της Κολομβίας, όταν ρωτήθηκε χρόνια αργότερα για τη δολοφονία του Andrés Escobar λίγο μετά τον περιβόητο αποκλεισμό στον πρώτο γύρο από το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1994. Ο Maturana θεωρείται η πατρική φιγούρα και ο αρχιτέκτονας της πρώτης χρυσής γενιάς που οδήγησε την Κολομβία στο υψηλότερο επίπεδο του παγκόσμιου ποδοσφαίρου κατά τη διάρκεια του χάους και των εμφύλιων ταραχών στη Κολομβία. Σε ηλικία μόλις 19 ετών, ο Andrés Escobar κυριάρχησε στο κολομβιανό ποδόσφαιρο. Ως ένας νεαρός, ταλαντούχος κεντρικός αμυντικός που μεγάλωσε στους δρόμους του Μεντεγίν, έγινε γρήγορα ένας σημαντικός παίκτης στη σύνθεση της Ατλέτικο Νασιονάλ, μιας πανίσχυρης ομάδας της Νότιας Αμερικής. Μόλις τρία χρόνια μετά το ντεμπούτο του, οδήγησε τους Los Verdolagas στην κατάκτηση της ηπείρου, κατακτώντας το Copa Libertadores απέναντι στην Club Olimpia de Paraguay.  Η Νασιονάλ έγινε η πρώτη κολομβιανή ομάδα που κατέκτησε τον σημαντικότερο τίτλο της ηπείρου. Όταν κλήθηκε στην εθνική ομάδα στα 21 του χρόνια, είχε ήδη τη φήμη ενός συγκεντρωμένου, πειθαρχημένου ποδοσφαιριστή, με σπάνιο κομψό στυλ. Παρόλο που γνωστά ονόματα όπως ο Carlos Valderrama, ο Rene Higuita και ο Faustino Asprilla έκαναν πρωτοσέλιδα σε όλη τη Νότια Αμερική και την Ευρώπη, όλοι στην Κολομβία ήξεραν ότι υπήρχε μόνο ένας αρχηγός, ένας πραγματικός τζέντλεμαν του ποδοσφαίρου: Ο Andres Escobar.

El Caballero del Fútbol

Ο Andres Escobar Saldarriaga, ο χαρισματικός αμυντικός με το προσωνύμιο El Caballero del Fútbol (ο ” τζέντλεμαν” του ποδοσφαίρου),ήταν αμυντικός. Το παιχνίδι του ήταν πειθαρχημένο και απέπνεε ένα είδος αποφασιστικής ηρεμίας. Υπάρχουν κάποιοι αμυντικοί που έχουν αυτό το χάρισμα  να ηρεμούν τα πάντα όπου κι αν πάνε στο γήπεδο. Μια επίθεση είναι ένα πραγματικά συναρπαστικό θέαμα. Κάνει την καρδιά σου να χτυπάει πιο γρήγορα. Κάνει τα πάντα να φαίνονται ξέφρενα και συναρπαστικά. Αλλά αν είσαι αμυντικός; Όχι, δεν είναι αυτό που θέλεις. Θέλεις να πέσουν οι ρυθμοί. Θέλεις ο ενθουσιασμός να διαλυθεί. Υπάρχουν ελάχιστοι αμυντικοί στην ιστορία του ποδοσφαίρου, που φαίνεται να διαλύουν αυτή τη φρενίτιδα μέσω της προσωπικότητάς τους. Ο Paolo Maldini και ο Andrés Escobar είχαν αυτό το χάρισμα. Ο Andrés Escobar πίστευε ότι υπήρχε σύνδεση μεταξύ του τρόπου που ζούσες τη ζωή σου και του τρόπου που έπαιζες ποδόσφαιρο. Έλεγε ότι αν η ζωή σου είναι ανοργάνωτη, θα είσαι ένα χάος στο γήπεδο. Υπάρχει ένα βίντεο που λατρεύω από το μακρινό 1988. Ο Andrés είναι ένα ανερχόμενο αστέρι. Μόλις δύο μήνες μέλος της εθνικής ομάδας της Κολομβίας κάνει κάτι καταπληκτικό. Σκοράρει εναντίον της Αγγλίας στο Γουέμπλεϊ. Τρομερή κεφαλιά από κόρνερ. Κερδίζει την ισοπαλία 1-1 για την Κολομβία.

