Αν έβγαινες μια βόλτα στο κέντρο της Αθήνας κατά τη διάρκεια του πρώτου ακραίου καλοκαιρινού κύματος καύσωνα που έπληξε φέτος τη χώρα μας, μπορούσες να εντοπίσεις σχεδόν τα πάντα. Στελέχη με κοστούμια έτρεχαν από ταξί στα κλιματιζόμενα γραφεία του κέντρου, ενώ οι τουρίστες έπιναν σπιτικές λεμονάδες κάτω από σύννεφα δροσιστικών υδρατμών στις καφετέριες γύρω από Θησείο και το Σύνταγμα. Παράλληλα, τα κατεβασμένα πατζούρια πίσω από σιδερένια μπαλκόνια μαρτυρούσαν ότι πολλοί κάτοικοι είχαν ήδη αναχωρήσει για τις εξοχικές τους κατοικίες.

Στις μεγάλες ανηφόρες, διανομείς έκαναν ποδήλατο κάτω από τον ήλιο για να μεταφέρουν σούσι και φρέντο εσπρέσο σε κτίρια γραφείων. Στην φλεγόμενη πίστα του αεροδρομίου, υπάλληλοι αποσκευών βουτηγμένοι στον ιδρώτα ξεφόρτωναν τις αποσκευές από τα αεροπλάνα. Και κατά μήκος της Ποσειδώνος που συνδέει την Αθήνα με την παραλία, οι εργάτες φορούσαν κίτρινα γιλέκα ασφαλείας πάνω από το γυμνό, ηλιοκαμένο στήθος καθώς κουβαλούσαν κουβάδες με μπετόν στην καυτή ζέστη.

Οι θερμοκρασίες σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας ξεπέρασαν τους 40 βαθμούς Κελσίου, ενώ την Τετάρτη ο υδράργυρος κατέγραψε νέες θερμοκρασίες – ρεκόρ την Τετάρτη που μας πέρασε, με την αφρικανική σκόνη να δημιουργεί ένα επικίνδυνο κοκτέιλ κάνοντας την ατμόσφαιρα ανυπόφορη. Ενώ όλοι ανεξαιρέτως ένιωθαν στο πετσί τους την ζέστη, το κύμα καύσωνα ανέδειξε επίσης ένα βαθύ χάσμα – μεταξύ εκείνων που έχουν την οικονομική δυνατότητα να προστατευτούν από αυτόν και εκείνων που δεν μπορούν.

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα που έχουν γίνει πιο συχνά και πιο έντονα στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής έχουν αποκαλύψει, όπως ακριβώς και η πανδημία του κορονοϊού, τους αυξημένους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς, οι ηλικιωμένοι και οι άποροι, με τους εργαζόμενους που συχνά παραμελούνται να κινδυνεύουν περισσότερο.

Την περασμένη χρονιά, ένας 46χρονος διανομέας που μετακινείτο με ποδήλατό και εργαζόταν σε ένα σουβλατζίδικο στη Χαλκίδα πέθανε παρουσιάζοντας συμπτώματα θερμοπληξίας. Με το που επέστρεψε στο σπίτι, ο άντρας ανέφερε στη μητέρα του, ότι έχει υψηλή θερμοκρασία και πονοκέφαλο. Οι δικοί του τον μετέφεραν στο Νοσοκομείο Χαλκίδας, με πυρετικούς σπασμούς. Έγινε εισαγωγή με συμπτώματα θερμοπληξίας, αλλά δυστυχώς, υπέστη απανωτά εγκεφαλικά επεισόδια, τα οποία τον οδήγησαν στον θάνατο. Ο θάνατος του άτυχου Γ. Π. αναζωπύρωσε τις ανησυχίες σχετικά με τη θανατηφόρα δράση του τρέχοντος καύσωνα.

