Ο Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας (21 Φεβρουαρίου 1962 – 12 Σεπτεμβρίου 2008) ήταν Αμερικανός μυθιστοριογράφος, διηγηματογράφος, δοκιμιογράφος και πανεπιστημιακός καθηγητής αγγλικής γλώσσας και δημιουργικής γραφής. Ο Γουάλας είναι ευρέως γνωστός για το μυθιστόρημά του Infinite Jest του 1996, το οποίο το περιοδικό Time ανέφερε ως ένα από τα 100 καλύτερα αγγλόφωνα μυθιστορήματα από το 1923 έως το 2005. To μυθιστόρημά του, The Pale King (2011), που κυκλοφόρησε μετά τον θάνατό του ήταν υποψήφιο για το βραβείο Πούλιτζερ Μυθιστορήματος το 2012. Ο Ντέιβιντ Ούλιν των Los Angeles Times αποκάλεσε τον Γουάλας «έναν από τους πιο επιδραστικούς και καινοτόμους συγγραφείς της τελευταίας εικοσαετίας». Ο Γουάλας μεγάλωσε στο Ιλινόις και φοίτησε στο Amherst College. Δίδαξε αγγλικά στο Emerson College, στο Illinois State University και στο Pomona College. Το 2008, αυτοκτόνησε σε ηλικία 46 ετών, αφού πάλευε με την κατάθλιψη για πολλά χρόνια.

[…] Χαιρετίζω τους γονείς και συγχαίρω την τάξη του 2005 που αποφοίτησε από το Kenyon. Δυο νεαρά ψάρια κολυμπούν αμέριμνα στη μέση του ωκεανού· συναντούν κατά τύχη ένα γεροντότερο ψάρι που κολυμπά προς την αντίθετη κατεύθυνση, το οποίο τους γνέφει και λέει: «Καλημέρα, παιδιά. Πώς είναι το νερό;». Τα δύο νεαρά ψάρια συνεχίσουν για λίγο την πορεία τους, μέχρι που το ένα γυρνάει προς το άλλο και του λέει: «Τι στο καλό είναι το νερό;». Αυτή είναι μια συνήθης τακτική των ομιλιών για τις αποφοιτήσεις, η ανάγνωση δηλαδή  διδακτικών ιστοριών που μοιάζουν με παραβολές. Το θέμα της ιστορίας αποδεικνύεται μια από τις καλύτερες, λιγότερο μαλακισμένες συμβουλές του είδους, αλλά αν ανησυχείτε ότι σκοπεύω να παρουσιαστώ εδώ ως το σοφό, μεγαλύτερο ψάρι που εξηγεί τι είναι το νερό σε εσάς τα νεότερα ψάρια, μην ανησυχείτε. Δεν είμαι το σοφό παλιό ψάρι. Το νόημα της ιστορίας με τα ψάρια είναι απλώς ότι οι πιο προφανείς, σημαντικές αλήθειες είναι συχνά εκείνες που είναι πιο δύσκολο να τις δεις και να μιλήσεις γι’ αυτές… Βέβαια, αυτό είναι απλώς μια κοινοτοπία, αλλά το γεγονός είναι ότι στην καθημερινή ρουτίνα της ενήλικης ζωής,  οι κοινοτοπίες ενδέχεται να αποκτήσουν σημασία ζωής ή θανάτου, ή τουλάχιστον αυτό θέλω να σας υποδείξω αυτό το όμορφο πρωινό.

Φυσικά, η βασική απαίτηση σε ομιλίες όπως αυτή είναι να μιλήσω για το νόημα της φιλελεύθερης ανθρωπιστικής σας εκπαίδευσης, να προσπαθήσω να εξηγήσω γιατί το πτυχίο που πρόκειται να λάβετε έχει ουσιαστική ανθρώπινη αξία και όχι απλώς μια υλική απολαβή. Ας μιλήσουμε λοιπόν για το πιο διαδεδομένο κλισέ στο είδος των εισαγωγικών ομιλιών, το οποίο είναι ότι η εκπαίδευση στις ανθρωπιστικές σπουδές δεν έχει να κάνει τόσο με το να σας γεμίζει με γνώσεις όσο με το να σας “μαθαίνει πώς να σκέφτεστε”. Αν είστε σαν εμένα ως φοιτητής, ποτέ δεν σας άρεσε να το ακούτε αυτό, και τείνετε να αισθάνεστε λίγο προσβεβλημένοι από τον ισχυρισμό ότι χρειαζόσασταν κάποιον να σας διδάξει πώς να σκέφτεστε, αφού το γεγονός ότι εισαχθήκατε σε ένα τόσο καλό κολέγιο είναι απόδειξη ότι ήδη ξέρετε πώς να σκέφτεστε. Αλλά θα σας επισημάνω ότι το στερεότυπο των ανθρωπιστικών σπουδών αποδεικνύεται ότι δεν είναι καθόλου προσβλητικό, επειδή η πραγματικά σημαντική εκπαίδευση στη σκέψη που υποτίθεται ότι παίρνουμε σε ένα μέρος όπως αυτό, δεν έχει να κάνει με την ικανότητα να σκεφτόμαστε, αλλά μάλλον με την επιλογή του τι να σκεφτόμαστε. Αν η απόλυτη ελευθερία της επιλογής σας σχετικά με το τι να σκεφτείτε μοιάζει πολύ προφανής για να σπαταλήσετε χρόνο στη συζήτηση, θα σας ζητούσα να σκεφτείτε το ψάρι και το νερό και να βάλετε για λίγα λεπτά στην παρένθεση τον σκεπτικισμό σας σχετικά με την αξία του εντελώς αυτονόητου.

