Ο Αλέξανδρος, ένα παιδί της γενιάς Z, δεν είχε καταλάβει πόσο δύσκολο θα ήταν να δουλεύει αποκλειστικά από το σπίτι. Όταν αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο το 2020 στα 23 του, άρχισε να εργάζεται ως ανώτερος επιχειρηματικός αναλυτής σε έναν όμιλο επιχειρήσεων στην Αθήνα. Καθώς η επαγγελματική του πορεία ξεκίνησε παράλληλα με το ξέσπασμα της πανδημίας του Covid 19, πήγαινε στο γραφείο εκ περιτροπής τρεις φορές την εβδομάδα – και πραγματικά το απολάμβανε.

Αλλά στις αρχές του 2021, του ζητήθηκε να μετακομίσει στην Θεσσαλονίκη. Όταν έφτασε εκεί, του είπαν ότι η δουλειά του θα ήταν αποκλειστικά εξ αποστάσεως. Δεν υπήρχε χώρος σε γραφείο. Εργαζόταν οκτώ ώρες την ημέρα, πέντε ημέρες την εβδομάδα από το διαμέρισμά του. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα τα συναισθήματα απομόνωσης και μοναξιάς άρχισαν να βγαίνουν στην επιφάνεια.

Καθώς ο Αλέξανδρος ήταν εξωστρεφής χαρακτήρας, ένιωθε να καταπιέζεται. Του έλειπαν οι συνομιλίες στο γραφείο, τα πειράγματα, οι συζητήσεις στο διάλειμμα για μεσημεριανό γεύμα με τους συναδέλφους του και οι μπύρες που έπιναν μερικές φορές μετά τη δουλειά τις Παρασκευές. Η έλλειψη αλληλεπίδρασης τον έκανε να νιώθει ψυχολογικά εξαντλημένος. Είχε χάσει την ευκαιρία να δημιουργήσει ουσιαστικές σχέσεις με τους συναδέλφους του. Ένιωθε σαν να ήταν παγιδευμένος ανάμεσα σε τέσσερις τοίχους. Το αποτέλεσμα; Παραιτήθηκε και άλλαξε δουλειά.

Πώς επηρεάζει την ψυχολογία η τηλεργασία

Ολοένα και περισσότεροι νέοι επαγγελματίες, οι εργαζόμενοι της Gen Z,  αντιμετωπίζουν μια «επιδημία μοναξιάς». Ενώ το αίσθημα της μοναξιάς μπορεί να προκύψει ακόμη και σε ένα γεμάτο γραφείο, αν δεν ταιριάζεις με τους συναδέλφους σου ή το περιβάλλον είναι υπερβολικά «αποστειρωμένο», η έρευνα δείχνει ότι η επέκταση της τηλεργασίας έχει επιδεινώσει πολύ την κατάσταση.

Μια μελέτη σε περισσότερους από 60.000 υπαλλήλους της Microsoft που πέρασαν από την εργασία γραφείου στην τηλεργασία κατά τη διάρκεια της πανδημίας είπε ότι ένιωθαν «περισσότερο σιωπηλοί, λιγότερο δυναμικοί» και ανίκανοι να δημιουργήσουν νέες σχέσεις με συνεργάτες.

Η μοναξιά της τηλεργασίας φάνηκε να πλήττει ιδιαίτερα τους εργαζόμενους της Gen Z – οι οποίοι ξεκίνησαν τη σταδιοδρομία τους, όταν οι φυσικοί χώροι εργασίας άρχισαν να δίνουν με ταχύτητα τη θέση τους στους εικονικούς. Σε μια μελέτη του 2021 που ανατέθηκε από την Cigna, το 79% των ερωτηθέντων νεαρών ενηλίκων ηλικίας 18 έως 24 ετών ανέφεραν ότι αισθάνονται μοναξιά, σε σύγκριση με το 41% των ατόμων ηλικίας 66 ετών και άνω.

