Η ιστορία του Παγκοσμίου Κυπέλλου Μπάσκετ της FIBA ξεκίνησε με το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα όπως λεγόταν τότε να πραγματοποείται το 1950. Το Παγκόσμιο Κύπελλο Μπάσκετ FIBA είναι μια διεθνής διοργάνωση που διεξάγεται από τις εθνικές ομάδες ανδρών των μελών της Διεθνούς Ομοσπονδίας Μπασκετ (FIBA), του παγκόσμιου διοικητικού οργανισμού του αθλήματος.
Πρώιμα χρόνια, κυριαρχία στη Νότια Αμερική (1950-1963)
Tο πρώτο Παγκόσμιο Κύπελλο της FIΒA που πραγματοποιήθηκε το 1950 με την ονομασία Παγκόσμιο Πρωτάθλημα, αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα. Η πιο έντονη ανησυχία ήταν η απροθυμία των ομάδων να συμμετάσχουν. Η πρωταθλήτρια της Νότιας Αμερικής Ουρουγουάη αρνήθηκε να κάνει το σύντομο ταξίδι στο Μπουένος Άιρες, αφού οι αξιωματούχοι μετανάστευσης της Αργεντινής αρνήθηκαν να χορηγήσουν βίζα στα μέλη του Τύπου που κάλυπταν την αποστολή. Η δευτεραθλήτρια της Νότιας Αμερικής Βραζιλία είχε ήδη προκριθεί τερματίζοντας τρίτη στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1948, οπότε οι δύο θέσεις της Νότιας Αμερικής έπεσαν στις τρίτες και τέταρτες ομάδες που ήταν η Χιλή και το Περού. Καμία ασιατική ομάδα δεν ήθελε να κάνει το μακρύ ταξίδι στην Αργεντινή, και η FIBA κάλεσε την πρωταθλήτρια Ευρώπης Αίγυπτο και τον Ισημερινό. Επίσης καμία από τις ισχυρές ευρωπαϊκές ομάδες δεν ήθελε να κάνει το ταξίδι, οπότε η Ευρώπη εκπροσωπήθηκε από τη Γιουγκοσλαβία (η οποία είχε τερματίσει 13η στη μοναδική της συμμετοχή στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα το 1947) και την Ισπανία (η οποία είχε να συμμετάσχει σε Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα από το 1935). Συμμετείχαν και οι νικήτριες ομάδες των Ολυμπιακών Αγώνων του 1948, αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πήραν το τουρνουά ιδιαίτερα σοβαρά και έστειλαν μια ομάδα εργοστασιακών εργατών από το εργοστάσιο Chevrolet, αντί να πραγματοποιήσουν δοκιμαστικά. Στη Γαλλική ομάδα συμμετείχαν μόνο δύο παίκτες από την ασημένια Ολυμπιακή ομάδα της.
Οι Γιουγκοσλάβοι είναι πάντα Γιουγκοσλάβοι
Σε όλες αυτές τις δυσκολίες προστέθηκαν και δύο περιστατικά που συνέβησαν στο γήπεδο: Πρώτον, η Γιουγκοσλαβία αρνήθηκε να σηκωθεί όρθια στον ύμνο της Ισπανίας του Φράνκο στο παιχνίδι της ένατης θέσης πριν αποχωρήσει από το γήπεδο, χάνοντας το παιχνίδι και λαμβάνοντας εννεάμηνο αποκλεισμό από τη FIBA για τις ενέργειές της. Δεύτερον, ένα διαιτητικό λάθος έδωσε στην Αίγυπτο τη νίκη στον προκριματικό γύρο επί της Γαλλίας. Όταν η Αίγυπτος αρνήθηκε να επαναλάβει το παιχνίδι, η Γαλλία άσκησε έφεση, απειλώντας το πρόγραμμα του τουρνουά. Ευτυχώς, οι Γάλλοι απέσυραν τη διαμαρτυρία τους και το τουρνουά συνεχίστηκε κανονικά.
