Στην Ελλάδα ”παιδιά των λουλουδιών”, στην Αμερική χίπις, από την αγγλική λέξη χίπστερ (hipster). Οι χίπις ήταν άτομα αντισυμβατικά, που υιοθετούσαν μια αισθητική εκτός της τρέχουσας και κυρίαρχης, λάτρευαν την ελευθερία και την ελευθεριότητα, είχα στενή σχέση με την μουσική. Μας θυμίζουν ανεμελιά, μποέμικη ζωή, ομορφιά, εξ ου και τόσοι πολλοί άνθρωποι σπεύσαμε να μεταμορφωθούμε σε χίπηδες ψηφιακά, χάρη σε μια εφαρμογή που βαϊράλιασε μέσα σε λίγες μέρες από το ένα προφίλ στο άλλο.

Αρχικά, πάντως, ο όρος ”χίπις” χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει τα άτομα με αντικοινωνική συμπεριφορά που είχαν μετακομίσει στο Greenwich Village της Νέας Υόρκης, ένα προάστιο του Haight-Ashbury που ανήκει στο Σαν Φρανσίσκο, και σε άλλες τέτοιες αστικές περιοχές, όπως μας ενημερώνει ωραία και καλά η φίλη μας, η Wikipedia. Οι δύο αγγλικές λέξεις οι οποίες θεωρούνται η ρίζα του όρου “χίπις” είναι οι “hip” και “hep” (πληροφορημένος). Έτσι λοιπόν αναφέρονται στον άνθρωπο εκείνο που “ξέρει”, και η εκτεταμένη γνώση και ενημέρωση ήταν ένας από τους σκοπούς του κινήματος. Πολλοί εξ αυτών, δημιούργησαν τις δικές τους κοινωνικές ομάδες και κοινωνίες, διαφωνούσαν κάθετα με τον Πόλεμο στο Βιετνάμ, άκουγαν ψυχεδελικό ροκ, υποστήριζαν τη σεξουαλική επανάσταση και, φυσικά, έκαναν χρήση ναρκωτικών όπως μαριχουάνα, LSD και μανιτάρια.

Τον Ιανουάριο του 1967, το Human Be-In στο Κόλντεν Γκέιτ Παρκ (Golden Gate Park) στο Σαν Φρανσίσκο γνωστοποίησε κι έκανε δημοφιλή την κουλτούρα των χίπις, οδηγώντας στο θρυλικό Καλοκαίρι της Αγάπης (Summer of Love) στην δυτική ακτή των Η.Π.Α, και το 1969 στο Φεστιβάλ Γούντστοκ στην ανατολική ακτή. Οι χίπις στο Μεξικό, γνωστοί και ως jipitecas, σχημάτισαν το κίνημα La Onda Chicana και μαζεύτηκαν στο Avándaro, ενώ στη Νέα Ζηλανδία οι νομάδες με τα φορτηγάκια-σπίτια δοκίμασαν εναλλακτικούς τρόπους ζωής και προώθησαν την ανανεώσιμη ενέργεια στη Nambassa.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι κινητές “φάλαγγες ειρήνης” των ταξιδιωτών της Νέας Εποχής, έγιναν καλοκαιρινά προσκυνήματα με ελεύθερη μουσική και φεστιβάλ στο Stonehenge. Στην Αυστραλία, οι χίπις μαζεύτηκαν στο Nimbin για το Aquarius Festival του 1973 και το ετήσιο Canabis Law Reform Rally ή το MardiGrass. Το Piedra Roja Festival είναι επίσης ένα μεγάλο γεγονός ανάμεσα στους χίπις διεξήχθη στην Χιλή το 1970.

Εννοείται ότι στοιχεία της αντι-κουλτούρας των χίπις δεν άργησαν να περάσουν, να απορροφηθούν από τις τρέχουσες τάσεις, να γίνουν μόδα, ακόμα και να γίνουν προϊόντα προς εκμετάλλευση εμπορική-οικονομική. Μεγάλη η επίδραση της όλης φάσης των χίπις στον πολιτισμό: μουσική, τηλεόραση, κινηματογράφος, εικαστικά. Από τότε που ξέσπασε το μεγάλο αυτό κίνημα το 1960, πολλές πτυχές της χίπικης κουλτούρας αφομοιώθηκαν από την επικρατούσα τάση.