Είναι μεγάλη υπόθεση όταν ένας αμυντικός σκοράρει, ιδίως όταν εξασφαλίζει ένα αποτέλεσμα μέσα στο Wembley, και ίσως γι’ αυτό ο Κολομβιανός σχολιαστής αντιμετωπίζει τη στιγμή σαν να είναι ο Παβαρότι στη Σκάλα του Μιλάνο. Πραγματικά εξαιρετικό γκολ. Το πρώτο και μοναδικό του διεθνές γκολ που πέτυχε. Αν παρακολουθήσετε το βίντεο, θα δείτε γιατί ο Αντρές ήταν γνωστός για τη σοβαρή του συμπεριφορά. Και είναι ξεκάθαρο ότι την έχει ήδη, παρόλο που είναι μόλις 21 ετών. Μετά από 28 χρόνια ανυπαρξίας στο Παγκόσμιο Κύπελλο, η Κολομβία εντυπωσίασε κατά τη διάρκεια του Ιτάλια 1990. Μια ισοπαλία εναντίον της Δυτικής Γερμανίας (η οποία κέρδισε το Παγκόσμιο Κύπελλο εναντίον της Αργεντινής στον τελικό) βοήθησε την Κολομβία να περάσει στη νοκ άουτ φάση. Ωστόσο, μια οδυνηρή ήττα από το Καμερούν στη φάση των 16 την απέκλεισε από τη συνέχεια. Παρόλα αυτά, η συνολική απόδοση της ομάδας κατέστησε σαφές στον κόσμο ότι οι Los Cafeteros έπρεπε να ληφθούν σοβαρά υπόψη.

Παγκόσμιο Κύπελλο 1994

Τρία χρόνια αργότερα, η κολομβιανή ομάδα βρισκόταν στην ακμή της και στο επίκεντρο όλων βρισκόταν ο Andrés Escobar. Ο αρχηγός ήταν έτοιμος για τη δόξα του Παγκοσμίου Κυπέλλου και ενδεχομένως για ένα μέλλον στην Ευρώπη. Αφού πέρασε με άνεση από την πάντα δύσκολη νοτιοαμερικανική προκριματική φάση, η Κολομβία σφράγισε το εισιτήριο, και ίσως τη μοίρα της, για το παγκόσμιο κύπελλο του 1994 στις ΗΠΑ, δίνοντας μια από τις πιο αξιομνημόνευτες εμφανίσεις στην ιστορία του ποδοσφαίρου και νικώντας την αήττητη Αργεντινή στο Μπουένος Άιρες με 5-0. Οι Αργεντινοί οπαδοί στο El Monumental, στους οποίους βρισκόταν και ο Maradona στις κερκίδες, χειροκρότησαν όρθιοι τους Los Cafeteros, την καλύτερη ομάδα της Νότιας Αμερικής εκείνη την εποχή.

Σε 26 αγώνες ενόψει του Παγκοσμίου Κυπέλλου, χάνουν μόνο μία φορά. Ο Pele όταν ρωτήθηκε ποια ομάδα του αρέσει, απάντησε η Κολομβία. Στην Μπογκοτά, στο Μεντεγίν, η προσμονή ήταν έντονη. Οι προσδοκίες ήταν υψηλές. Ο κόσμος πίστευε ότι η Κολομβία έχει σοβαρές πιθανότητες να κερδίσει το Παγκόσμιο Κύπελλο. Όταν η εθνική ομάδα προσγειώθηκε στο Λος Άντζελες, η Κολομβία ήταν βυθισμένη στο χάος των συνδικάτων στοιχημάτων και του πολέμου των καρτέλ ναρκωτικών, αγωνιώντας για μια απόδραση από την πραγματικότητα. Και τότε τα πράγματα απλά δεν πάνε όπως τα θέλουν. Έτσι όμως είναι ο αθλητισμός.

