Η Ημέρα των Ευχαριστιών (Thanksgiving) στις ΗΠΑ είναι μία τεράστια γιορτή που έχει καθιερωθεί την τέταρτη Πέμπτη του Νοεμβρίου. Δεν συνδέεται με θρησκευτικές εκδηλώσεις ή με συγκεκριμένη θρησκευτική ομάδα. Πρόκειται για τον εορτασμό μίας αγροτικής παράδοσης που επιβιώνει για αιώνες και αντανακλά την σημασία του μοιράσματος, την ευγνωμοσύνη για τους καρπούς που η γη μας προσφέρει και την έναρξη της εορταστικής περιόδου. Αποτελεί ημέρα αργίας και οικογένειες, φίλοι και συγγενείς, μαζεύονται σε σπίτια, με επίκεντρο το φαγητό και έχοντας στη σκέψη όλα για όσα είναι ευγνώμονες στη ζωή τους.

Οι Αμερικανοί άρχισαν να προετοιμάζουν τα μενού τους για την Ημέρα των Ευχαριστιών πριν από εβδομάδες, με τις απαραίτητες γαλοπούλες και τα υλικά της γέμισης πιθανότατα να έχουν ήδη αγοραστεί για τη γιορτή, η οποία γιορτάζεται φέτος σήμερα, 24 Νοεμβρίου. Οι Αμερικανοί μαθητές συνήθως μαθαίνουν ότι η παράδοση χρονολογείται από τους Pilgrims (Προσκυνητές), οι οποίοι ερχόμενοι από την Ευρώπη ίδρυσαν την αποικία του Plymouth τον 17ο αι. στη σημερινή Μασαχουσέτη και μοιράστηκαν με τους ιθαγενείς Αμερικανούς Wampanoag μια φθινοπωρινή γιορτή συγκομιδής καθώς συνυπήρχαν ειρηνικά και τους έμαθαν να καλιεργούν και να ψαρεύουν. Η γιορτή αυτή αναγνωρίζεται ως μία από τις πρώτες γιορτές των Ευχαριστιών των πρώτων αποίκων.

Η ιστορία των Προσκυνητών

Ήταν Σεπτέμβριος του 1620, όταν ένα μικρό πλοίο με το όνομα Mayflower έφυγε από το Plymouth της Αγγλίας, μεταφέροντας 102 επιβάτες – μία ομάδα θρησκευτικών αυτονομιστών που αναζητούσαν ένα νέο σπίτι όπου θα μπορούσαν να ασκήσουν ελεύθερα την πίστη τους και άλλα άτομα παρασυρμένα από την υπόσχεση της ευημερίας και της ιδιοκτησίας γης στο “Νέο Κόσμο”. Μετά από ένα δύσκολο ταξίδι 66 ημερών, έριξαν άγκυρα κοντά στην άκρη του Cape Cod, πολύ βόρεια από τον προορισμό τους στις εκβολές του ποταμού Hudson. Ένα μήνα αργότερα, το Mayflower διέσχισε τον κόλπο της Μασαχουσέτης, όπου οι Προσκυνητές ξεκίνησαν το έργο της ίδρυσης ενός οικισμού. Σύμφωνα με το History, καθ’ όλη τη διάρκεια εκείνου του πρώτου βάναυσου χειμώνα, οι περισσότεροι από τους άποικους παρέμειναν στο πλοίο, όπου υπέφεραν από το κρύο, τον υποσιτισμό, το σκορβούτο και πολλές εστίες μεταδοτικής ασθένειας. Μόνο οι μισοί από τους αρχικούς επιβάτες και το πλήρωμα του Mayflower έζησαν για να δουν την πρώτη τους άνοιξη στη Νέα Αγγλία. Τον Μάρτιο, οι υπόλοιποι άποικοι μετακόμισαν στην ξηρά, όπου δέχθηκαν μια εκπληκτική επίσκεψη από ένα μέλος της φυλής Abenaki που τους χαιρέτησε στα αγγλικά.