Ορίστε μια άλλη διδακτική μικρή ιστορία. Είναι δύο τύποι που κάθονται μαζί σε ένα μπαρ στην απομακρυσμένη έρημο της Αλάσκας. Ο ένας είναι θρήσκος, ο άλλος άθεος, και οι δυο τους διαφωνούν για την ύπαρξη του Θεού με εκείνη την ιδιαίτερη ένταση που έρχεται μετά την τέταρτη περίπου μπύρα. Και ο άθεος λέει: “Κοίτα, δεν είναι ότι δεν έχω πραγματικούς λόγους για να μην πιστεύω στον Θεό. Δεν είναι ότι δεν έχω πειραματιστεί ποτέ με το όλο θέμα του Θεού και της προσευχής. Μόλις τον περασμένο μήνα βρέθηκα μακριά από την κατασκήνωση σε εκείνη την τρομερή χιονοθύελλα και ήμουν εντελώς χαμένος και δεν μπορούσα να δω τίποτα, και είχε 50 βαθμούς κάτω από το μηδέν, και έτσι το δοκίμασα: Έπεσα στα γόνατα μέσα στο χιόνι και φώναξα: “Ω, Θεέ μου, αν υπάρχει Θεός, έχω χαθεί σε αυτή τη χιονοθύελλα και θα πεθάνω αν δεν με βοηθήσεις”. Και τώρα, στο μπαρ, ο θρησκευόμενος τύπος κοιτάζει τον άθεο με απορία. “Λοιπόν, για να είσαι ζωντανός πρέπει να πιστεύεις τώρα”, λέει. Ο άθεος απλά γουρλώνει τα μάτια του. “Όχι, φίλε, το μόνο που έγινε ήταν ότι έτυχε να περάσουν δύο Εσκιμώοι που περιπλανιόντουσαν και μου έδειξαν το δρόμο για την επιστροφή στον καταυλισμό”.

Είναι εύκολο να δούμε αυτή την ιστορία μέσα από μια τυποποιημένη προσέγγιση των ανθρωπιστικών σπουδών: η ίδια ακριβώς εμπειρία μπορεί να σημαίνει δύο τελείως διαφορετικά πράγματα για δύο διαφορετικούς ανθρώπους, δεδομένου ότι αυτοί οι άνθρωποι έχουν δύο διαφορετικά πρότυπα πεποιθήσεων και δύο διαφορετικούς τρόπους να αντιλαμβάνονται το νόημα της εμπειρίας.

Επειδή εκτιμούμε την ανεκτικότητα και την ποικιλομορφία των πεποιθήσεων, πουθενά στην φιλελεύθερη ανθρωπιστική μας ανάλυση δεν θέλουμε να ισχυριστούμε ότι η ερμηνεία του ενός είναι αληθινή και του άλλου είναι ψευδής ή κακή. Πράγμα που είναι καλό, μόνο που επίσης δεν καταλήγουμε ποτέ να μιλάμε για το από πού ακριβώς προέρχονται αυτά τα επιμέρους πρότυπα και πεποιθήσεις. Δηλαδή, από πού προέρχονται από το ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ των δύο ανδρών. Λες και ο βασικότερος προσανατολισμός ενός ατόμου προς τον κόσμο και το νόημα της εμπειρίας του είναι κατά κάποιον τρόπο προγραμματισμένα, όπως το ύψος ή το μέγεθος των παπουτσιών, ή απορροφώνται αυτόματα από την κουλτούρα, όπως η γλώσσα. Λες και ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το νόημα δεν είναι στην πραγματικότητα θέμα προσωπικής, σκόπιμης επιλογής. Επιπλέον, υπάρχει και το θέμα της αλαζονείας. Ο άθρησκος τύπος είναι τόσο απόλυτα βέβαιος στην απόρριψη της πιθανότητας ότι οι περαστικοί Εσκιμώοι είχαν οποιαδήποτε σχέση με την προσευχή του για βοήθεια. Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν πολλοί θρησκευόμενοι άνθρωποι που φαίνονται επίσης αλαζόνες και σίγουροι για τις δικές τους ερμηνείες. Είναι μάλλον ακόμα πιο αντιπαθητικοί από τους άθεους, τουλάχιστον για τους περισσότερους από εμάς. Αλλά το πρόβλημα των θρησκευτικών δογματιστών είναι ακριβώς το ίδιο με το πρόβλημα του άπιστου της ιστορίας: η τυφλή βεβαιότητα, μια στενοκεφαλιά που ισοδυναμεί με μια στενοκεφαλιά τόσο απόλυτη που ο δέσμιος δεν ξέρει καν ότι είναι εγκλωβισμένος.

