Τι σας έρχεται στο μυαλό όταν ακούτε τη φράση “cat piano“; Μήπως κάποιο ιδιόρρυθμο τριχωτό ζωάκι με ασπρόμαυρα πλήκτρα για δόντια; Κάποιον συγγενή του γατο-λεωφορείου στη Γειτονιά του Δάσους του Τότορο; Ή μήπως φαντάζεστε ένα πιάνο, στο οποίο οι γάτες βρίσκονται εγκλωβισμένες στο μπροστινό μέρος ενός πιάνου με τις ουρές τους συνδεδεμένες με τα πλήκτρα, ώστε όταν πατιέται ένα πλήκτρο η αντίστοιχη γάτα να βγάζει μια κραυγή πόνου; Αν αυτή είναι η απάντησή σας, μπορεί να δείτε τους ανθρώπους να απομακρύνονται σιγά-σιγά από κοντά σας κατά καιρούς ή να σας προτείνουν με ευγενικό τρόπο να ζητήσετε ψυχιατρική βοήθεια.

Αλλά στη συνέχεια, φανταστείτε ότι μια τέτοια διεστραμμένη παραδοξότητα είχε όντως χρησιμοποιηθεί από ψυχιάτρους, όπως ο Γερμανός γιατρός του 18ου αιώνα Γιόχαν Κρίστιαν Ρέιλ, ο οποίος –όπως αναφέρεται στον Guardian- «έγραψε ότι η συσκευή προοριζόταν να ταρακουνήσει τους ψυχικά ασθενείς που είχαν χάσει την ικανότητα να εστιάζουν από μια σταθερή κατάσταση στη συνειδητοποίηση».

Αντίο, φάρμακα. Τα λέγαμε αγαπητοί ψυχοθεραπευτές, ψυχαναλυτές, διαλογισμοί, βιβλία αυτοβοήθειας, μουσικοθεραπείες και εργοθεραπείες όλων των ειδών… Αστειεύομαι φυσικά, αλλά προφανώς ο Δρ Ρέιλ μιλούσε σοβαρά όταν έγραφε σε ένα εγχειρίδιο για τη θεραπεία των ψυχικών ασθενειών το 1803 ότι οι ασθενείς θα μπορούσαν «θα μπορούσαν να τοποθετηθούν έτσι ώστε να κάθονται ακριβώς απέναντι από τις εκφράσεις της γάτας καθώς ο ψυχίατρος παίζει μια φούγκα».

Ο Γάλλος συγγραφέας Ζαν-Μπατίστ Βεκκερλίν περιέγραψε αυτό το όργανο στο βιβλίο του “Musiciana” το 1877. Κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης του βασιλιά της Ισπανίας, Φίλιππου Β’ στις Βρυξέλλες το 1549, ο πατέρας του, αυτοκράτορας Κάρολος Ε’, και εκείνος παρακολούθησαν μια μοναδική πομπή. Στην κεφαλή της πομπής βάδιζε ένας τεράστιος ταύρος με μεγάλα κέρατα, ενώ πίσω του ένας νεαρός ντυμένος με δέρμα αρκούδας ίππευε ένα άλογο χωρίς αυτιά και ουρά. Ο αρχάγγελος Μιχαήλ με λαμπερά ρούχα και μια ζυγαριά στο χέρι ακολουθούσε.

Το πιο αξιοπερίεργο ήταν μια άμαξα που μετέφερε την πιο μοναδική μουσική που μπορούσε κανείς να φανταστεί. Ένας αρκούδος έπαιζε το όργανο, και αντί για σωλήνες, υπήρχαν δεκαέξι κεφάλια γάτας. Οι ουρές τους ήταν τεντωμένες και όταν πατιόταν ένα πλήκτρο, η αντίστοιχη ουρά τραβιόταν, παράγοντας έναν οδυνηρό ήχο. Ο ιστορικός Χουάν Κριστοβάλ Κάλβετε σημείωσε ότι οι γάτες ήταν διατεταγμένες ώστε να παράγουν μια διαδοχή από νότες της οκτάβας.

Αυτή η αποτρόπαια ορχήστρα στήθηκε μέσα σε ένα θέατρο, όπου πίθηκοι, λύκοι, ελάφια και άλλα ζώα χόρευαν υπό τους ήχους αυτής της διαβολικής μουσικής

Το Katzenklavier σχεδιάστηκε ως εξής: γάτες τοποθετούνταν σε κλουβιά με τις ουρές τους δεμένες κάτω από ένα πληκτρολόγιο. Όταν πατιόταν ένα πλήκτρο, ένας μηχανισμός τρυπούσε την ουρά της αντίστοιχης γάτας, προκαλώντας την να ουρλιάξει. Οι γάτες επιλέγονταν βάσει των φυσικών τόνων της φωνής τους, ώστε τα ουρλιαχτά τους να σχηματίζουν μια μελωδία​