Την ίδια χρονιά, ένας 49χρονος εργαζόμενος του δήμου Καλλιθέας, έχασε τη ζωή του εν ώρα υπηρεσίας, πιθανότατα από θερμοπληξία. Αφού ξεκλείδωσε την είσοδο της παιδικής χαράς και διένυσε μια απόσταση περίπου 50 μέτρων μέχρι να φτάσει στη δεύτερη είσοδο, κατά την προσπάθεια του να ξεκλειδώσει το λουκέτο, κατέρρευσε. Στη συνέχεια διεκομίσθη στο Λαϊκό Νοσοκομείο όπου εκεί διαπιστώθηκε ο θάνατος του, καθώς υπέστη καρδιακή ανακοπή, πιθανότατα λόγω θερμοπληξίας.

Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature, αναλύοντας τους θανάτους σε 35 ευρωπαϊκές χώρες, 61.672 συνάνθρωποί μας εκτιμάται ότι έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας του ακραίου καύσωνα που έπληξε την Ευρώπη το καλοκαίρι του 2022. Όπως ήταν αναμενόμενο, μεσογειακές χώρες είχαν το μεγαλύτερο ποσοστό θνησιμότητας αναλογικά με τον πληθυσμό και η Ελλάδα συγκεκριμένα είχε 280 θανάτους ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Υπολογίζεται ότι οι θάνατοι λόγω του καύσωνα στη χώρα μας έφτασαν περίπου τους 2.700, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία τους αφορούσε συμπολίτες μας άνω των 80 ετών.

Αν και δεν ήταν διαθέσιμη η ανάλυση των θανάτων για το περασμένο έτος, οι ειδικοί δήλωσαν ότι σε ένα κύμα καύσωνα του 2003 που σκότωσε έως και 70.000 ανθρώπους, οι περισσότεροι που πέθαναν ήταν χαμηλού εισοδήματος.

«Τις περισσότερες φορές έχεις πονοκεφάλους λόγω της ζέστης», δήλωσε στο Olafaq ο Ομάρ, 39 ετών, ποδηλάτης διανομέας τροφίμων, προτού βουτήξει στην κίνηση του αθηναϊκού κέντρου. Παίρνει παυσίπονα κάθε δεύτερη μέρα, είπε, για να αντιμετωπίσει τη δυσφορία, αλλά δεν μπορεί να σταματήσει να εργάζεται. «Δεν έχω άλλη δουλειά», είπε.

Ο Ομάρ, πρέπει να συντηρήσει μια σύζυγο και δύο παιδιά. «Αν έχεις μια σωστή δουλειά, σου επιτρέπεται να κάνεις ένα διάλειμμα στη ζέστη», είπε. «Αν εγώ κάνω ένα διάλειμμα, τι θα φάνε οι πελάτες;».

Σύμφωνα με διάφορες μελέτες, οι εργαζόμενοι που εκτίθενται περισσότερο στη ζέστη και την ηλιακή ακτινοβολία είναι και οι πιο ευάλωτοι.

«Οι καύσωνες δεν επηρεάζουν όλους με τον ίδιο τρόπο», δήλωσε η Claudia Narocki, κοινωνιολόγος που συνέταξε έκθεση του 2021 σχετικά με τον αντίκτυπο των κυμάτων καύσωνα στους εργαζόμενους για το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Συνδικάτων, ένα ερευνητικό ινστιτούτο. «Παραδόξως, οι πιο ευάλωτες θέσεις εργασίας αμείβονται χειρότερα».

Οι μετανάστες, οι αυτοαπασχολούμενοι και όσοι αμείβονται με το κομμάτι κινδυνεύουν περισσότερο από αφυδάτωση και υπερέκθεση στη ζέστη, προκαλώντας παθολογίες που συναρτώνται άμεσα με τη ζέστη, όπως καρδιολογικά προβλήματα υγείας και ηλιάσεις, σημειώνει η έκθεση του Ευρωπαϊκού Συνδικαλιστικού Ινστιτούτου, αν και λίγοι συνειδητοποιούν τον μεγάλο αριθμό των ανθρώπων που κινδυνεύουν.