Το θέμα εδώ είναι νομίζω, ότι αυτό είναι ένα μέρος του τι υποτίθεται, σημαίνει πραγματικά να με διδάσκεις πώς να σκέφτομαι. Να είμαι λίγο λιγότερο αλαζόνας. Να έχω λίγη κριτική επίγνωση του εαυτού μου και των ικανοτήτων μου. Γιατί ένα τεράστιο ποσοστό των πραγμάτων για τα οποία είμαι σίγουρος, αποδεικνύεται στη πορεία ότι είναι εντελώς λάθος και απατηλό. Το έμαθα αυτό με τον δύσκολο τρόπο, όπως προβλέπω ότι θα μάθετε και εσείς οι απόφοιτοι.

Να ένα μόνο παράδειγμα της απόλυτης λανθασμένης αλήθειας για κάτι για το οποίο τείνω να είμαι σίγουρος: όλα στη δική μου καθημερινή εμπειρία ενισχύουν  την ισχυρή μου αντίληψη ότι είμαι το απόλυτο κέντρο του σύμπαντος – το πιο αληθινό, ζωντανό και σημαντικό πρόσωπο στη ζωή.. Σπάνια σκεφτόμαστε με αυτό το είδος του φυσικού, βασικού εγωκεντρισμού, επειδή είναι κοινωνικά αποκρουστικό.. Όμως είναι περίπου το ίδιο για όλους μας. Είναι η προκαθορισμένη μας κατάσταση, η οποία είναι κωδικοποιημένη στο dna μας από τη γέννησή μας. Σκεφτείτε το: δεν υπάρχει καμία εμπειρία που να έχετε βιώσει και να μην είστε το απόλυτο κέντρο της. Ο κόσμος όπως τον βιώνετε είναι εκεί μπροστά ΣΑΣ ή πίσω ΣΑΣ, αριστερά ή δεξιά ΣΑΣ, στην τηλεόρασή ΣΑΣ ή στην οθόνη ΣΑΣ. Και ούτω καθεξής. Οι σκέψεις και τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων πρέπει να σας μεταδοθούν με κάποιο τρόπο, αλλά οι δικές σας είναι τόσο άμεσες, επείγουσες, πραγματικές.

Σας παρακαλώ, μην ανησυχείτε ότι ετοιμάζομαι να σας κάνω διάλεξη για τη συμπόνια ή την εξωστρέφεια ή όλες τις λεγόμενες αρετές. Αυτό δεν είναι θέμα αρετής. Είναι θέμα δικής μου απόφασης  να να αλλάξω τη διαδιακασία με κάποιο τρόπο ή να απελευθερωθώ από τη φυσική, προκαθορισμένη μου κατάσταση, η οποία είναι να είμαι κυριολεκτικά εγωκεντρικός και να βλέπω και να ερμηνεύω τα πάντα μέσα από το φακό του εαυτού. Οι άνθρωποι που μπορούν να προσαρμόσουν τη φυσική προκαθορισμένη τους  ρύθμιση με αυτόν τον τρόπο περιγράφονται συχνά ως “καλά προσαρμοσμένοι”, κάτι που σας υποδεικνύω ότι δεν είναι τυχαίος όρος.

Λαμβάνοντας υπόψη το εξαιρετικό πανεπιστημιακό περιβάλλον εδώ, ένα προφανές ερώτημα είναι, κατά  πόσο από αυτό το εγχείρημα  της αναπροσαρμογής των προκαθορισμένων ρυθμίσεών μας περιλαμβάνει τη πραγματική γνώση ή τη διανόηση. Αυτή η ερώτηση γίνεται πολύ δύσκολη. Πιθανώς το πιο επικίνδυνο πράγμα σχετικά με μια ακαδημαϊκή εκπαίδευση -τουλάχιστον στη δική μου περίπτωση – είναι ότι επιτρέπει την τάση μου να υπεραναλύω τα πράγματα, να χάνομαι σε αφηρημένα επιχειρήματα μέσα στο κεφάλι μου, αντί να δίνω απλώς προσοχή σε αυτό που συμβαίνει ακριβώς μπροστά μου, να δίνω προσοχή σε αυτό που συμβαίνει μέσα μου.