Αρκετές μέρες αργότερα, επέστρεψε με έναν άλλο ιθαγενή Αμερικανό, τον Squanto, ένα μέλος της φυλής Pawtuxet που είχε απαχθεί από έναν Άγγλο καπετάνιο και πουλήθηκε ως σκλάβος πριν δραπετεύσει στο Λονδίνο και επιστρέψει στην πατρίδα του σε μια εξερευνητική αποστολή. Ο Squanto δίδαξε στους προσκυνητές, αποδυναμωμένους από τον υποσιτισμό και τις ασθένειες, πώς να καλλιεργούν καλαμπόκι, να εξάγουν χυμό από σφενδάμι, να πιάνουν ψάρια στα ποτάμια και να αποφεύγουν τα δηλητηριώδη φυτά. Βοήθησε επίσης τους αποίκους να σφυρηλατήσουν μια συμμαχία με τους Wampanoag, μια τοπική φυλή, η οποία άντεξε για περισσότερα από 50 χρόνια και παραμένει ένα από τα μοναδικά παραδείγματα αρμονίας μεταξύ των Ευρωπαίων αποίκων και των ιθαγενών της Αμερικής.

Η σκοτεινή πραγματικότητα

Η πραγματικότητα όμως είναι λίγο διαφορετική από τις δημοφιλείς αφηγήσεις. Η ιστορία πίσω από τους αποίκους του Plymouth είναι πολύ πιο περίπλοκη, και σίγουρα όχι τόσο αναίμακτη όπως παρουσιάζεται. Η πραγματική ιστορία πίσω από αυτήν την τεράστια αμερικάνικη γιορτή είναι τόσο σκοτεινή, στην πραγματικότητα, που ορισμένοι αναρωτιούνται μήπως θα έπρεπε να αναθεωρηθεί ο εορτασμός της.

Οι συζητήσεις για την Ημέρα των Ευχαριστιών συχνά επικεντρώνονται γύρω από τους αποίκους, αλλά οι ιθαγενείς Αμερικανοί βρίσκονταν στη γη για αιώνες πριν και ήταν αυτοί που γιόρταζαν τη φθινοπωρινή συγκομιδή και το δώρο της αφθονίας της Μητέρας Γης. Η πνευματικότητα των ιθαγενών της Αμερικής, παραδοσιακά και σήμερα, δίνει έμφαση στην ευγνωμοσύνη για τη δημιουργία, τη φροντίδα για το περιβάλλον και την αναγνώριση της ανθρώπινης ανάγκης για επικοινωνία με τη φύση και τους άλλους.

Οι νεοεγκατασταθείς Ευρωπαίοι δεν κάλεσαν τους ιθαγενείς της Αμερικής στο γλέντι τους. Η ειρήνη που υποτίθεται έφερε κοντά τους Wampanoag και τους αποίκους σε αυτό το ιστορικό τραπέζι δεν ήταν τόσο εύκολο να επιτευχθεί. Είχαν προηγηθεί περιστατικά βίας και απαγωγών καθώς και εκτελέσεις ιθαγενών. Όταν οι Ευρωπαίοι άρχισαν να έρχονται σε αυτό που σήμερα είναι γνωστό ως Ηνωμένες Πολιτείες, περίπου τέσσερα χρόνια πριν φτάσει το Mayflower, έφεραν ξένες ασθένειες που σκότωναν τους ιθαγενείς ανθρώπους σε εξαιρετικά υψηλά ποσοστά. Αυτό στη συνέχεια διευκόλυνε τους αποικιστές να καταλάβουν αυτά τα εδάφη και τις καλλιέργειές τους και να απαγάγουν και να πουλήσουν Ιθαγενείς Αμερικανούς ως σκλάβους. .