Οι χώρες από το Ανατολικό μπλοκ αρνούνται να συμμετάσχουν
Το τουρνουά του 1950 είχε επίσης αξιοσημείωτα στιγμιότυπα, τα περισσότερα από τα οποία προήλθαν από την γηπεδούχο ομάδα. Η Αργεντινή, η οποία είχε τερματίσει 15η στους προηγούμενους Ολυμπιακούς Αγώνες, είχε την ίδια ομάδα μαζί σε μια διετή προετοιμασία, και μάλιστα με εξάωρες προπονήσεις κάθε μέρα τρεις μήνες πριν από την έναρξη του τουρνουά. Αυτό απέδωσε καρπούς, καθώς οι Αργεντινοί νίκησαν τους Αμερικανούς στον τελικό, την πρώτη ήττα των Ηνωμένων Πολιτειών σε διεθνή διοργάνωση. Ένα πλήθος 25.000 φιλάθλων κατέκλυσε το Luna Park στο Μπουένος Άιρες για να παρακολουθήσει τον τελικό μεταξύ της Αργεντινής και των Ηνωμένων Πολιτειών.Το 1954, το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα επέστρεψε στη Νότια Αμερική, αυτή τη φορά στη Βραζιλία. Αρχικά είχε προγραμματιστεί να διεξαχθεί στο Σάο Πάολο για τον εορτασμό της 400ης επετείου της πόλης, αλλά το τουρνουά μεταφέρθηκε στο στάδιο Maracanãzinho του Ρίο ντε Τζανέιρο, αφού το Παλαί ντε Σπορ στο Σάο Πάολο υπέστη ζημιές από μια ισχυρή καταιγίδα. Για άλλη μια φορά, οι περισσότερες συμμετοχές (επτά από τις δώδεκα) ήταν από την αμερικανική ήπειρο, αν και η πρωταθλήτρια Αργεντινή δεν συμμετείχε για πολιτικούς λόγους. Η Ευρώπη εκπροσωπήθηκε από τη Γαλλία, το Ισραήλ και τη Γιουγκοσλαβία.
Αν και καθεμία από τις τρεις ευρωπαϊκές ομάδες είχαν σημαντική βελτίωση τερματίζοντας στην πρώτη εξάδα στο Ευρωμπάσκετ του 1953, οι ισχυρότερες ομάδες από το Ανατολικό μπλοκ αρνήθηκαν όλες να συμμετάσχουν για δεύτερο συνεχόμενο τουρνουά. Η εμφάνιση του Ισραήλ στο τουρνουά έκανε την Αίγυπτο να αποσυρθεί σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Η Ασία έκανε την πρώτη της εμφάνιση στο τουρνουά, εκπροσωπούμενη από τη Φορμόζα (Ταϊβάν) και τις Φιλιππίνες. Οι Φιλιππίνες εντυπωσίασαν τερματίζοντας με το χάλκινο μετάλλιο, που εξακολουθεί να είναι η υψηλότερη θέση για οποιαδήποτε ασιατική ομάδα στο τουρνουά μέχρι σήμερα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πήραν το τουρνουά πιο σοβαρά αυτή τη φορά, στέλνοντας τους τρεις φορές πρωταθλητές AAU Peoria Caterpillars. Οι Αμερικανοί πέτυχαν ένα αήττητο ρεκόρ 9-0, κερδίζοντας κάθε παιχνίδι με μέσο όρο πάνω από 25 πόντους, συμπεριλαμβανομένης μιας νίκης 21 πόντων επί της αήττητης Βραζιλίας στον τελικό. Για άλλη μια φορά, η προσέλευση ήταν εντυπωσιακή για τον τελικό, καθώς το ρεκόρ των 35.000 θεατών στο Maracanãzinho παραμένει μέχρι σήμερα.