Το μοιραίο αυτογκόλ

Στις 18 Ιουνίου, έχουν έναν εφιαλτικό αγώνα εναντίον της Ρουμανίας στον Α’ όμιλο. Χάνουν 3-1, μπροστά σε σχεδόν 92.000 ανθρώπους στο Rose Bowl. Όμως ο πραγματικός εφιάλτης ξεκινά μόλις επιστρέφουν στο ξενοδοχείο. Οι παίκτες αρχίζουν να δέχονται απειλές θανάτου. Κάποιος χακάρει τις τηλεοράσεις στο δωμάτιο του ξενοδοχείου τους και εμφανίζεται ένα μήνυμα. Το μήνυμα λέει ότι αν ο προπονητής χρησιμοποιήσει τον μέσο Gabriel Gómez στον επόμενο αγώνα, θα σκοτωθεί όλη η ομάδα. Οι παίκτες ανησυχούν για τις οικογένειές τους στην πατρίδα. Λίγους μήνες νωρίτερα, ο μικρός γιος ενός συναθλητή του Εσκομπάρ είχε απαχθεί στο Μεντεγίν. Ο κόσμος ψιθυρίζει ότι ισχυροί ηγέτες των καρτέλ χάνουν χρήματα στοιχηματίζοντας στην ομάδα. Ο φίλος του, Andrés Velásquez λέει: “Εμφανίστηκε ένα είδος “σκοτεινού χεριού” που ήταν πολύ ενοχλημένο με την απόδοση της ομάδας”. Ο προπονητής, Francisco Maturana, εμφανίζεται σε μια συνάντηση παικτών κλαίγοντας. Έχει αποφασίσει να αποσύρει από την ομάδα τον Gómez, τον παίκτη που οι τηλεοράσεις του ξενοδοχείου τον προειδοποίησαν να μην χρησιμοποιήσει. Ο Gómez ήταν βασικό μέλος της ομάδας, αλλά ο Maturana φοβάται να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή των παικτών του. Αυτή ήταν η ατμόσφαιρα που τους οδηγεί στο δεύτερο παιχνίδι τους στο τουρνουά.

Παίζουν με τις ΗΠΑ, και πάλι στο Rose Bowl. 22 Ιουνίου. Είναι τρομοκρατημένοι. Μετά βίας μιλούν πριν από τον αγώνα. Ο αγώνας αρχίζει. Η Κολομβία ρίχνει ό,τι έχει και δεν έχει για να επιτεθεί στην αμερικανική εθνική ομάδα. Η Κολομβία κυριαρχεί στο παιχνίδι αλλά η μπάλα δεν μπαίνει στα δίχτυα. Και τότε, στο 35ο λεπτό της αναμέτρησης ο Αμερικανός μέσος Mike Sorber επιχειρεί ένα γέμισμα από τα αριστερά προς την αντίπαλη περιοχή. Ο κεντρικός αμυντικός των Κολομβιανών ο Andrés Escobar επιχειρεί να κόψει. Η προβολή όμως που κάνει με το δεξί του πόδι έχει ως αποτέλεσμα η μπάλα να ξεγελάσει τον τερματοφύλακα Oscar Cordoba και να καταλήξει στο βάθος της εστίας του. Ο Escobar ξαπλώνει ανάσκελα για μερικά δευτερόλεπτα. Μετά σηκώνεται και συνεχίζει το παιχνίδι. Το παιχνίδι θα λήξει με σκορ 2-1 υπέρ των Αμερικανών, σε μία ήττα που αποδείχθηκε καθοριστική για τον μετέπειτα αποκλεισμό της ομάδας του Francisco Maturana από τη συνέχεια της διοργάνωσης.

