Διαβάστε αυτό το κείμενο με την περιπάθεια που αξίζει στην πρωταγωνίστριά του, την εμπνεύστριά του. Ατμόσφαιρα αυθεντικής λαγνείας, με βιολί κι αιγυπτιακό ούτι, με ντρίλινα κρουστά και την ανεπανάληπτη φωνή της Ουμ Καλσούμ, μιας γυναίκας που καθόρισε με την παρουσία της τον αραβικό κόσμο, δρώντας στα σταυροδρόμια του δύσκολου, αλλά πλούσιου πολιτιστικά εικοστού αιώνα.
Μαγευτείτε, μαυλιστείτε.
Και γνωρίστε την αυτήν την γυναίκα, αξίζει.
Το όνομά της ήταν Φατίμα Ιμπραχίμ ες Σαΐντ ελ Μπελτάτζι (Fatima Ibrahim es-Sayyid el-Beltagi), όμως έγινε διάσημη με το όνομα Ουμ Καλσούμ (Umm Kulthum – Oum Kalthoum).
Η Ουμ Καλσούμ ήταν Αιγύπτια τραγουδίστρια, που γοήτευσε (είναι ακριβέστερο, ίσως, να πούμε συγκλόνισε) τους Άραβες από τον Περσικό Κόλπο μέχρι το Μαρόκο επί μισό αιώνα, μιας που ήταν μια από τις πιο διάσημες τραγουδίστριες και προσωπικότητες του 20ου αιώνα για τον αραβικό κόσμο. Αιγύπτιες και Αιγύπτιοι από όλον τον πλανήτη, την αποκαλούν «η μάνα μας».
Γεννήθηκε το 1898, ενώ ορισμένες πηγές αναφέρουν το 1908. Εκτός από τραγουδίστρια, ήταν και ηθοποιός, με τον αέρα της περσόνας: ερμήνευε ρόλους στο θέατρο και τον κινηματογράφο, κυρίως σε αισθηματικά δράματα και φαρσοκωμωδίες.
Οι γονείς της ήταν φτωχοί φελάχοι (αγρότες της Αιγύπτου) και ο πατέρας της ο ιμάμης του χωριού. Μια επίσκεψή σας σε κάποια χώρα του μουσουλμανικού κόσμου μετά βεβαιότητας αρκεί για να καταλάβετε τι φωνές έχουν οι ιμάμηδες, που διαλαλούν μερικές φορές μες στη μέρα βροντερά και μελωδικά τον λόγο του Αλλάχ. Σίγουρα, η επιρροή του πατέρα έπαιξε τον ρόλο της στην εξέλιξη της μικρής Ουμ, που έμαθε από νωρίς το Κοράνι, πράγμα που την βοήθησε να προφέρει με τέτοια διαύγεια την αραβική γλώσσα.
Το 1920 πήγε πρώτη φορά στο Κάιρο και επέβαλε με την προσωπικότητά της τον όρο «τραγουδίστρια», γιατί ως τότε οι κοπέλες που τραγουδούσαν προσδιδίαζαν περισσότερο σε κονσοματρίς της εποχής, ντιζέζ, ακόμα και σεξεργάτριες. Αυτό το τολμηρό, ταλαντούχο κορίτσι έμελλε να είναι-μέχρι σήμερα!- η μόνη Αιγύπτια τραγουδίστρια που εμφανίστηκε στο «Ολυμπιά» του Παρισιού.
Παντρεύτηκε σε μεγάλη ηλικία και δεν απέκτησε παιδιά.
Κάθε πρώτη Πέμπτη, ραντεβού με την Ουμ
Η μαγική της καριέρα ξεκίνησε το 1924, κατ’ άλλους το 1923. Αρχικά, έδινε μια παράσταση κάθε πρώτη Πέμπτη του μήνα, περνώντας επισήμως από το θρησκευτικό τραγούδι στις λαϊκές μελωδίες, σονοδεία μιας μικρής, παραδοσιακής ορχήστρας. Το θέαμα διαρκούσε από τις 21:30 ως τις 4 το πρωί και μαζεύονταν άνθρωποι απ’ όλες τις αραβικές χώρες. Αρκετοί δίσκοι της είναι ηχογραφημένοι από αυτές τις ιδιότυπες ζωντανές εμφανίσεις με τον χαρακτήρα πανηγυριού ή και εκκλησιασμού, ακόμα.