«Οι άνθρωποι είναι από τη φύση τους κοινωνικά πλάσματα και στο παρελθόν, έχουμε δημιουργήσει φυσικές ομάδες και δεσμούς μέσω της εργασίας και των κοινωνικών δραστηριοτήτων», εξηγεί στο Insider ο Χούμπερτ Πάλαν, 45χρονος Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας διαχείρισης προϊόντων Productboard. «Οι ηγέτες του επιχειρείν πρέπει να βοηθήσουν τη Gen Z – καθώς και τους millennials, των οποίων η εμπειρία στο χώρο εργασίας διαταράχθηκε σε μεγάλο βαθμό από τον Covid – να οικοδομήσουν ισχυρές διαπροσωπικές σχέσεις στον χώρο εργασίας».

Η εταιρεία του έχει περισσότερους από 400 υπαλλήλους, πολλοί από τους οποίους είναι σε απομακρυσμένους ρόλους. Ο Πάλαν έχει παρατηρήσει ότι οι νεότεροι εργαζόμενοι μπορούν χάνουν το ψυχολογικό/συναισθηματικό κίνητρο που δίνει ο εργασιακός χώρος.

Πεσμένο ηθικό και λιγότερες ευκαιρίες

Μιλήσαμε με εργαζόμενους της Gen Z μεταξύ 22 και 26 ετών που εργάζονται σε κλάδους όπως η τεχνολογία, οι δημόσιες σχέσεις και οι συμβουλευτικές υπηρεσίες στην Ελλάδα και στην Κύπρο για το πώς η τηλεργασία επηρεάζει την ψυχολογία τους.

Αρκετοί είπαν ότι ήταν πιο δύσκολο να αναπτύξουν ουσιαστικές σχέσεις με τους συναδέλφους τους, κάτι που οι ίδιοι συνέδεσαν με αυξημένο άγχος και πεσμένο ηθικό. Τόνισαν δε πως αισθάνονται ότι έχουν λιγότερες ευκαιρίες για επαγγελματική εξέλιξη.

Φυσικά, δεν θέλουν όλοι να επιστρέψουν στο γραφείο ή να δουλεύουν αποκλειστικά απο εκεί. Αλλά όταν κάποιος υποφέρει από μοναξιά, το καλύτερο φάρμακο ίσως να είναι η φυσική παρουσία στον εργασιακό χώρο.

Η εργασία από το σπίτι έχει επαγγελματικές και προσωπικές συνέπειες

Οι εργαζόμενοι της γενιάς Z δήλωσαν ότι η εργασία από το σπίτι έχει επηρεάσει την επαγγελματική τους ανάπτυξη και την αίσθηση ισορροπίας μεταξύ της επαγγελματικής και προσωπικής τους ζωής.

Σε μια μελέτη που θα κυκλοφορήσει σύντομα, ο Mansoor Soomro, ερευνητής του εργασιακού χώρου στο Πανεπιστήμιο Teesside του Ηνωμένου Βασιλείου, διεξήγαγε έρευνα σε 2.000 εργαζόμενους της γενιάς Z σε διάφορες χώρες και κλάδους για να κατανοήσει ποιες είναι οι πιο πιεστικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν στην εργασία τους.

Ο Soomro διαπίστωσε ότι πολλοί από τους ερωτηθέντες εργαζόμενους της Gen Z που εργάζονται με τηλεργασία αισθάνονταν μια αίσθηση «απομόνωσης» από τους συναδέλφους τους και, με τη σειρά τους, πίστευαν ότι έχαναν την ευκαιρία να δημιουργήσουν ένα κοινωνικό δίκτυο. Αναμένει ότι αυτές οι προκλήσεις θα μπορούσαν ενδεχομένως να οδηγήσουν σε αυξημένο αίσθημα άγχους και στρες, χαμηλή παραγωγικότητα και δυσκολία προσαρμογής στην κουλτούρα της κάθε εταιρίας.

Με τις εταιρείες να ζητούν – και σε ορισμένες περιπτώσεις να επιβάλλουν – την επιστροφή των εργαζομένων τους στο γραφείο, οι εργαζόμενοι της γενιάς Z που πηγαίνουν τακτικά δήλωσαν ότι έχουν επανακτήσει την εμπιστοσύνη τους στη δουλειά τους.

