Καθώς γράφονται αυτές οι γραμμές, δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ετοιμάζονται να γιορτάσουν τα Χριστούγεννα με τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Πολλοί όμως δεν γνωρίζουν ότι ορισμένες από τις αγαπημένες μας παραδόσεις προέρχονται από μια εντελώς διαφορετική γιορτή που ονομάζεται Yule.

Η 21η Δεκεμβρίου σηματοδοτεί την επίσημη έναρξη των εορτασμών του Yule που διαρκούν ως και την 1η Ιανουαρίου. Το Yule είναι ουσιαστικά ο εορτασμός του χειμερινού ηλιοστασίου ή αλλιώς της μεγαλύτερης νύχτας του χρόνου. Στο μακρινό παρελθόν, τρεις χιλιάδες και πλέον χρόνια πριν, οι άνθρωποι της βόρειας, κυρίως, Ευρώπης πίστευαν ότι, από την 21η Δεκέμβρη και για 12 μέρες, ο ήλιος στεκόταν ακίνητος και βαθύ σκοτάδι κάλυπτε τη γη τις περισσότερες ώρες της ημέρας. Γι’ αυτό κουβαλούσαν στο σπίτι όσο μεγαλύτερα κούτσουρα μπορούσαν (Yule logs), στόλιζαν τα σπίτια τους με αειθαλή φυτά, όπως γκι, το φώτιζαν με πολλά-πολλά κεριά, και συγκεντρώνονταν για να φάνε, να πιούν και να γιορτάσουν τις μεγαλύτερες και φωτεινότερες μέρες που έρχονταν. Οι εορτασμοί διαρκούσαν μέχρι να καεί εντελώς το κούτσουρο – κάτι που μπορεί να διαρκούσε και 12 μέρες.

Υπάρχει αναμφίβολα μια συσχέτιση μεταξύ των Χριστουγέννων και του Yule. Αυτή η πανάρχαια παγανιστική γιορτή του χειμερινού ηλιοστασίου ουσιαστικά εξελίχθηκε στους εορτασμούς των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς όπως τους ξέρουμε σήμερα. Πολλές χριστουγεννιάτικες παραδόσεις, όπως τα δέντρα, τα αναμμένα τζάκια, τα κάλαντα και το γκι προέρχονται από παλαιότερες παγανιστικές πρακτικές. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη αν αναλογιστεί κανείς πώς οι άνθρωποι άρχισαν να εξαπλώνονται, να εξερευνούν και να αποικίζουν διάφορες περιοχές. Οι τοποθεσίες που δεν κυριαρχούσε ο χριστιανισμός προσάρμοσαν τη θρησκεία είτε από επιλογή είτε με τη βία.

Καθώς ο χριστιανισμός άρχισε να διαδίδεται τον 1ο αιώνα μ.Χ., πολλές παγανιστικές παραδόσεις θεωρήθηκαν συχνά αδηφαγικές και ασεβείς. Ωστόσο, οι ηγέτες της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας ευθυγράμμισαν τον εορτασμό της γέννησης του Ιησού Χριστού στις 25 Δεκεμβρίου του 336 – την ίδια ημερομηνία με τα Saturnalia. Είναι ενδιαφέρον ότι πολλοί Βιβλικοί μελετητές πιστεύουν ότι η πραγματική γέννηση του Ιησού είχε λάβει χώρα την άνοιξη. Γιατί λοιπόν επέλεξαν μια χειμερινή ημερομηνία;

Εικάζεται ότι η επιλογή της 25ης Δεκεμβρίου ήταν μια στρατηγική πολιτική κίνηση του Ρωμαίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου για να αποδυναμώσει τους παγανιστικούς εορτασμούς και να ωθήσει τους ανθρώπους προς τη χριστιανική πίστη. Τα Χριστούγεννα δανείστηκαν από καθιερωμένους εορτασμούς και παραδόσεις του χειμερινού ηλιοστασίου, όπως τα Saturnalia και το Yule, και τις συνδύασαν με τον εορτασμό της γέννησης του Ιησού. Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται ότι ο χριστιανισμός σαν άλλο Grinch έκλεψε από τον παγανισμό έθιμα και παραδόσεις.