Όπως είμαι σίγουρος ότι γνωρίζετε, πως είναι εξαιρετικά δύσκολο να παραμείνετε σε εγρήγορση και προσοχή. Είκοσι χρόνια μετά τη δική μου αποφοίτηση, κατάφερα σταδιακά να καταλάβω ότι το στερεότυπο των ανθρωπιστικών σπουδών σύμφωνα με το οποίο σου μαθαίνουν πώς να σκέφτεσαι, είναι στην πραγματικότητα στενογραφία για μια πολύ μεγαλύτερη, πιο σοβαρή ιδέα: το να μαθαίνεις πώς να σκέφτεσαι σημαίνει στην πραγματικότητα να μαθαίνεις πώς να ασκείς κάποιο έλεγχο στο πώς και τι σκέφτεσαι. Σημαίνει να είσαι αρκετά συνειδητοποιημένος και προσεκτικός ώστε να επιλέγεις σε τι δίνεις προσοχή και να αποφασίζεις πώς ερμηνεύεις το νόημα της εμπειρίας.. Γιατί αν δεν μπορείτε να ασκήσετε αυτού του είδους την επιλογή στην ενήλικη ζωή σας, θα είστε εντελώς χαμένοι. Σκεφτείτε το παλιό κλισέ ότι “το μυαλό είναι ένας ένας θαυμάσιος υπάλληλος αλλά και ένας τρομερός εργοδότης”.

Αυτό, όπως πολλά άλλα στερεότυπα, τόσο βαρετά και μη συναρπαστικά στην πραγματικότητα εκφράζουν μια μεγάλη και τρομερή αλήθεια. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι ενήλικες που αυτοκτονούν με πυροβόλα όπλα σχεδόν πάντα αυτοπυροβολούνται: στο κεφάλι. Πυροβολούν τον τρομερό αφέντη. Και η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους αυτόχειρες είναι στην πραγματικότητα νεκροί πολύ πριν πατήσουν τη σκανδάλη.

Και ισχυρίζομαι ότι αυτή είναι η πραγματική, χωρίς μαλακίες αξία της φιλελεύθερης πανεπιστημιακής σας εκπαίδευσης: πώς να αποφύγετε να περάσετε την άνετη, ευημερούσα, αξιοσέβαστη ενήλικη ζωή σας νεκροί, αναίσθητοι, σκλάβοι του κεφαλιού σας και της φυσικής σας προκαθορσμένης σας ρύθμισης. Να είστε μοναδικά, και παντοδύναμοι μέρα με τη μέρα. Αυτό μπορεί να ακούγεται υπερβολικό ή αφηρημένη ανοησία. Ας γίνουμε συγκεκριμένοι. Το ξεκάθαρο γεγονός είναι ότι εσείς οι τελειόφοιτοι δεν έχετε ακόμη ιδέα τι σημαίνει πραγματικά “μέρα με τη μέρα”. Συμβαίνει να υπάρχουν ολόκληρα, μεγάλα τμήματα της ενήλικης αμερικανικής ζωής για τα οποία κανείς δεν μιλάει στους λόγους αποφοίτησης. Ένα τέτοιο μέρος περιλαμβάνει την πλήξη, τη ρουτίνα και τη μικροαπογοήτευση. Οι γονείς και οι ηλικιωμένοι εδώ μέσα θα ξέρουν πολύ καλά για τι πράγμα μιλάω.

Ενδεικτικά, ας πούμε ότι είναι μια συνηθισμένη μέρα για έναν ενήλικο και σηκώνεστε το πρωί, να πηγαίνετε στην απαιτητική δουλειά σας, που είναι δουλειά για υπαλλήλους, για απόφοιτους πανεπιστημίου, και δουλεύετε σκληρά για οκτώ ή δέκα ώρες, και στο τέλος της ημέρας είστε κουρασμένοι και κάπως αγχωμένοι και το μόνο που θέλετε είναι να πάτε σπίτι και να φάτε και ίσως να χαλαρώσετε για μια ώρα, και μετά να πέσετε νωρίς για ύπνο γιατί, φυσικά, πρέπει να σηκωθείτε την επόμενη μέρα και να τα ξανακάνετε όλα από την αρχή. Αλλά μετά θυμάστε ότι δεν υπάρχει φαγητό στο σπίτι. Δεν είχατε χρόνο να ψωνίσετε αυτή την εβδομάδα λόγω της απαιτητικής δουλειάς σας, και έτσι τώρα μετά τη δουλειά πρέπει να μπείτε στο αυτοκίνητό σας και να οδηγήσετε μέχρι το σούπερ μάρκετ. Είναι το τέλος της εργάσιμης ημέρας και η κίνηση είναι πιθανό να είναι: πολύ άσχημη. Έτσι, το να φτάσετε στο κατάστημα διαρκεί πολύ περισσότερο απ’ ό,τι θα έπρεπε, και όταν τελικά φτάσετε εκεί, το σούπερ μάρκετ είναι πολύ γεμάτο, επειδή φυσικά είναι η ώρα της ημέρας που όλοι οι άλλοι άνθρωποι με δουλειά προσπαθούν επίσης να στριμώξουν κάποια ψώνια. Και το σούπερ μάρκετ είναι φρικτά φωτισμένο και είναι λίγο πολύ το τελευταίο μέρος που θέλεις να είσαι, αλλά δεν μπορείς να μπεις και να βγεις γρήγορα, πρέπει να περιπλανηθείς σε όλους τους διαδρόμους του τεράστιου, υπερφωτισμένου μαγαζιού για να βρεις τα πράγματα που θέλεις και πρέπει να ελίσσεσαι με το καρότσι σου ανάμεσα σε όλους αυτούς τους άλλους κουρασμένους, βιαστικούς ανθρώπους με καρότσια και τελικά παίρνεις όλες τις απαραίτητες προμήθειες, μόνο που τώρα αντιλαμβάνεσαι  ότι δεν υπάρχουν αρκετά ταμεία ανοιχτά παρόλο που είναι το τέλος της ημέρας. Έτσι, η ουρά του ταμείου είναι απίστευτα μεγάλη, πράγμα που είναι ηλίθιο και εξοργιστικό. Αλλά δεν μπορείτε να ξεσπάσετε την απογοήτευσή σας στη κυρία που δουλεύει στο ταμείο, η οποία είναι καταπονημένη σε μια δουλειά τής οποίας η καθημερινή ανία και ανούσια κατάσταση ξεπερνά τη φαντασία οποιουδήποτε από εμάς που βρίσκεται εδώ σε αυτό το κολέγιο υψηλού κύρους.