Το ίδιο ισχύει και για τον Αλέξανδρο

Όταν εργαζόταν από το σπίτι, ο Αλέξανδρος είπε ότι ένιωθε ότι έχανε ευκαιρίες επαγγελματικής ανάπτυξης. Από τότε που ο εργοδότης του άρχισε να επιβάλλει στους υπαλλήλους να πηγαίνουν στο γραφείο, ο Αλέξανδρος είπε ότι επιτέλους αισθάνεται μια αίσθηση άνεσης στη δουλειά του.

Είπε ότι «λατρεύει» τις αλληλεπιδράσεις που έχει στο γραφείο -είτε πρόκειται για μια ερώτηση σε έναν συνάδελφο που κάθεται δίπλα του, είτε για τη συμμετοχή του σε ένα ομαδικό brainstorming- και ότι αυτές ενισχύουν τόσο την παραγωγικότητα όσο και το ηθικό του. Πλέον πηγαίνει στο γραφείο έως και τέσσερις φορές την εβδομάδα, παρόλο που η εταιρεία του απαιτεί από τους υπαλλήλους του να πηγαίνουν μόνο δύο ημέρες. Ένιωθε παράλληλα να μαθαίνει νέα πράγματα από ανθρώπους που εργάζονται πολλά χρόνια στον τομέα τους οποίους βλέπει σαν μέντορές του. Αυτό του δίνει κίνητρο να βελτιώνεται συνεχώς. Επίσης οι συζητήσεις και η συχνή φυσική επαφή με τους συναδέλφους του, τους δίνει περισσότερο την αίσθηση αλληλεγγύης και αλληλοϋποστήριξης απέναντι στην εργοδοσία. Το γεγονός αυτό είχε οφέλη για όλους τους, όπως ορισμένα μπόνους που είχαν διεκδικήσει, αλλά και μια μικρή αύξηση.

Πολλά μέλη της γενιάς Z που εξακολουθούν να εργάζονται από απόσταση αναζητούν συνδέσεις εκτός γραφείου, επιλέγοντας να εργάζονται από καφετέριες, βιβλιοθήκες ή ακόμα και πάρκα.

Η Άννα η οποία εργάζεται εξ αποστάσεως ως αρθογράφος σε ένα γνωστό μέσο, όταν το 2021 αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο, μετακόμισε στην Αθήνα. Η 25χρονη δυσκολεύτηκε να εργαστεί με τηλεργασία, ειδικά σε μια νέα πόλη. Η συνθήκη της τηλεργασίας επιδείνωσε το κοινωνικό της άγχος, είπε, και έπιανε τον εαυτό της να υπεραναλύει τις σχέσεις της, πράγμα που δεν συνέβαινε όσο ήταν φοιτήτρια.

Δοκίμασε να δουλέψει από ένα μαγαζί στη γειτονιά της στην Κυψέλη, να γραφτεί σε ένα γυμναστήριο, να γραφτεί σε έναν όμιλο αναρρίχησης, να συμμετέχει σε εθελοντικά προγράμματα για νέους, να πάρει σκυλί και να το πηγαίνει βόλτες στην Κυψέλη, αλλά τίποτα από όλα αυτά δεν ανακούφισε τη μοναξιά της. Τώρα εργάζεται επιπλέον 10 ώρες την εβδομάδα – εκτός της πλήρους απασχόλησης – ως ρεσεψιονίστ σε ένα γυμναστήριο. Η εμπειρία αυτή τη βοήθησε να ξεπεράσει το άγχος της και να δημιουργήσει νέες φιλίες.

«Η δουλειά μου είναι ουσιαστικά να δημιουργώ ένα φιλόξενο περιβάλλον όπου οι άνθρωποι να αισθάνονται άνετα να συζητούν μεταξύ τους, χτίζοντας έτσι μια κοινότητα», δήλωσε Άννα. «Αναγκάζεσαι να βγεις από το καβούκι σου και να αρχίσεις να σχετίζεσαι με τους ανθρώπους».

Οι προτιμήσεις ενός εργαζομένου ωστόσο δεν εξαρτώνται μόνο από τη μοναξιά, και οι εργαζόμενοι της γενιάς Z έχουν ανάμεικτα συναισθήματα όσον αφορά την επιστροφή στο γραφείο με πλήρη απασχόληση.