Και όντως, η μαγεία των Χριστουγέννων δανείστηκε πολλή από τη μαγεία του Yule, υιοθετώντας ακόμα και τα κυρίαρχα χρώματα της γιορτής: το πράσινο, το κόκκινο, το χρυσό και το λευκό. Για μεγαλύτερες αποδείξεις, αρκεί ν’ ακούσει κανείς προσεκτικά καθώς ο Natking Cole τραγουδά «Chestnuts roasting on an open fire, Jack frost nipping at your nose, Yultide carols being sung by a choir», ή να ρίξει μια πιο προσεκτική ματιά στο απόλυτο γαλλικό χριστουγεννιάτικο γλυκό, το Bûche de Noël, που υμνεί τον κορμό του Yule.

Ακόμα και η μορφή που ενσαρκώνει τα Χριστούγεννα απόλυτα, ο Άγιος Βασίλης έχει τις ρίζες του στην σκανδιναβική μυθολογία και τον Thor, ο οποίος λέγεται ότι είχε ένα άρμα που έσερναν στον ουρανό δύο κατσίκια, και κατά τη διάρκεια του Yule έφερνε δώρα στα καλά παιδιά. Με την πάροδο του χρόνου, ο Thor έγινε Άη Βασίλης, το άρμα έλκηθρο και οι κατσίκες τάρανδοι. Τα δώρα ευτυχώς παρέμειναν δώρα.

Όσο για το γκι, που στολίζει τις πόρτες και τα σπίτια κυρίως των αγγλοσαξόνων και κάτω από το οποίο δίνονται τα πρώτα φιλιά του χρόνου, είναι κι αυτό δείγμα της μαγείας που δανειστήκαμε από τη γιορτή του χειμερινού ηλιοστασίου. Οι Σκανδιναβοί πίστευαν ότι το γκι ήταν μαγικό, αφού παρέμενε πράσινο όλο το χρόνο, παρόλο που το δέντρο που το φιλοξενούσε έριχνε τα φύλλα του και φαινόταν νεκρό. Αντλούσε θρεπτικά συστατικά χωρίς να έχει ρίζες στη γη. Βρισκόταν πάντα ψηλά σε βελανιδιές και μηλιές. Αν το έβρισκαν, το έκοβαν με μεγάλη ευλάβεια και ένα κομμάτι δινόταν σε κάθε σπίτι του χωριού για να αποτρέψει το κακό για την επόμενη χρονιά. Έτσι το κρέμασμα γκι πάνω από την πόρτα έγινε παράδοση της Πρωτοχρονιάς.

Όσο για το φιλί κάτω από το γκι, αυτό σχετίζεται με τη θεά Frigga, τη σκανδιναβική θεά του έρωτα. Ο μύθος λέει ότι η Frigga είχε δυο γιούς, εκ των οποίων ο ένας σκοτώθηκε από το βέλος του σατανικού θεού Loki. Το βέλος ήταν φτιαγμένο από γκι. Όταν η Frigga πληροφορήθηκε το θάνατο του γιού της, τα δάκρυά της για την τραγική απώλεια μετατράπηκαν σε λευκά μούρα, τα οποία στη συνέχεια επανάφεραν το γιο της στη ζωή. Έτσι, η θεά μετέτρεψε το γκι σε σύμβολο αγάπης και γονιμότητας, απαιτώντας ένα φιλί μεταξύ όσων συναντιούνται κάτω από αυτό.

Για αιώνες, λοιπόν, το Yule ήταν η χειμερινή γιορτή για τους Βίκινγκς, τις γερμανικές φυλές και τους λαούς της προχριστιανικής Ευρώπης. Σήμερα, γιορτάζεται κυρίως από τους Wiccans και άλλους νεοπαγανιστές. Όμως, καθώς οι παραδόσεις του Yule επικαλύπτονται τόσο πολύ με τις παραδόσεις των Χριστουγέννων, πολλοί από εμάς γιορτάζουμε στοιχεία του, χωρίς απαραίτητα να το συνειδητοποιούμε. Μπορεί ο εορτασμός του φωτός και της αναγέννησης να έκανε rebranding, όμως η ουσία – το gist, που λένε – της γιορτής είναι πάντοτε το ίδιο, διαχρονικό και πανανθρώπινο.

Χαρούμενο Yultide, λοιπόν, και ευτυχισμένο το νέο έτος!