Μέχρι σήμερα, μισό αιώνα σχεδόν μετά τον θάνατό της, στις 22:00 την πρώτη Πέμπτη κάθε μήνα, οι αιγυπτιακοί ραδιοφωνικοί σταθμοί μεταδίδουν μόνο τραγούδια της!
Ο τρόπος που τραγουδόυσε ήταν μοναδικός, γεμάτος πηγαίο duende, πάθος και συγκίνηση. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η Καλσούμ είχε την ικανότητα να τραγουδά τόσο στις χαμηλές νότες, στη δεύτερη οκτάβα, όσο στις υψηλές, στην όγδοη οκτάβα! Είχε την απίστευτη ικανότητα να παράγει 14.000 δονήσεις το δευτερόλεπτο με τις φωνητικές της χορδές, κάτι που απαιτούσε να σταθεί τρία πόδια μακριά από το μικρόφωνο για να μην σπάσουν τζάμια.
Δεν άργησε, φυσικά, να γίνει διάσημη, φτάνοντας μέχρι και να αγιοποιηθεί, μιας που η εικόνα της προσομοίαζε με αυτή της καλής πατριώτισσας και της πιστής μουσουλμάνας, σε πακέτο σούπερ σταρ, φυσικά.
Κάτι σαν την δική μας Βέμπο. Στο δεκαπλάσιο.
Η Ουμ Καλσούμ ερμήνευσε τραγούδια για την αιγυπτιακή ανεξαρτησία και στη δεκαετία του ‘50 τραγούδησε υπέρ του αιγύπτιου ηγέτη Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ, με τον οποίο ανέπτυξε στενή φιλία. Ήταν η τραγουδίστρια με τις μεγαλύτερες πωλήσεις στον αραβικό κόσμο, ακόμη και δεκαετίες μετά τον θάνατό της. Πέθανε από νεφρική ανεπάρκεια το 1975 και ο θάνατός της χαρακτηρίστηκε από τους Άραβες «μεγάλη τραγωδία». Μάλιστα, τράβηξε την προσοχή των διεθνών μέσων ενημέρωσης, όπως το περιοδικό Time και το γερμανικό Suddeutsche Zeitung.
Ήταν στις αρχές της δεκαετίας του ’60, όταν η Ουμ Καλσούμ διαγνώστηκε με εξόφθαλμο βρογχοκήλη κάτι που την υποχρέωσε να φοράει καθημερινά μαύρα γυαλιά. Η ποιότητα ζωής της είχε αισθητά αλλάξει, αλλά κανείς πιστεύει πως τα είδωλα μπορούν να είναι αθάνατα, τελικά. Την ημέρα της κηδείας της, οι δρόμοι του Καΐρου έκλεισαν επί τέσσερις ολόκληρες ώρες και τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι μαζεύτηκαν στα πεζοδρόμια συντετριμμένοι για να δουν τελευταία φορά την Καλσούμ να περνάει, έστω και μέσα σε φέρετρο.
Η κηδεία της Καλσούμ προσέλκυσε περισσότερο κόσμο από εκείνη του Πατέρα της Αιγύπτου Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ! Το 2001 η αιγυπτιακή κυβέρνηση ίδρυσε το Μουσείο Kawkab al-Sharq στο Κάιρο για να τιμήσει τη ζωή και το έργο της.
Επίσης, είναι χαρακτηριστικό ότι ένα μαργαριταρένιο κολιέ με 1.888 μαργαριτάρια, δώρο από τον σεΐχη και πρώτο πρόεδρο των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων Zayed bin Sultan Al Nahyan στην Ουμ Καλσούμ, εκτίθεται στο μουσείο Λούβρο του Άμπου Ντάμπι.
Η αθανασία είναι δική της δικαιωματικά-μάλιστα, μετά το θάνατό της, όλο και περισσότεροι άνθρωποι από όλον τον πλανήτη την μαθαίνουν και συνδέονται μαζί της. Προσωπικά, αγαπώ να την φαντάζομαι σε μια παρτίδα πόκερ με την Σωτηρία Μπέλλου, την Σεζάρια Εβόρα, την Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, την Νίνα Σιμόν κάπου ψηλά, κάπου μακριά, κάπου φωτεινά, κάπου αλλού.