Μια έκθεση της Dell που κυκλοφόρησε τον περασμένο Δεκέμβριο και στην οποία συμμετείχαν 15.105 άτομα ηλικίας 18 έως 26 ετών σε 15 χώρες διαπίστωσε ότι το 29% των ερωτηθέντων αναζητούν τη δυνατότητα να εργάζονται εξ αποστάσεως όταν υποβάλλουν αίτηση για εργασία, ενώ ένα άλλο 29% δήλωσε ότι προτιμά τη φυσική παρουσία στο χώρο εργασίας.

Επίσης, η εργασία από το γραφείο μπορεί να είναι δαπανηρή. Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι ο τυπικός εργαζόμενος, ξοδεύει κατά μέσο όρο 30 Ευρώ την ημέρα – 15 ευρώ περισσότερα από όσα ξοδεύει σε μια ημέρα που εργάζεται από το σπίτι – όταν πηγαίνει στο γραφείο για πράγματα όπως καινούργια ρούχα και παπούτσια για το γραφείο, η μετακίνηση, η στάθμευση και το φαγητό.

Υπάρχουν και άλλοι λόγοι για τους οποίους κάποιοι προτιμούν την τηλεργασία. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι εργαζόμενοι με αναπηρίες για παράδειγμα μπορεί να μπορούν να εξυπηρετήσουν καλύτερα τις ανάγκες τους από το σπίτι, και οι LGBTQ+ εργαζόμενοι είναι πιο πιθανό να εγκαταλείψουν μια θέση εργασίας εάν δεν υπάρχει δυνατότητα τηλεργασίας. Η δυνατότητα εργασίας από το σπίτι έχει επίσης οδηγήσει σε αριθμό ρεκόρ των εργαζόμενων γυναικών.

Επιπλέον, ορισμένοι εργαζόμενοι δηλώνουν πιο παραγωγικοί όταν εργάζονται από το σπίτι

Η Μαρίνα, φορολογική σύμβουλος στην PwC στην Κύπρο, προτιμά να εργάζεται από το σπίτι παρά από το γραφείο.

Η Μαρίνα, μια 23χρονη φορολογική σύμβουλος της PwC στην Λευκωσία, έπρεπε να εργάζεται στο γραφείο μία φορά την εβδομάδα από τον περασμένο Δεκέμβριο.

Παρόλο που η Μαρίνα, η οποία αισθανόταν «τρομερά μόνη» δουλεύοντας από το σπίτι, και που πιστεύει  ότι η σύναψη σχέσεων με τους ανθρώπους σε ένα γραφείο «είναι πολύ σημαντική», προτιμά να εργάζεται με τηλεργασία όταν της δίνεται η δυνατότητα. Ως άτομο με ΔΕΠΥ, η Μαρίνα δήλωσε ότι εστιάζει καλύτερα στο σπίτι επειδή το περιβάλλον του γραφείου μπορεί να της αποσπά μονίμως την προσοχή.

Για την ίδια – και για πολλούς άλλους εργαζόμενους της γενιάς Z – η λύση μπορεί να έρθει με κάποια μορφή ευελιξίας.

Παρόλο που ο Αλέξανδρος απολαμβάνει να βρίσκεται στο γραφείο, δήλωσε ότι του αρέσει κατά περιόδους να έχει τη δυνατότητα να αλλάζει σκηνικά.

«Στην ηλικία που βρίσκομαι τώρα, θέλω αυτή την ευελιξία για να μπορώ να αλλάζω σκηνικά μεταξύ γραφείου και σπιτιού, ώστε να μην πλήττω», είπε.

Σε αυτό το σημείο, ο Soomro δήλωσε ότι οι εργαζόμενοι της γενιάς Z θα ήθελαν να συνεχίσουν να έχουν την ευελιξία να εργάζονται εξ αποστάσεως – και είναι πρόθυμοι ακόμα και να παραιτηθούν από τη δουλειά τους για να διατηρήσουν αυτό το προνόμιο: «Αυτή είναι η γενιά που θα βγει πρώτη και θα πει: “Αν δεν προσφέρετε τηλεργασία ή έστω ευέλικτη εργασία, θα παραιτηθώ”».

Δείτε επίσης: Ένα γράμμα αγάπης προς τη γενιά Z