Η Σοβιετική Ένωση και η Βουλγαρία στο τουρνουά του 1959
Παρόλο που στο τουρνουά του 1959 κυριάρχησαν και πάλι οι ομάδες από την Αμερική, το Ανατολικό Μπλοκ έκανε τελικά την πρώτη του εμφάνιση, με την πρωταθλήτρια του Ευρωμπάσκετ 1957 Σοβιετική Ένωση και τη δευτεραθλήτρια Βουλγαρία να συμμετέχουν στο τουρνουά. Αρχικά το παγκόσμιο πρωτάθλημα είχε προγραμματιστεί για το 1958, αλλά μεταφέρθηκε για τον Ιανουάριο του 1959 μετά από καθυστερήσεις στην κατασκευή του Metropolitan Indoor Stadium. Τα χρήματα που προορίζονταν για την κατασκευή του κλειστού γηπέδου, αντ’ αυτού κατέληξαν στη κατασκευή γηπέδων ποδοσφαίρου σε ολόκληρη τη χώρα μετά την ανάθεση στη Χιλή του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου του 1962. Αυτό προκάλεσε τη μεταφορά του τουρνουά σε εξωτερικό χώρο, στο Estadio Nacional de Chile, το οποίο μετατράπηκε από γήπεδο ποδοσφαίρου σε γήπεδο μπάσκετ για την περίσταση. Σε ένα προηγούμενο που θα συνεχιζόταν μέχρι το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα FIBA του 1982, η διοργανώτρια ομάδα περνούσε απευθείας στον τελικό γύρο του τουρνουά. Το τουρνουά απειλήθηκε για λίγο, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες αρνήθηκαν για πρώτη φορά την πρόσκληση, επειδή το αναβληθέν τουρνουά ήταν προγραμματισμένο στη μέση της σεζόν του NCAA και της AAU. Αφού η FIBA είπε στους Αμερικανούς ότι αυτό θα κατέστρεφε τη διοργάνωση, οι ΗΠΑ υποχώρησαν και έστειλαν μια ομάδα από την Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ. Η Σοβιετική Ένωση εντυπωσίασε στην αναμέτρησή της με την αμερικανική ομάδα με σκορ 62-37, μια αναμέτρηση που παρακολούθησαν 30.000 οπαδοί, ρεκόρ της FIBA για αγώνες στη φάση των ομίλων. Οι πρωταθλητές Ευρώπης Σοβιετικοί ήταν μια υπολογίσιμη δύναμη παρά την ήττα στον προκριματικό γύρο από τον Καναδά. Η Σοβιετική Ένωση φαινόταν να είναι σε καλό δρόμο για το χρυσό μετάλλιο, καθώς μια νίκη επί της Φορμόζα στο τελευταίο παιχνίδι του γύρου (δεν υπήρχαν πλέι οφ τότε) θα της έδινε τη πρώτη θέση.
Όμως η πολιτική του Ψυχρού Πολέμου έκανε αισθητή την παρουσία της, καθώς οι Σοβιετικοί αρνήθηκαν να αγωνιστούν εναντίον της Φορμόζα λόγω της υποστήριξής τους προς τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (το ίδιο έκανε και η Βουλγαρία, αν και ήταν εκτός διεκδίκησης μεταλλίων εκείνη τη στιγμή). Η Σοβιετική Ένωση και η Βουλγαρία υποβιβάστηκαν στις δύο τελευταίες θέσεις του τελικού γύρου. Η Βραζιλία πήρε τελικά το πρώτο της χρυσό μετάλλιο, παίρνοντας εκδίκηση για την ήττα της πέντε χρόνια νωρίτερα, με νίκη 81-67 επί των Αμερικανών στο παιχνίδι που αποδείχθηκε καθοριστικό. Οι υποβιβασμοί της Βουλγαρίας και της Σοβιετικής Ένωσης ικανοποίησαν τους Χιλιανούς διοργανωτές, καθώς η Χιλή κατέκτησε το χάλκινο μετάλλιο.
Από τον Κόμπι Μπράιαντ μέχρι τον Ντράζεν Πέτροβιτς, από τον Καρμέλο Άντονι μέχρι τον Στίβεν Κάρι, περισσότεροι από 30 θρύλοι του μπάσκετ εμφανίζονται στο ντοκιμαντέρ Ιστορία του Παγκοσμίου Κυπέλλου Μπάσκετ της FIBA. Δείτε παρακάτω:
