«Είναι τρελό. Είναι μια τρέλα».
Αυτή η έκφραση επαναλαμβάνεται αυτούσια για πάνω από 7-8 φορές, όση ώρα μιλάω με την Γιασαμάν, η οποία κάθεται απέναντί μου.
Η Γιασαμάν, όσο μού μιλάει, ακουμπάει συχνά τα χέρια της, σε στάση απόγνωσης, το ένα μέσα στο άλλο, πάνω στο ξύλινο τραπέζι που μας χωρίζει, στον μικρό κηπάκο του κτιρίου όπου εδράζεται το δίκτυο «Μέλισσα», μια δομή υποστήριξης μεταναστριών και προσφυγισσών, στο κέντρο της Αθήνας, δίπλα στην πλατεία Βικτωρίας.
Είναι μια όμορφη, έξυπνη και ομιλητικότατη κοπέλα, γεννημένη και μεγαλωμένη στην Τεχεράνη, η οποία πριν λίγα χρόνια άφησε την χώρα της σε αναζήτηση καλύτερης τύχης.
«Δεν άντεξα άλλο στο Ιράν. Πέρασα παράτυπα στην Τουρκία και από εκεί ήρθα στην Ελλάδα. Και μόνο όταν ήρθα εδώ, σε ευρωπαϊκό έδαφος, συνειδητοποίησα ότι οι γυναίκες έχουν κάποια βασικά δικαιώματα στην ζωή τους. Είχα ακούσει για την ύπαρξη τους, αλλά δεν τα είχα δει ποτέ να εφαρμόζονται στην χώρα μου. Είναι τρελό. Είναι μια τρέλα», μού λέει η 28χρονη κοπέλα και στην συνέχεια μού υπενθυμίζει το οικογενειακό περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγάλωσε και γαλουχήθηκε.
«Στο Ιράν η γυναίκα, από την πρώτη ημέρα που γεννιέται, μαθαίνει ότι ο ρόλος της στη ζωή είναι, κατά σειρά, να παντρευτεί αυτόν που θα την ζητήσει από τον πατέρα της, να τεκνοποιήσει και μετά να μαγειρεύει και να καθαρίζει το σπίτι, μεγαλώντας ταυτόχρονα τα παιδιά. Δεν έχει δικαίωμα στην μόρφωση. Πηγαίνουν σχολείο και μετά από αυτό, συνήθως παντρεύονται αμέσως. Όσες έχουν την διάθεση ή την επιθυμία να σπουδάσουν, συνήθως δεν το καταφέρνουν επειδή ο πατέρας τους αρνείται να τις στείλει στο πανεπιστήμιο, που είναι ο πρώτος χώρος όπου συνυπάρχουν κορίτσια και αγόρια -στο σχολείο, υπάρχουν ξεχωριστα κτίρια. Οπότε, συνήθως, το πανεπιστήμιο είναι μια απαγορευμένη λέξη για πολλές γυναίκες, επειδή οι πατεράδες τους δεν επιθυμούν να τις δουν να συναναστρέφονται με αγόρια», μου λέει.
«Ο πατέρας μου δεν ήταν ένας θρησκευόμενος άνθρωπος. Αλλά μού υπενθύμιζε συνέχεια ότι πρέπει να καλύπτω το πρόσωπό μου, όχι τόσο λόγω προσκόλλησης στις θρησκευτικές πεποιθήσεις, όσο προκειμένου να με προστατεύσει από την ίδια την ιρανική κοινωνία. Θυμάμαι να μου λέει ότι η κοινωνία που ζούμε είναι ένα επικίνδυνο μέρος για τις γυναίκες, το οποίο είναι κάτι που οι Ιρανές το μαθαίνουν σχεδόν πρώτο πρώτο και από πολύ μικρή ηλικία».
Κάτι που έμαθε με τον πολύ άσχημο τρόπο, δυστυχώς, προ ημερών και η νεαρή Μαχσά Αμινί, η οποία άφησε λίγα μαλλιά της να φανούν έξω από το χιτζάμπ της και το πλήρωσε με την ίδια της την ζωή. Βρισκόταν με την οικογένειά της για μια επίσκεψη στην Τεχεράνη, όταν η ίδια συνελήφθη από την θρησκευτική αστυνομία και μεταφέρθηκε στην φυλακή. Στη συνέχεια, έπεσε σε κώμα και πέθανε στις 16 Σεπτέμβρη. Η ιρανική αστυνομία αρκέστηκε να πει πως επρόκειτο για ένα «ατυχές συμβάν», ωστόσο οι ακτιβιστές αναφέρουν ότι η Αμινί δέχθηκε ένα δυνατό χτύπημα στο κεφάλι τρεις ημέρες μετά τη σύλληψή της.