Και στην Ελλάδα τι;

Το σινεμά στην χώρα μας απεικόνισε με κάπως αμφιλεγόμενο τρόπο τους χίπηδες, όπως γράφει σε κείμενό του στο Ogdoo.gr ο Μανώλης Νταλούκας. Ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου, κυρίως κωμικές, περνούσαν το μήνυμα πως οι ειρηνόφιλοι και μακρυμάλληδες ροκ νέοι της εποχής, ήταν τεμπέληδες, απατεώνες, ακόμα και με ελλιπή υγιεινή, κοινώ βρομιάρηδες! Στην ταινία, ας πούμε ”Θου-Βου, φαλακρός πράκτωρ, επιχείρησις: Γης Μαδιάμ” (1969, σενάριο Ναπολέων Ελευθερίου – Γιώργος Λαζαρίδης, σκηνοθεσία Θανάσης Βέγγος), οι χίπις παρουσιάζονται σαν ψώνια, τεμπέληδες και τρελάρες. Έχουν αλλάξει τα ονόματά τους με ονόματα λουλουδιών, δεν εργάζονται και όλη μέρα καπνίζουν και ακούν μουσική. Αλλά και δτην ταινία ”Η θεία μου η χίππισσα” (1970, Αλέκος Σακελλάριος) παίζει προπαγάνδα για τους χίπις. Η σκληρά εργαζόμενη κυρα-Λένη (Ρένα Βλαχοπούλου) παρουσιάζεται σοφότερη από την χίππισα κόρη της Κάθριν. Η απαξίωση των χίπικων ιδεών και όλου του κινήματος Ειρήνης φαίνεται σε πολλές «σοφές» κουβέντες της κυρα Λένης, όπως: «ξυπνάτε όλα τα παιδιά των λουλουδιών, διότι είστε βλάκες. Αυτοί που φωνάζουν ότι δεν θέλουν τον πόλεμο […] αυτοί τον θέλουν τον πόλεμο». Προπαγανδιστική είναι και η ταινία Ένας Χίππυς με Φιλότιμο (1970, Σκηνοθεσία Κώστας Δούκας, Σενάριο Βασίλης Μπέτσος), που απεικονίζει το Συνέδριο των Χίπις στα Μάταλα. Κάκιστη απικόνιση! Και υπάρχουν κι άλλες περιπτώσεις φιλμ που αδίκησαν, πραγματικά, τους φιλειρηνιστές, συχνά πολυδιαβασμένους και open mind χίπις οι οποίοι δεν μπορούσαν να ασπαστούν το τρίπτυχο πατρίς-θρησκεία-οικογένεια και δεν άντεχαν τις κοινωνικές νόρμες και καταπιέσεις.

Η απεικόνιση των χίπηδων στο δημοφιλές σήριαλ «Παραλία»

Η “Παραλία”, η καθημερινή σειρά της ΕΡΤ1 δεν κάνει ό, τι έκανε ο ”παλιός, καλός, ελληνικός κινηματογράφος”, αλλά με τρόπο σύγχρονο και ισορροπημένο ιστορικά επιχειρεί να μας ταξιδέψει στα ανέμελα χρόνια των χίπηδων, οι οποίοι κατασκήνωναν σε αρχαίες σπηλιές και παραλίας, ατενίζοντας την θάλασσα και ακούγοντας μουσική. Οι χίπις που ζουν στις σπηλιές και χορεύουν πάνω στην άμμο, μπλέκουν μαζί με τους ντόπιους Κρητικούς σε μια υπόθεση δολοφονίας, με φόντο την στρατιωτική δικτατορία.

Τα όποια κοινωνικά ρεύματα έρχονταν στην Ελλάδα με καθυστέρηση τουλάχιστον μιας δεκαετίας. Το κίνημα των χίπις που γιγαντώθηκε στις ΗΠΑ στα μέσα της δεκαετίας του 60 και ζητούσε μια διαφορετική ζωή πιο κοντά στη φύση, μακριά από τον πόλεμο του Βιετνάμ, με πολύ ροκ και  ψυχεδέλεια, μεταφέρθηκε σχετικά γρήγορα στα Μάταλα. Νέοι από όλον τον κόσμο διψούσαν να φθάσουν σε μια δική τους γη επαγγελίας, τα αλατισμένα και άγριας ομορφιάς Μάταλα, νότια του Ηρακλείου. Εκεί βρέθηκε για αρκετό καιρό η Τζόνι Μίτσελ, ο έρωτας της οποίας για τον Κάρεϊ, έγινε τραγούδι. Φήμες λένε ακόμα και για τον Μπομπ Ντίλαν!