Η επιστροφή στο Μεντεγίν

Ο  Andrés όμως δέχεται πρόταση συμβολαίου από τη Μίλαν. Είναι ενθουσιασμένος που θα μετακομίσει στην Ιταλία και αντιλαμβάνεται πώς κατατάσσεται ανάμεσα στους καλύτερους αμυντικούς στον κόσμο. Σύντομα θα παντρευτεί. Η απογοήτευση από το Παγκόσμιο Κύπελλο πονάει πολύ, αλλά η ζωή εξακολουθεί να είναι γεμάτη πράγματα και ανυπομονεί να τα πραγματοποιήσει. Αλλά αυτό που πραγματικά θέλει είναι να γυρίσει σπίτι του.Πίσω στο Μεντεγίν.Ξέρει ότι οι οπαδοί της Κολομβίας είναι συντετριμμένοι και ξέρει ότι πολλοί οπαδοί τον κατηγορούν. Θέλει να τους βοηθήσει να ξεπεράσουν την απώλεια. Έτσι, γράφει μια στήλη σε μια κολομβιανή εφημερίδα που ονομάζεται El Tiempo. Στη στήλη, ζητά από τους αναγνώστες να κοιτάξουν μπροστά και να προχωρήσουν. Λέει ότι το Παγκόσμιο Κύπελλο ήταν μια πρωτοφανής εμπειρία γι’ αυτόν, παρά την απογοήτευση του τέλους. Λέει ότι ανυπομονεί να ξαναδεί τους φιλάθλους σύντομα, γιατί “η ζωή δεν τελειώνει εδώ”.

Το τέλος

Δύο νύχτες αργότερα, ο Andrés αποφασίζει να συναντήσει μερικούς φίλους στο Μεντεγίν για ένα ποτό. Και τότε … σαν σήμερα 2 Ιουλίου του 1994, ο κόσμος συγκλονίστηκε από την είδηση ότι ο Andres Escobar είχε δολοφονηθεί έξω από ένα κλαμπ στο Μεντεγίν κάτω από περίεργες συνθήκες. Ο Andres Escobar διασκέδαζε μαζί με φίλους του στο club El Indio, στη γειτονιά El Poblado. Όταν αποφάσισε να φύγει, κατευθυνόμενος προς το αυτοκίνητό του, τον περίμεναν τρεις άντρες. Οι άνδρες χλεύασαν τον Εσκομπάρ για το αυτογκόλ. Εκείνος προσπάθησε να τους λογικέψει. Καθόταν στο αυτοκίνητό του. Είπε ότι το αυτογκόλ ήταν ένα  λάθος. Τους έλεγε συνεχώς να του φέρονται με σεβασμό. Ένας από τους άνδρες τράβηξε ένα πιστόλι διαμετρήματος 38 χιλιοστών, πυροβόλησε τον Escobar έξι φορές και τον σκότωσε. Σύμφωνα με το CNN και τον αστικό μύθο, ο άνδρας φώναζε “γκολ” κάθε φορά που τραβούσε τη σκανδάλη. Ο ποδοσφαιριστής μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο της πόλης, όπου 45 λεπτά μετά άφησε την τελευταία του πνοή. Το επόμενο βράδυ, η αστυνομία συνέλαβε ένα άτομο που πίστευε ότι ήταν ο δράστης. Ο Humberto Castro Muñoz ήταν σωματοφύλακας και οδηγός των αδελφών Gallon, γνωστοί εγκληματίες και έμποροι ναρκωτικών. Οι αδελφοί Gallon είχαν χάσει μεγάλα χρηματικά ποσά στοιχηματίζοντας στους αγώνες της Κολομβίας στο Παγκόσμιο Κύπελλο. Οι εισαγγελείς πίστευαν -αλλά δεν μπόρεσαν να αποδείξουν ή πείστηκαν με κάποιο τρόπο να μην προσπαθήσουν να αποδείξουν- ότι οι Gallon είχαν διατάξει τον Muñoz να σκοτώσει τον Escobar σε αντίποινα για το αυτογκόλ. Ο Muñoz καταδικάστηκε σε 43 χρόνια φυλάκισης. Τελικά εξέτισε μόλις 11 χρόνια πριν αποφυλακιστεί λόγω καλής συμπεριφοράς. Οι αδελφοί Gallon, που είχαν ισχυρές πολιτικές διασυνδέσεις, έκαναν από δύο μήνες φυλακή ο καθένας για την προσπάθεια συγκάλυψης της δολοφονίας.