Ένα αινιγματικά σκληρό και παράλογο πείραμα, για το οποίο μπορούμε να κοιμόμαστε ήσυχοι, γνωρίζοντας  ότι μάλλον δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Αλλά η παράξενη ιδέα του πιάνου με γάτες, ή Katzenklavier, δεν προήλθε από τις παράξενες αυταπάτες ενός σαδιστή ψυχίατρου. Θεωρείται ότι εφευρέθηκε από τον Γερμανό πολυμαθή και Ιησουίτη λόγιο Αθανάσιο Κίρχερ (1602-1680), ο οποίος έχει χαρακτηριστεί «ο τελευταίος άνθρωπος της Αναγέννησης» και ο οποίος έκανε πρωτοποριακές ανακαλύψεις στους τομείς της μικροβιολογίας, της γεωλογίας και της συγκριτικής θρησκείας. Ήταν σοβαρός μελετητής και άνθρωπος της επιστήμης. Ίσως το Katzenklavier που περιγράφεται για πρώτη φορά το 1650 στο έργο του “Musurgia Universalis” να προοριζόταν για ένα αρρωστημένο αστείο που άλλοι το πήραν στα σοβαρά – και μάλιστα για πολύ καιρό. Ενώ κάποιοι συγγραφείς αμφιβάλλουν για την ύπαρξη του οργάνου, ο Κίρχερ σημειώνει πως το όργανο «είχε κατασκευαστεί για να διασκεδάσει έναν πρίγκιπα και να τον απαλλάξει από τη μελαγχολία». Η παραπάνω απεικόνιση ενός Katzenklavier χρονολογείται από το 1667, ενώ η παρακάτω από το 1883.

Ο βιογράφος του Κίρχερ, Τζον Γκλάσι, παραδέχεται ότι, παρ’ όλη την αναμφισβήτητη ευφυΐα του, πολλές από τις ιδέες του μοιάζουν σήμερα τελείως εκτός τόπου ως και γελοίες. Ήταν εκκεντρικός, όχι ψυχοπαθής. Υπάρχουν και άλλες ιστορίες στις οποίες υποτίθεται ότι οι γάτες χρησιμοποιήθηκαν ως όργανα. Ίσως μας φαίνεται σκληρό, αλλά για εκείνη την εποχή ήταν κάτι παρόμοιο με τα σημερινά GIF με γάτες.

Ωστόσο, οι διαχωρισμοί αυτοί δεν έχουν νόημα για τις ίδιες τις γάτες. Γι΄αυτές το Katzenklavier δεν αποτελεί τίποτα άλλο παρά μια τρομακτική συσκευή βασανιστηρίων που μόνο τέρατα θα μπορούσαν να κατασκευάσουν και να χτησιμοποιήσουν.

Προσωπικά θα ήθελα να δώσω στις γάτες τον τελευταίο λόγο στο θέμα του Katzenklavier -ή τουλάχιστον σε μερικές φανταστικές animated γάτες που μιλούν και τραγουδούν.

Σύγχρονες αναφορές και ανακατασκευές

Παρά τη φρίκη που προκαλεί η ιδέα του cat piano, η σύγχρονη εποχή έχει βρει χιουμοριστικούς τρόπους για να το επαναφέρει.

Ο Kircher σημειώνει ότι το όργανο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να μειώσει τη μελαγχολία των πριγκίπων, παρακινώντας τους να γελάσουν, σχεδόν ακριβώς η περίπτωση που έλαβε χώρα το 2010, ο Πρίγκιπας της Ουαλίας διασκέδασε με μια εκτέλεση του “Over the Rainbow” από ένα όργανο φτιαγμένο από πλαστικά παιχνίδια γάτας από τον Henry Dagg για ένα πάρτι στον κήπο που πραγματοποιήθηκε στο Clarence House για την υποστήριξη της πρωτοβουλίας Start του Καρόλου για βιώσιμη διαβίωση.

Ο Michael Betancourt συγκρίνει το sampling των νιαουρισμάτων των γατιών που χρησιμοποιείται στα άλμπουμ των Jingle Cats, Meowy Christmas (1993) και Here Comes Santa Claws (1994), με το cat organ, καθώς και τα δύο περιλαμβάνουν γάτες.

Ακόμη, το 1988, η ταινία του Terry Gilliam, “The Adventures of Baron Munchausen”, περιλαμβάνει μια σκηνή με ένα παρόμοιο όργανο που χρησιμοποιεί ανθρώπινους κρατούμενους αντί για γάτες.

Το 2009, η αυστραλιανή εταιρεία κινουμένων σχεδίων “The People’s Republic of Animation” κυκλοφόρησε μια ταινία μικρού μήκους με τίτλο “The Cat Piano“, η οποία αφηγείται την ιστορία μιας πόλης γεμάτης γάτες, όπου οι γατομουσικοί τους απαγάγονται από έναν άνθρωπο που έχει σκοπό να φτιάξει ένα «τσέμπαλο του κακού, το πιο σκληρό όργανο που γεννήθηκε από τον πιο διεστραμμένο ψυχισμό του ανθρώπου». για να κατασκευαστεί ένα πιάνο γάτας, διά στόματος Nick Cave.

Η ιστορία αυτή περιέχει όλο τον τρόμο και την ίντριγκα των καλύτερων έργων του Έντγκαρ Άλαν Πόε, καθώς σε ένα τέτοιο περιβάλλον γοτθικού τρόμου ανήκει και το Katzenklavier.

➠ Διαβάστε επίσης: Τα πιο απόκοσμα και μυστηριώδη μέρη στον πλανήτη