Αλλά όπως και να ‘χει, τελικά φτάνετε μπροστά σε αυτή τη κυρία, πληρώνετε το φαγητό σας και σας λένε “Καλή σας μέρα” με μια φωνή που είναι η απόλυτη φωνή του θανάτου. Μετά πρέπει να πάρεις τις πλαστικές σακούλες με τα ψώνια σου μέσα στο καρότσι σου με τη γνωστή ρόδα που τραβάει τρελά προς τα αριστερά, σε όλη τη διαδρομή μέσα από το γεμάτο πάρκινγκ, και μετά πρέπει να οδηγήσεις μέχρι το σπίτι σου, μέσα από κίνηση σε ώρα αιχμής, κ.λπ. κ.λπ. κ.λπ.

Όλοι εδώ το έχουν κάνει αυτό, φυσικά. Αλλά δεν έχει γίνει ακόμα μέρος της πραγματικής ρουτίνας της ζωής σας, μέρα με τη μέρα, εβδομάδα με μήνα με χρόνο.

Αλλά θα γίνει. Και πολλές άλλες βαρετές, ενοχλητικές, φαινομενικά ανούσιες ρουτίνες πέρα από αυτή. Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα. Το θέμα είναι ότι σε τέτοιες ασήμαντες, εκνευριστικές σαχλαμάρες θα χρειαστεί ακριβώς η διαδικασία της επιλογής. Γιατί τα μποτιλιαρίσματα, οι γεμάτοι διάδρομοι και οι μεγάλες ουρές στα ταμεία μού δίνουν χρόνο να σκεφτώ, και αν δεν πάρω συνειδητή απόφαση για το πώς να σκεφτώ και τι να προσέξω, θα είμαι τσαντισμένος και δυστυχισμένος κάθε φορά που πρέπει να ψωνίσω. Επειδή η φυσική προκαθορισμένη μου  ρύθμιση, είναι η πεποίθηση ότι τέτοιες καταστάσεις αφορούν στην πραγματικότητα μόνο εμένα. Για την πείνα ΜΟΥ και την κούρασή ΜΟΥ και την επιθυμία ΜΟΥ να πάω σπίτι, και θα φαίνεται για όλο τον κόσμο ότι όλοι οι άλλοι είναι απλά στο δρόμο μου. Και ποιοι είναι όλοι αυτοί οι άνθρωποι στο δρόμο μου; Και κοίτα πόσο αποκρουστικοί και μη ανθρώπινοι φαίνονται στην ουρά του ταμείου, ή πόσο ενοχλητικό και άξεστο είναι το γεγονός ότι οι άνθρωποι μιλούν δυνατά στα κινητά τηλέφωνα στη μέση της ουράς. Και δείτε πόσο πολύ άδικο είναι αυτό.