Έκτοτε και για πάνω από 10 ημέρες, η Τεχεράνη φλέγεται. Η οργή όμως των γυναικών στο Ιράν ξεχειλίζει. Εκατοντάδες οργισμένοι πολίτες έχουν βγει στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν, με πολλές γυναίκες να καίνε δημοσίως τις μαντίλες τους ή να κόβουν τα μαλλιά τους. H κυβέρνηση κάνει, επισήμως, λόγο για περί τους 40 νεκρούς. Σύμφωνα, πάντως, με την ιρανική ανθρωπιστική οργάνωση Iran Human Rights (IHR), που εδρεύει στην Νορβηγία, στη διάρκεια των διαδηλώσεων έχουν χάσει τη ζωή τους από αστυνομικά πυρά πάνω από 60 πολίτες, στην πλειοψηφία τους έφηβοι και άτομα, γυναίκες και άνδρες, έως 25 ετών.
«Αυτές οι γυναίκες είναι η φωνή της γενιάς μου»
Αλήθεια, η Γιασαμάν, βλέποντας όλα αυτά που συμβαίνουν αυτές τις ημέρες στο Ιράν, ποια ήταν η πρώτη σκέψη που της ήρθε κατά νου;
«Ξέρεις, οι γυναίκες έχουν κατέβει και στο παρελθόν στους δρόμους για την ίδια αιτία. Τότε όμως, η κυβέρνηση έκλεισε τα social media, εφάρμοσε φοβερά μέτρα καταστολής και όλοι σώπασαν μετά από 48 ή 72 ώρες. Ποτέ όμως δεν κατέβηκαν τόσο δυναμικά και με τέτοια ένταση όσο σήμερα. Κυριολεκτικά παίζουν κορώνα-γράμματα τις ζωές τους στους δρόμους της Τεχεράνης κάθε μέρα. Γι ‘αυτό και έχουμε ήδη σχεδόν 50 νεκρούς από τις διαδηλώσεις. Ξέρεις για τι ηλικίες μιλάμε; Από 15-16 ετών μέχρι 25. Για τέτοιες ηλικίες μιλάμε. Διάβασα χθες για μια κοπέλα που σκοτώθηκε με έξι σφαίρες. Βγήκε απλά από το σπίτι της και την πυροβόλησαν έξι φορές. Γιατί τόσο μίσος; Είναι τρελό. Είναι μια τρέλα», αναρωτιέται η ίδια και μου εκμυστηρεύεται ότι, αν υπάρχει ένας λόγος που δεν θα ήθελε να μου πει το επώνυμό της ή να δείξει το πρόσωπό της στον φωτογραφικό φακό, είναι επειδή όλη της η οικογένεια βρίσκεται στην Τεχεράνη.
«Οι γυναίκες αυτές έχουν συνειδητοποιήσει βαθιά μέσα τους ένα πράγμα: ότι βγαίνοντας στους δρόμους και κόβοντας τα μαλλιά τους ή βγάζοντας την μαντήλα τους, αποδέχονται μέσα τους το ότι ενδέχεται να μην επιστρέψουν ζωντανές σπίτι τους το βράδυ. Ο στόχος τους είναι να κερδίσουν την ανεξαρτησία τους. Πάση θυσία και με κάθε τρόπο. Και αυτές οι γυναίκες είναι η φωνή της γενιάς μας. Της γενιάς μου. Που θέλει κάτι διαφορετικό από τους πατεράδες μας και τις μητέρες μας. Κάτι καλύτερο», μού τονίζει εμφατικά και εγώ αναρωτιέμαι αν έχει επικοινωνία με την πατρίδα και την οικογένειά της αυτές τις ημέρες.
«Δεν έχω καταφέρει ακόμη να μιλήσω με κανέναν στην Τεχεράνη. Όλα τα δίκτυα έχουν πέσει και εγώ ανησυχώ. Είμαι πολύ αγχωμένη, κυρίως για τον αδελφό μου, που είναι 22-23 χρονών και παλεύει και αυτός για την ελευθερία του και είναι πολύ πιθανό να είναι και αυτός στους δρόμους και να διαδηλώνει δίπλα σε τόσες Ιρανές. Είναι τρελό. Είναι μια τρέλα», μου λέει, αλλά αμέσως θυμάται ότι αυτό που συντελείται αυτή τη στιγμή στο Ιράν είναι κάτι πρωτόγνωρο και το πρόσωπό της φωτίζεται μονομιάς:
«Είναι όμως η πρώτη φορά στη ζωή μου που νιώθω ότι όντως μπορεί να αλλάξει κάτι. Και αυτό το καθεστώς που κυβερνάει το Ιράν με αυτό τον τρόπο να σηκωθεί και να φύγει. Να έχουμε μια νέα επανάσταση. Οι γυναίκες αυτές πιέζουν, με την στάση τους όλες αυτές τις ημέρες, τους μουλάδες να δώσουν την εξουσία αλλού. Φυσικά, αυτό δεν είναι ούτε κάτι εύκολο, ούτε κάτι εφικτό. Αλλά όλη η πίεση πλέον έχει μετατοπιστεί στους κυβερνώντες. Και ασφαλώς εννοείται ότι αν ήμουν στην Τεχεράνη αυτή την στιγμή, θα βρισκόμουν στους δρόμους. Και εγώ και ο σύζυγός μου», μού λεει, επισημαίνοντάς μου ότι είναι παντρεμένη με έναν Ιρανό «που διαθέτει πολύ ανοικτό μυαλό» και ο οποίος «θα κατέβαινε μαζί μου σε διαδηλώσεις ανά πάσα στιγμή».