Ένας ηγέτης των Wampanoag, ονόματι Massasoit, διαπραγματεύτηκε για πρώτη φορά μια συνθήκη η οποία περιελάμβανε μια συμφωνία αμοιβαίου σεβασμού. Υποσχέθηκαν επίσης να αφήσουν τα όπλα τους στο σπίτι κατά τις συναλλαγές, για να εξασφαλίσουν περαιτέρω το ειρηνικό εμπόριο. Για περίπου 10 χρόνια, ο Massasoit και οι Pilgrims παρέμειναν σύμμαχοι, ανταλλάσσοντας αγγλικά αγαθά για τη γη Wampanoag, πρόσβαση σε φυσικούς πόρους και άλλα περιουσιακά στοιχεία. Από το θάνατο του Massasoit και μετά, οι φρικαλεότητες απέναντι στις φυλές των Ινδιάνων συνεχίστηκαν και κορυφόθηκαν.

Η πρώτη επίσημη αναφορά σε μια γιορτή «Ημέρα των Ευχαριστιών» από τους αποίκους γίνεται το 1637 από τον κυβερνήτη της αποικίας της Μασαχουσέτης, John Winthrop αφού οι άποικοι σφάγιασαν βάναυσα ένα ολόκληρο χωριό Pequot και στη συνέχεια γιορτάσαν τη βάρβαρη νίκη τους.

Πώς καθιερώθηκε η Ημέρα των Ευχαριστιών;

Χρόνια αργότερα, ο Πρόεδρος Ουάσιγκτον προσπάθησε για πρώτη φορά να ξεκινήσει μια γιορτή της Ημέρας των Ευχαριστιών το 1789, αλλά αυτό δεν έχει καμία σχέση με «Ινδιάνους και αποίκους, αντίθετα προορίζεται να είναι μια δημόσια ημέρα ευχαριστιών και προσευχής». (Το ότι η φράση «Merciliess Savage Indians» είναι γραμμένη στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας λέει όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για το πώς έβλεπαν οι ιδρυτές της Αμερικής τους αυτόχθονες λαούς αυτής της χώρας.) Δεν ήταν μέχρι που η συγγραφέας Sarah Josepha Hale έπεισε τον Πρόεδρο Lincoln ότι η γιορτή της Ημέρας των Ευχαριστιών χρειαζόταν και θα μπορούσε να βοηθήσει στη θεραπεία του διχασμένου έθνους ότι επισημοποιήθηκε το 1863.

Σύμφωνα με το βιβλίο του 2009, Thanksgiving: The Biography of an American Holiday του James Baker, ο οποίος ήταν ερευνητής στο Plimoth Plantation, αυτό άλλαξε κατά την Προοδευτική Εποχή (1890–1920), όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες έγιναν μια παγκόσμια δύναμη με την άνοδο της βιομηχανοποίησης. Την περίοδο αυτή γνώρισε μια άνοδο του εθνικισμού, καθώς οι Ευρωπαίοι μετανάστες ξεχύθηκαν στη χώρα και οι Προτεστάντες Αμερικανοί που είχαν σφαγιάσει ιθαγενείς φοβόντουσαν ότι θα εκτοπιστούν. Η αποικιακή ιδεολογία έγινε η ταυτότητα του τι ήταν να είσαι πραγματικά «αμερικανός» και άρχισαν να εφαρμόζουν διδασκαλίες για να ορίσουν με σαφήνεια τον «αμερικανισμό» για τους νέους μετανάστες. Ένα από αυτά ήταν η απολυμανθείσα ιστορία της Ημέρας των Ευχαριστιών — η οποία κατασκεύασε μια ειρηνική απεικόνιση μεταξύ των αποικιστών και των φυλών και παραμέλησε να αναφέρει το μέγεθος του θανάτου, της καταστροφής και της αρπαγής της γης που σημειώνεται εναντίον των πρώτων λαών, δίνοντας τον τόνο για τα επόμενα 200 χρόνια . Μέχρι το 1920, γράφει ο Baker, η ιστορία των «προσκυνητών και των Ινδιάνων» έγινε μια ιστορία που διδάσκονταν κάθε παιδί στα αμερικανικά σχολεία, ακόμη και σε σχολεία ιθαγενών.