Οι δύο Εσκομπαρ

Είναι εύκολο να υποβαθμίσει κανείς τη δολοφονία του Andrés Escobar ως ένα μεμονωμένο γεγονός σε αντίποινα για ένα αυτογκόλ σε ένα Παγκόσμιο Κύπελλο. Αλλά η αλήθεια για το τι συνέβη στον Andrés είναι κάτι περισσότερο από έναν εντυπωσιακό τίτλο που συνδέεται με το ποδόσφαιρο. Αυτό που συνέβη στην Κολομβία εκείνη την εποχή ήταν κάτι πιο σύνθετο και κατά κάποιο τρόπο αποκαρδιωτικό. Η δολοφονία του Andres Escobar ενέπνευσε τους δημιουργούς της σημαντικής σειράς αθλητικών ντοκιμαντέρ του ESPN, “30 for 30”, οι οποίοι δημιούργησαν το περίφημο «The Two Escobars». Σε αυτό παρουσιάζεται και η εκτέλεση του Pablo Escobar και η γενικότερη σχέση ποδοσφαίρου-οργανωμένων καρτέλ στη χώρα της Λατινικής Αμερικής. Αντιπαραβάλλει τη ζωή και τον θάνατο του Andrés Escobar με την άνοδο και την πτώση του Pablo Escobar, του επικεφαλής του ισχυρότερου καρτέλ ναρκωτικών της Κολομβίας κατά τη δεκαετία του ’80 και στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Αυτή ήταν μια εποχή που τα κολομβιανά καρτέλ ναρκωτικών λίγο πολύ κυβερνούσαν τη χώρα και η χώρα φαινόταν να διολισθαίνει στην αναρχία και τη βία. Ο Andres και ο Pablo δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους. Απλά έχουν το ίδιο επώνυμο. Δεν είναι συγγενείς, αλλά συνδέονται. Ο Pablo Escobar ήταν μεγάλος οπαδός του ποδοσφαίρου. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, ουσιαστικά χρηματοδοτούσε τη Atlético Nacional, γεγονός που τον έκανε de facto εργοδότη του Andres. Πολλοί από τους βαρόνους των ναρκωτικών της Κολομβίας ήταν παθιασμένοι με το ποδόσφαιρο, τόσο για αθλητικούς λόγους όσο και για λόγους ξεπλύματος χρήματος.

Η Κολομβία αναδείχθηκε σε ποδοσφαιρική δύναμη τη δεκαετία του ’80, και ένας σημαντικός λόγος γι αυτό ήταν τα χρήματα που έριχναν τα καρτέλ στο ποδόσφαιρο. Με καλύτερες προπονητικές εγκαταστάσεις, καλύτερα γήπεδα, καλύτερους προπονητές και καλύτερους μισθούς, οι παίκτες έμειναν στην Κολομβία για να παίξουν μαζί. Η ομάδα της Atlético Nacional του Andrés κατέκτησε το Copa Libertadores, το πρωτάθλημα συλλόγων σε όλη τη Νότια Αμερική, το 1989. Οι παίκτες όμως ήταν υποχρεωμένοι να κάνουν παρέα με τα ανώτερα κλιμάκια των αφεντικών του καρτέλ και πήγαιναν αεροπορικώς στο ράντσο του Pablo Escobar. Διοργάνωναν ιδιωτικούς ποδοσφαιρικούς αγώνες για τους κορυφαίους ηγέτες του καρτέλ του Μεντεγίν. Ήταν κάτι σαν πιόνια στο σύστημα, καθώς η Κολομβία οδηγείται σε έναν εμφύλιο πόλεμο ανάμεσα στα καρτέλ και τη κυβέρνηση, αλλά και μεταξύ των καρτέλ. Στο ντοκιμαντέρ παρατηρούμε πόσο άβολα ένιωθε ο Andres να συναναστρέφεται με τον Pablo Escobar. Πόσο μισούσε τη βία. Πόσο πολύ ήθελε το ποδόσφαιρο να προσφέρει μια εναλλακτική λύση. Όταν ξεκινάει το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1994 στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Andrés είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς αθλητές στην Κολομβία. Είναι ο αρχηγός της εθνικής ομάδας. Ο Pablo Escobar έχει σκοτωθεί στα τέλη του 1993. Αυτό δεν έκανε την Κολομβία ασφαλέστερη. Αντιθέτως έκανε την Κολομβία πιο βίαιη και χαοτική, γιατί όλοι οι μικρότεροι βαρόνοι των καρτέλ μάχονταν για τα απομεινάρια. Η διεθνής εικόνα της Κολομβίας ήταν λίγο πολύ κατεστραμμένη. Ήταν η πρωτεύουσα των δολοφονιών του κόσμου. Βομβιστικές επιθέσεις, απαγωγές, τρόμος και αναταραχή.