«Μαθαίνουμε από μικρή ηλικία να είμαστε σιωπηλές και πειθήνιες»
Σπεύδω να της κάνω μια πολύ προσωπική ερώτηση και σχεδόν αμέσως μετανιώνω που την έκανα γιατί τα μάτια της γεμίζουν με δάκρυα.
«Θέλεις να μάθεις πραγματικά ποιο είναι το χειρότερο πράγμα που μού συνέβη όσα χρόνια ζούσα στο Ιράν; Πραγματικά; Ε λοιπόν, δεν ξέρω αν υπήρξε μέρα που να περπάτησα σε κάποιο δρόμο της Τεχεράνης και να μην ένιωσα ανδρικά χέρια πάνω μου να με αγγίζουν πολύ έντονα και σε όλα τα σημεία του σώματός μου. Να με θωπεύουν με όλη την επιφάνεια της παλάμης τους. Μιλάμε για πράξεις στα όρια του βιασμού. Καθημερινά. Είναι τρελό. Είναι μια τρέλα», μου λέει δακρύζοντας και πρόσθέτει: «Για μια γυναίκα, η κάθε μέρα που ξημερώνει σε αυτή τη χώρα, είναι σαν να περιμένει να την βιάσουνε», μου υπερτονίζει. Και συνεχίζει:
«Και ξέρεις τι είναι το πιο τρελό; Ότι ξέρουμε όλες μας, από πριν, ότι ακόμη και αν κάνουμε μια κίνηση να καταγγείλουμε το οτιδήποτε, δεν θα υπάρξει καμία συνέπεια για τον θύτη. Όλο αυτό το πράγμα θα γυρίσει πάνω μας. Θα μας πούνε, στο αστυνομικό τμήμα ή από την οικογένειά μας “εσύ φταίς γι’ αυτό” χωρίς καν να μας εξηγήσουν για ποιο λόγο φταίμε και για ποιο πράγμα πρέπει να είμαστε διαρκώς και καθημερινά υπόλογες. Οπότε ξέρεις τι μαθαίνουμε; Να είμαστε σιωπηλές. Να αποδεχόμαστε και να ανεχόμαστε τα πάντα. Να είμαστε υποτακτικές και πειθήνιες».
«Το χειρότερο πράγμα που έχω ακούσει και συνέβη σε μια φίλη, σε μια κοπέλα του περίγυρού μου είναι να την βιάσει ο ίδιος της ο πατέρας. Επειδή απλά έτσι. Χωρίς λόγο. Η ίδια της η μητέρα δεν την πίστεψε ότι βιάστηκε από τον πατέρα της. Η ίδια ζήτησε να της κάνουν ιατροδικαστική εξέταση. Τής είπαν ότι όντως βιάστηκε, χωρίς όμως να αναφέρουν τον πατέρα της ως τον θύτη του βιασμού. Δεν μπορούσε να κάνει τίποτα άλλο. Είναι τρελό. Είναι μια τρέλα», μου λέει και ξαναβάζει το προσωπό της μέσα στις χούφτες της με απόγνωση.
«Θέλουμε πίσω το Ιράν. Θέλουμε πίσω την κοινωνία που επιθυμούμε. Και θέλουμε αυτή η αρρωστημένη νοοτροπία και οι άρρωστοι άνδρες που την υποθάλπτουν, να φύγουν από τη χώρα. Αν υπάρχει κάτι άλλο που μού δίνει ελπίδα επίσης ότι εντέλει ίσως αλλάξει κάτι στο Ιράν σήμερα, είναι το ότι για πρώτη φορά στην σύγχρονη ιστορία της χώρας μου, οι νέοι άνδρες και τα έφηβα αγόρια κατεβαίνουν στο δρόμο δίπλα στις γυναίκες. Αυτό σημαίνει ότι η νέα γενιά Ιρανών ανδρών ενδεχομένως έχει πιο ανοικτά μυαλά. Και αυτοί οι νέοι των 18 και των 20 ετών που μάχονται μαζί με τις γυναίκες στους δρόμους της Τεχεράνης, αυτοί είναι οι αυριανοί πατεράδες. Αυτοί είναι που σε λίγα χρόνια θα κάνουν τα δικά τους παιδιά. Και ποντάρουμε και σε αυτούς προκειμένου να κάνουμε το Ιράν ένα καλύτερο μέρος για να ζει μια γυναίκα», καταλήγει με νόημα η Γιασαμάν.