Ή, βέβαια, αν είμαι σε μια πιο κοινωνικά συνειδητοποιημένη ανθρωπιστική φιλοσοφική εκδοχή της προκαθορισμένης μου ρύθμισης, μπορώ να περάσω χρόνο στην κίνηση στο τέλος της ημέρας αηδιάζοντας για όλα τα τεράστια, ηλίθια, μπλοκαρισμένα SUV και τα Χάμερ και τα φορτηγά V-12, που καίνε σπάταλα και εγωιστικά και αλόγιστα  τη βενζίνη τους, και μπορώ να σταθώ στο γεγονός ότι τα πατριωτικά ή θρησκευτικά αυτοκόλλητα στον προφυλακτήρα φαίνονται πάντα να είναι στα μεγαλύτερα, πιο αηδιαστικά εγωιστικά οχήματα, που οδηγούνται από τους πιο άσχημους – αυτό είναι ένα παράδειγμα του πώς ΔΕΝ πρέπει να σκέφτεσαι, όμως – τα πιο αηδιαστικά εγωιστικά οχήματα, που οδηγούνται από τους πιο άσχημους, πιο απερίσκεπτους και επιθετικούς οδηγούς. Και μπορώ να σκέφτομαι πώς τα παιδιά των παιδιών μας θα μας περιφρονούν που σπαταλάμε όλα τα καύσιμα του μέλλοντος, και πιθανώς καταστρέφουμε το κλίμα, και πόσο κακομαθημένοι και ηλίθιοι και εγωιστές και αηδιαστικοί είμαστε όλοι, και πόσο η σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία είναι απλά χάλια, και ούτω καθεξής και ούτω καθεξής.

Καταλάβατε την ιδέα.

Αν επιλέγω να σκέφτομαι έτσι σε ένα κατάστημα και στον αυτοκινητόδρομο, εντάξει. Πολλοί από εμάς το κάνουν. Μόνο που το να σκεφτόμαστε έτσι τείνει να είναι τόσο εύκολο και αυτόματο που δεν χρειάζεται να είναι επιλογή. Είναι η φυσική μου προεπιλεγμένη ρύθμιση. Είναι ο αυτόματος τρόπος με τον οποίο βιώνω τα πληκτικά, απογοητευτικά, γεμάτα κόσμο μέρη της ενήλικης ζωής, όταν λειτουργώ με την αυτόματη, ασυνείδητη πεποίθηση ότι είμαι το κέντρο του κόσμου και ότι οι άμεσες ανάγκες και τα συναισθήματά μου είναι αυτά που πρέπει να καθορίζουν τις προτεραιότητες του κόσμου.

Το θέμα είναι ότι, φυσικά, υπάρχουν εντελώς διαφορετικοί τρόποι να σκεφτεί κανείς αυτού του είδους τις καταστάσεις. Σε αυτή την κίνηση, με όλα αυτά τα οχήματα σταματημένα και ακινητοποιημένα στο δρόμο μου, δεν αποκλείεται κάποιοι από αυτούς τους ανθρώπους στα SUV να έχουν πάθει τρομερά αυτοκινητιστικά ατυχήματα στο παρελθόν και τώρα να βρίσκουν την οδήγηση τόσο τρομακτική που ο ψυχολόγος τους σχεδόν τους διέταξε να πάρουν ένα τεράστιο, βαρύ SUV για να νιώθουν αρκετά ασφαλείς ώστε να οδηγούν. Ή ότι το Χάμερ που μόλις με έκοψε, ίσως οδηγείται από έναν πατέρα του οποίου το μικρό παιδί είναι τραυματισμένο ή άρρωστο στο διπλανό κάθισμα, και προσπαθεί να μεταφέρει αυτό το παιδί στο νοσοκομείο, και βιάζεται περισσότερο, και δικαιολογημένα από ό,τι εγώ: στην πραγματικότητα είμαι εγώ που βρίσκομαι στο δρόμο ΤΟΥ.

Ή μπορώ να επιλέξω να αναγκάσω τον εαυτό μου να σκεφτεί την πιθανότητα ότι όλοι οι άλλοι στην ουρά του σούπερ μάρκετ βαριούνται και απογοητεύονται εξίσου με μένα και ότι μερικοί από αυτούς τους ανθρώπους έχουν πιθανώς πιο δύσκολη, πιο κουραστική και οδυνηρή ζωή από μένα.

Και πάλι, σας παρακαλώ μην νομίζετε ότι σας δίνω ηθικές συμβουλές ή ότι σας λέω ότι πρέπει να σκέφτεστε με αυτόν τον τρόπο ή ότι κάποιος περιμένει από εσάς να το κάνετε αυτόματα. Επειδή είναι δύσκολο. Χρειάζεται θέληση και προσπάθεια, και αν είστε σαν κι εμένα, κάποιες μέρες δεν θα μπορείτε να το κάνετε, ή απλά δεν θα θέλετε να το κάνετε.