Οι στίχοι του “Κάρεϊ” περιγράφουν την ζωή στα Μάταλα, τον έρωτα της Τζόνι και, φυσικά, το θρυλικό Mermaid Cafe. “Ο άερας έρχεται από την Αφρική. Χθες το βράδυ δεν μπορούσα να κοιμηθώ. Ω Κάρει, ξέρεις ότι είναι δύκολο να φύγεις από δω, αλλά δεν είναι το σπίτι μου. Τα νύχια μου είναι βρώμικα, η πίσσα της παραλίας κόλλησε στα πόδια μου και μου λείπoυν τα καθαρά λευκά σεντόνια και η φανταχτερή γαλλική κολώνια μου”

Στο βιβλίο του Μανώλη Νταλούκα “Μάταλα, η Ιστορία της Νεφεριάνας, αποτυπώθηκαν οι περιπέτειες του πρώτου καφέ των Ματάλων και της περίφημης γοργόνας που φιλοτέχνησε (με κοχύλια και χρώματα) η 16χρονη αδερφή του ιδιοκτήτη, Πηνελόπη Ξαγοραράκη, στην αρχή γυμνόστηθη αλλά μετά από υποδείξεις της χωροφυλακής … ντύθηκε, για να μην προκαλεί τα ήθη (η ζωγραφιά)! Στο εσωτερικό του Mermaid Cafe- που βλέπουμε στην σειρά της ΕΡΤ- υπήρχαν κι άλλες τοιχογραφίες με προεξάρχουσες τις μορφές των Μπιτλς ή του Τζίμι Χέντριξ. Όταν το 1970 οι χωροφύλακες έκαναν επιχείρηση “εκκαθάρισης” της περιοχής, γκρέμισαν το καφέ. Ο ιδιοκτήτης συνελήφθη, έφαγε αρκετό ξύλο, την ώρα που οι χίπις διαμαρτύρονταν, έκαναν συναυλία και συγκέντρωσαν 300 δολάρια, τα οποία έδωσαν στην Πηνελόπη.

Στο ντοκιμαντέρ “Hippie-Hippie. Matala! Matala!” σε σκηνοθεσία Γιώργου Βαρελά για την ΕΡΤ, οι αφηγήσεις των πρώην κατοίκων στις σπηλιές φωτίζουν αρκετά την κατάσταση ως είχε τότε στ’ αλήθεια. Μπορείτε να το δείτε δωρεάν στο Youtube:

 

Σύμφωνα με τις αφηγήσεις, υπήρχαν τρεις κατηγορίες “χίπηδων”. Η πρώτη αφορούσε τους αυθεντικούς hippie, που από το Κατμαντού, ή τις μεγάλες συναυλίες στην Αμερική, μετέφεραν τον τρόπο ζωής τους στα Μάταλα. Οι ίδιοι αποκαλούσαν τους εαυτούς τους “φρικιά”. Η δεύτερη περιελάμβανε περίεργους ταξιδιώτες, που έμαθαν για την Παραλία και ήθελαν να δοκιμάσουν -έστω και για λίγο- ένα διαφορετικό τρόπο ζωής, ανάμεσα στο πανεπιστήμιο και την ενσωμάτωση τους στην καπιταλιστική κοινωνία. Και η τρίτη αφορούσε πραγματικούς περιθωριακούς, οι οποίοι έφτασαν στα Μάταλα πολύ αργότερα. Το περιοδικό Life έφτασε να βάλει τους χίπις και τις σπηλιές στο εξώφυλλό του!