Οι δύο επιλογές

Αυτό προκαλεί μεγάλη αγωνία στον Andres Escobar. Ανησυχεί για τη χώρα του. Ήταν ένας σκεπτόμενος άνθρωπος. Όλοι συμφωνούν σε αυτό. Ήσυχος και σκεπτόμενος. Σκέφτεται τη σχέση του ποδοσφαίρου με τη ζωή. Και θέλει το ποδόσφαιρο να δείξει στους ανθρώπους έναν καλύτερο τρόπο ζωής. Ένας από τους φίλους του, ο δημοσιογράφος και διπλωμάτης César Mauricio Velásquez, λέει ότι ο Andres είδε το ποδόσφαιρο ως “ένα σχολείο ζωής για να διδάξει αξίες και ανεκτικότητα”. Ο ίδιος ο Andres θα πει αργότερα: “Έχουμε μόνο δύο επιλογές: είτε αφήνουμε τον θυμό να μας παραλύσει και η βία συνεχίζεται, είτε ξεπερνάμε και προσπαθούμε με κάθε τρόπο να βοηθήσουμε τους άλλους. Είναι δική μας η επιλογή”. Είναι σημαντικό για όλους εμάς τους φιλάθλους του ποδοσφαίρου να απολαμβάνουμε το παιχνίδι με πάθος, αλλά ποτέ να μην ξεχνάμε ότι είναι απλώς ένα παιχνίδι. Η βία δεν πρέπει να γίνεται ανεκτή. Το ποδόσφαιρο πρέπει να φέρνει τους ανθρώπους κοντά με ένα μήνυμα ειρήνης και αγάπης. Το 2018, ο Κολομβιανός Carlos Sánchez δέχθηκε απειλές στο διαδίκτυο μετά την αποβολή του τρία λεπτά μετά την έναρξη του Παγκοσμίου Κυπέλλου της χώρας του εναντίον της Ιαπωνίας. Αρκετοί χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στοχοποίησαν τον παίκτη της εθνικής ομάδας της Κολομβίας με απειλές θανάτου, σε μια ανατριχιαστική υπενθύμιση της δολοφονίας του Andrés Escobar το 1994.

Η κηδεία του Εσκομπάρ συγκέντρωσε χιλιάδες Κολομβιανούς, οι οποίοι ακολούθησαν το αυτοκίνητο που μετέφερε τη σορό του σε μια διαδρομή 15 χιλιομέτρων προς το νεκροταφείο. Όταν κηδεύτηκε, το θέμα που κυριαρχούσε στο Παγκόσμιο Κύπελλο στην αρχή του δεύτερου γύρου ήταν η αποβολή του Ντιέγκο Μαραντόνα από το τουρνουά, καθώς βρέθηκε θετικός  σε έλεγχο ναρκωτικών στο Ντάλας.