Πολλοί Αμερικανοί – συμπεριλαμβανομένων των ιθαγενών Αμερικανών – πιστεύουν ότι οι εορτασμοί της Ημέρας των Ευχαριστιών συγκαλύπτουν την αληθινή ιστορία της καταπίεσης και της αιματοχυσίας που βρίσκεται στη βάση της σχέσης μεταξύ των Ευρωπαίων αποίκων και των Ιθαγενών Αμερικανών.

Ορισμένες ινδιάνικες φυλές βλέπουν τις διακοπές ως εθνική ημέρα πένθους. Αποτελεί ημέρα μνήμης που οι έποικοι ήρθαν στη γη τους, ξεκληρίζοντας ολόκληρα χωριά και αποτέλεσε την αρχή ενός πολυετούς κύκλου βίας και κακομεταχείρισης.

«Η Ημέρα των Ευχαριστιών είναι μια υπενθύμιση της γενοκτονίας εκατομμυρίων ιθαγενών, της κλοπής των γηγενών εδαφών και της ανελέητης επίθεσης στον πολιτισμό των ιθαγενών», λένε οι Ενωμένοι Αμερικανοί Ινδιάνοι της Νέας Αγγλίας. Έχουν χαρακτηρίσει την περίσταση ως ημέρα πένθους για 48 χρόνια, σύμφωνα με το Native Hope: «Η Ημέρα των Ευχαριστιών είναι μια υπενθύμιση της γενοκτονίας εκατομμυρίων ιθαγενών, της κλοπής των γηγενών εδαφών και της ανελέητης επίθεσης στον πολιτισμό των ιθαγενών. Οι συμμετέχοντες στην Εθνική Ημέρα Πένθους τιμούν τους γηγενείς προγόνους και τους αγώνες των ιθαγενών λαών για επιβίωση σήμερα. Είναι μια ημέρα μνήμης και πνευματικής σύνδεσης καθώς και μια διαμαρτυρία για τον ρατσισμό και την καταπίεση που συνεχίζουν να βιώνουν οι ιθαγενείς της Αμερικής».

Η ημέρα των Ευχαριστιών ως αργία προέρχεται από τη φιλοσοφία των ιθαγενών της Αμερικής να δίνεις χωρίς να περιμένεις ανταλλάγματα. Στον πρώτο εορτασμό αυτής της γιορτής, η φυλή Wampanoag παρείχε όχι μόνο το φαγητό για τη γιορτή αλλά και τις διδασκαλίες της γεωργίας και του κυνηγιού (καλαμπόκι, φασόλια, άγριο ρύζι και γαλοπούλα είναι μερικά συγκεκριμένα παραδείγματα φαγητών που εισήγαγαν οι ιθαγενείς της Αμερικής). Ο Steven Peters, εκπρόσωπος της φυλής Wampanoag, ρωτήθηκε για τις απόψεις του σχετικά με τo Thanksgiving και το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι εξακολουθούν να μαζεύονται για να φάνε γαλοπούλα και να ευχαριστήσουν.

«Νομίζω ότι είναι υπέροχο. Οι πρόγονοί μου είχαν τέσσερα φεστιβάλ συγκομιδής καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Το να μαζευόμαστε με την οικογένεια, να απολαμβάνουμε την παρέα μας, να μοιραζόμαστε τις ευλογίες μας και να ευχαριστούμε για όλα όσα έχουμε. Λέω να έχουμε περισσότερες εκδηλώσεις ευχαριστιών κατά τη διάρκεια του έτους. Ζητώ επίσης να αφιερώσετε μια στιγμή εκείνη την ημέρα για να θυμηθείτε τι συνέβη στον λαό μου και την ιστορία όπως καταγράφηκε και όχι την αφήγηση που μας είχαν δοθεί στα βιβλία της ιστορίας».