Δυο Καλιφορνέζοι στα χίπικα Μάταλα

Οι σπηλιές είχαν μεταμορφωθεί σε κανονικά σπίτια, με χαλιά, βιβλία, μικρή οικοσκευή. Στην παραλία πρωταγωνιστούσαν τα ναρκωτικά, αλλά κυρίως η μουσική. Ο Δημήτρης Πουλικάκος που έζησε μισό χρόνο στα Μάταλα έχει δηλώσει ότι ακούγονταν δίσκοι από κάποιο πικ απ που βρισκόταν εκεί πέρα. Η εφημερίδα “Μεσόγειος” το 1969, χαρακτηρίζει τους χίπιδες “βρωμερούς, ανισόρροπους και ανώμαλους”, που είχαν σκοπό να δημιουργήσουν το τρίτο φύλο (!). Ο ανώνυμος ρεπόρτερ ισχυρίζεται ότι πήγε στα Μάταλα και συνάντησε τον ηγέτη της χίπικης παροικίας, και ότι ο ηγέτης τού αποκάλυψε… «ο βασικότερός μας στόχος είναι να δημιουργήσουμε το τρίτο φύλο». Είναι φανερό ότι η εφημερίδα στόχευε στο να τρομοκρατήσει τους γονείς, υποβάλλοντάς τους την ιδέα πως τα παιδιά τους κινδυνεύουν να γίνουν ομοφυλόφιλοι. Ύστερα από τέτοια δημοσιεύματα, ο εισαγγελέας Ηρακλείου Μιχάλης Τσεβάς διατάζει έρευνα στις σπηλιές των Ματάλων. Ο διοικητής Ασφάλειας Ηρακλείου, με αστυνομική δύναμη, αρχίζει να κάνει αιφνιδιαστικές επιχειρήσεις ημέρα και νύχτα. Ήθελαν να εξακριβώσουν αν μέσα στις περίφημες σπηλιές γίνονταν όργια και εάν προετοιμαζόταν εκεί η «καταστροφή της Κρήτης», δηλαδή το επαπειλούμενο «τρίτο φύλο». Τελικά, εργαστήρια κατασκευής τρίτου φύλου οι αστυνομικοί δεν βρήκαν, βρήκαν όμως μερικούς που στα σακίδιά τους είχαν το χόρτο το λεγόμενο «γελαστό» ή «φευγάτο», και αυτούς τους συνέλαβαν και τους πέρασαν από δίκη. Υπήρξαν δεκαεπτά συνολικά καταδίκες. Η είδηση που δημοσιεύεται στο περιοδικό “Επίκαιρα” σε ένα μεγάλο αφιέρωμα για τη ζωή στα Μάταλα, προκαλεί ακόμα μεγαλύτερη ανησυχία στους φιλοχουντικούς συντηρητικούς: “ένα μεγάλο Συνέδιο χίπις, απ’ όλο τον κόσμο, οργανώνεται στα Μάταλα. Οι χίπις θα συγκεντρωθούν εκεί την άνοιξη, για να ξεκαθαρίσυν τα εσωτερικά τους προβλήματα”.

Πότε έφυγαν, οριστικά, οι χίπις από τα Μάταλα; Τον Μάιο του 1970, σίγουρα. Κάποιοι είχαν προλάβει να είναι κομπάρσοι στην ταινία “η Θεία μου η Χίπισσα” με τη Ρένα Βλαχοπούλου, είδαν τη χούντα να τους βγάζει έξω από τις σπηλιές, αλλά σιγά-σιγά επανήλθαν. Και μετά την πτώση της δικτατορίας, η παραλία άρχισε να ξαναγεμίζει, έστω κι αν ο χιπισμός per se άρχισε σιγά-σιγά να ξεφτίζει, μέχρι που εξαφανίστηκε λίγο πριν από τα 80s. Tα τραγούδια του Alex Sida και του Quasamodo που ντύνουν ως soundtrack το σήριαλ ”Παραλία” μεταφέρουν το καλοκαιρινό, ανέμελο, ερωτικό κλίμα στα Μάταλα που μοιράστηκαν τόσοι άνθρωποι από όλον τον κόσμο. Εμείς, πάντως, μια χαρά απολαύσαμε τους εαυτούς μας ως χίπηδες στο Facebook. Όσο κι αν μας γοητεύουν πτυχές της ζωής τους, δεν πρέπει να ξεχνάμε το κοινωνικοπολιτικό έρεισμα της συγκεκριμένης αισθητικής, η οποία στην εποχή μας κατήντησε…κριντζ αποκριάτικη στολή.

 

Με πληροφορίες και από News24/7 και από DocTV