Αλλά τις περισσότερες μέρες, αν είσαι αρκετά συνειδητοποιημένος ώστε να δώσεις στον εαυτό σου μια επιλογή, μπορείς να επιλέξεις να κοιτάξεις διαφορετικά αυτή τη χοντρή, υπερβολικά μακιγιαρισμένη κυρία που μόλις φώναξε στο παιδί της στην ουρά του ταμείου. Ίσως να μην είναι συνήθως έτσι. Ίσως έχει ξενυχτήσει τρεις συνεχόμενες νύχτες κρατώντας το χέρι του συζύγου της που πεθαίνει από καρκίνο των οστών. Ή ίσως αυτή ακριβώς η κυρία είναι η χαμηλόμισθη υπάλληλος στο τμήμα οχημάτων, η οποία μόλις χθες βοήθησε τον σύζυγό σας να λύσει ένα φρικτό, εξοργιστικό, γραφειοκρατικό πρόβλημα μέσω μιας μικρής πράξης γραφειοκρατικής καλοσύνης. Φυσικά, τίποτα από αυτά δεν είναι πιθανό, αλλά δεν είναι και αδύνατο. Εξαρτάται από το τι θέλετε να λάβετε υπόψη σας. Αν είστε σίγουροι ότι γνωρίζετε ποια είναι η πραγματικότητα και λειτουργείτε με την προκαθορισμένη σας ρύθμιση, τότε μάλλον, όπως εγώ, δεν θα εξετάσετε πιθανότητες που δεν είναι ενοχλητικές και μίζερες. Αλλά αν μάθετε πραγματικά να δίνετε προσοχή, τότε θα ξέρετε ότι υπάρχουν και άλλες επιλογές. Θα είναι πραγματικά μέσα στις δυνατότητές σας να βιώσετε μια πολυπληθή, θερμή, βραδεία, καταναλωτική κατάσταση τύπου κόλαση όχι μόνο ως ουσιαστική, αλλά και ως ιερή, που φλέγεται από την ίδια δύναμη που δημιούργησε τα αστέρια: την αγάπη, τη συντροφικότητα, τη μυστικιστική ενότητα όλων των πραγμάτων βαθιά μέσα σας.

Όχι ότι αυτά τα μυστικιστικά πράγματα είναι απαραίτητα αληθινά. Το μόνο πράγμα που είναι αληθινό είναι ότι εσύ αποφασίζεις πώς θα προσπαθήσεις να το δεις.

Αυτή, ισχυρίζομαι, είναι η ελευθερία μιας πραγματικής εκπαίδευσης, του να μαθαίνεις πώς να είσαι καλά προσαρμοσμένος. Μπορείς να αποφασίσεις συνειδητά τι έχει νόημα και τι όχι. Μπορείς να αποφασίσεις τι θα λατρέψεις.

Επειδή υπάρχει και κάτι άλλο που είναι παράξενο αλλά αληθινό: στην καθημερινή ρουτίνα της ενήλικης ζωής, στην πραγματικότητα δεν υπάρχει αθεΐα. Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως το να μην λατρεύεις. Όλοι λατρεύουν. Η μόνη επιλογή που έχουμε είναι το τι θα λατρέψουμε. Και ο επιτακτικός λόγος για να επιλέξουμε ίσως κάποιο είδος θεού ή πνευματικού τύπου πράγματος για να λατρεύουμε – είτε είναι ο JC είτε ο Αλλάχ, είτε είναι ο YHWH είτε η Μητέρα Θεά των Wiccan, είτε οι Τέσσερις Ευγενείς Αλήθειες, είτε κάποιο απαραβίαστο σύνολο ηθικών αρχών – είναι ότι λίγο πολύ οτιδήποτε άλλο λατρεύεις θα σε φάει ζωντανό. Αν λατρεύετε τα χρήματα και τα πράγματα, αν αυτά είναι που σας δίνουν πραγματικό νόημα στη ζωή, τότε ποτέ δεν θα έχετε αρκετά, ποτέ δεν θα νιώθετε ότι έχετε αρκετά. Αυτή είναι η αλήθεια. Λατρεύετε το σώμα σας , την ομορφιά και τη σεξουαλική γοητεία τότε θα αισθάνεστε πάντα άσχημοι. Και όταν ο χρόνος και η ηλικία αρχίσουν να φαίνονται, θα πεθάνετε ένα εκατομμύριο θανάτους πριν σας θρηνήσουν τελικά. Σε ένα επίπεδο, όλοι τα ξέρουμε αυτά τα πράγματα ήδη. Έχουν κωδικοποιηθεί ως μύθοι, παροιμίες, κλισέ, επιγράμματα, παραβολές, ο σκελετός κάθε μεγάλης ιστορίας. Το όλο κόλπο είναι να κρατάμε την αλήθεια μπροστά στην καθημερινή συνείδηση.

Λατρεύοντας τη δύναμη, θα καταλήξετε να αισθάνεστε αδύναμοι και φοβισμένοι, και θα χρειάζεστε όλο και περισσότερη δύναμη πάνω στους άλλους για να αδρανοποιήσετε τον δικό σας φόβο. Λατρεύετε τη σκέψη σας, για να σας θεωρούν έξυπνους, στο τέλος θα καταλήξετε να αισθάνεστε ηλίθιοι, απατεώνες, πάντα στα πρόθυρα να σας ανακαλύψουν. Αλλά το ύπουλο με αυτές τις μορφές λατρείας δεν είναι ότι είναι κακές ή αμαρτωλές, αλλά ότι είναι ασυνείδητες. Είναι οι προκαθορισμένες ρυθμίσεις.

Είναι το είδος της λατρείας στο οποίο απλά γλιστράτε σταδιακά, μέρα με τη μέρα, γινόμενοι όλο και πιο επιλεκτικοί σε ό,τι βλέπετε και πώς μετράτε την αξία, χωρίς ποτέ να έχετε πλήρη επίγνωση ότι αυτό κάνετε.

Και ο λεγόμενος πραγματικός κόσμος δεν θα σας αποθαρρύνει από το να λειτουργείτε με τις προεπιλεγμένες ρυθμίσεις σας, επειδή ο λεγόμενος πραγματικός κόσμος των ανθρώπων και του χρήματος και της εξουσίας πηγαινοέρχεται χαρούμενα μέσα σε μια λίμνη φόβου και θυμού και απογοήτευσης και λαχτάρας και λατρείας του εαυτού. Ο δικός μας σημερινός πολιτισμός έχει αξιοποιήσει αυτές τις δυνάμεις με τρόπους που έχουν αποφέρει εξαιρετικό πλούτο και άνεση και προσωπική ελευθερία. Την ελευθερία να είμαστε όλοι οι άρχοντες των μικροσκοπικών βασιλείων μας σε μέγεθος νεκροκεφαλής, μόνοι στο κέντρο όλης της  δημιουργίας. Αυτό το είδος ελευθερίας έχει πολλά να προτείνει. Αλλά βέβαια υπάρχουν όλα τα διαφορετικά είδη ελευθερίας, και για το είδος που είναι πιο πολύτιμο δεν θα ακούσετε πολλές κουβέντες στον τεράστιο εξωτερικό κόσμο του θέλω και του πετυχαίνω… Το πραγματικά σημαντικό είδος ελευθερίας περιλαμβάνει την προσοχή και την επίγνωση και την πειθαρχία, και το να είσαι σε θέση να νοιάζεσαι πραγματικά για τους άλλους ανθρώπους και να θυσιάζεσαι γι’ αυτούς ξανά και ξανά με μυριάδες ασήμαντους, αντισυμβατικούς τρόπους κάθε μέρα.

Αυτή είναι η πραγματική ελευθερία. Αυτό σημαίνει να είσαι μορφωμένος και να καταλαβαίνεις πώς να σκέφτεσαι. Η εναλλακτική λύση είναι η ασυνειδησία, η προκαθορισμένη ρύθμιση, η κούρσα του ποντικιού, η συνεχής τριβή με την αίσθηση ότι είχαμε και χάσαμε κάτι άπειρο.

Ξέρω ότι αυτά τα πράγματα πιθανόν να μην ακούγονται ευχάριστα και ανέμελα ή μεγαλοπρεπώς εμπνευσμένα, όπως υποτίθεται ότι πρέπει να ακούγεται μια ομιλία για την αποφοίτηση. Αυτό που είναι, απ’ όσο μπορώ να καταλάβω, είναι η Αλήθεια με κεφαλαίο Α, με ένα σωρό από ρητορικές λεπτότητες να έχουν αφαιρεθεί. Είστε, φυσικά, ελεύθεροι να το σκεφτείτε όπως θέλετε. Αλλά σας παρακαλώ μην το απορρίψετε ως ένα απλό κήρυγμα από κάποιον  που σας κουνάει το δάχτυλο. Τίποτα από αυτά τα πράγματα δεν αφορά πραγματικά την ηθική ή τη θρησκεία ή το δόγμα ή τα μεγάλα περίφημα ερωτήματα για τη ζωή μετά θάνατον.

Η Αλήθεια με κεφαλαίο Α αφορά τη ζωή ΠΡΙΝ το θάνατο.

Πρόκειται για την πραγματική αξία μιας ουσιαστικής εκπαίδευσης, η οποία δεν έχει σχεδόν τίποτα να κάνει με τη γνώση, αλλά έχει να κάνει με  την απλή επίγνωση -επίγνωση αυτού που είναι τόσο πραγματικό και ουσιώδες, που πρέπει να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ξανά και ξανά:

“Αυτό είναι νερό”.

“Αυτό είναι νερό.”

Είναι αφάνταστα δύσκολο να το κάνουμε αυτό, να παραμένουμε συνειδητοποιημένοι και ζωντανοί στον κόσμο των ενηλίκων μέρα με τη μέρα. Πράγμα που σημαίνει ότι ένα ακόμη μεγάλο στερεότυπο αποδεικνύεται αληθινό: η εκπαίδευσή σας ΕΙΝΑΙ πραγματικά η δουλειά της ζωής σας. Και αρχίζει: τώρα.

Σας εύχομαι κάτι παραπάνω από τύχη.

➭ Με πληροφορίες από το FS.blog