«Πέρυσι η σχετική συζήτηση αφορούσε το ποια είναι η κατάλληλη θερμοκρασία στα κλιματιζόμενα γραφεία», δήλωσε η κ. Narocki. «Αλλά υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος που βρίσκεται εκτός των κλιματιζόμενων χώρων», συμπλήρωσε.

Αυτό φαίνεται τους καλοκαιρινούς μήνες στην Αθήνα, όπου οι κρύες ριπές αέρα που βγαίνουν από τα πολυτελή καταστήματα ανακουφίζουν έστω και για λίγο όσους δεν έχουν την πολυτέλεια να κάνουν ένα διάλειμμα.

Πέρσι το καλοκαίρι, μια πολυτελής αυτοκινητοβιομηχανία πραγματοποίησε μια εκδήλωση για να προωθήσει ένα νέο plug-in hybrid μοντέλο, διαφημίζοντάς την ως μια «αναζωογονητική ευκαιρία» για τους επισκέπτες που θα μπορούσαν «να χαλαρώσουν, αποφεύγοντας τον καλοκαιρινό καύσωνα της πόλης».

Όχι όμως και για εκείνους που έπρεπε να συναρμολογήσουν έναν τεράστιο πλαστικό κάλυμμα σε μια σκαλωσιά για την εκδήλωση κάτω από τον ήλιο στις 2 το μεσημέρι. Οι εργάτες έσταζαν από τον ιδρώτα καθώς ισορροπούσαν σε μεταλλικές σκάλες εντός του εκθεσιακού χώρου.

«Είναι θανατηφόρο», δήλωσε ο κύριος Στράτος, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για το κατασκευαστικό έργο. «Αλλά τι να κάνουμε, δεν μπορούμε να κάνουμε και αλλιώς. Η εκδήλωση έπρεπε να πραγματοποιηθεί στην ώρα της, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο».

Ο Άρντι εργάζεται πλένοντας αυτοκίνητα σε ένα πλυντήριο αυτοκινήτων. Την Τετάρτη που μας πέρασε, με ζέστη να φτάνει τους 39 βαθμούς, βρέθηκε να γυαλίζει ένα λευκό Tesla παρκαρισμένο στον καυτό ήλιο. Ο Άρντι είχε καλέσει τον ιδιοκτήτη για νατου ζητήσει να μετακινήσει το αυτοκίνητο στη σκιά, αλλά του είπε ότι είχε ήδη φύγει για το γυμναστήριο.

«Μερικές φορές σκέφτεσαι ότι δεν είναι φυσιολογικό να εργάζεσαι υπό αυτές τις συνθήκες», δήλωσε ο Άρντι, 47 ετών. «Ότι ίσως σου αξίζει κάτι καλύτερο».

Είπε ότι δούλευε κάθε μέρα εκτός από μία τον τελευταίο μήνα. Μερικές φορές, ολόκληρο το σώμα του πονά όταν επιστρέφει στο σπίτι του καθώς όλη τη μέρα σκύβει μέσα στη ζέστη. Οι ανισότητες τον ενοχλούν, μας είπε.

«Γιατί να υπάρχουν άνθρωποι που βρίσκονται σε γραφεία αυτή τη στιγμή;» ρώτησε, δείχνοντας προς τα ψηλά κτίρια. «Είναι άδικο όλο αυτό που συμαβαίνει».

Όταν ο ιδιοκτήτης του αυτοκινήτου επέστρεψε, ζήτησε από τον Άρντι να βάλει ένα «premium» προϊόν στα ελαστικά του, κι έτσι ο Άρντι άρχισε να γυαλίζει τους τροχούς από την αρχή.

Οι θάνατοι των δύο εργαζομένων της περασμένης χρονιάς προκάλεσαν ερωτήματα για το αν θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Τα συνδικάτα δήλωσαν ότι οι εταιρείες θα πρέπει να διακόπτουν τη λειτουργία τους εάν η ζέστη γίνεται πολύ επικίνδυνη και ότι πρέπει να παρέχουν στους εργαζομένους νερό και ένα δροσερό μέρος για να ξεκουραστούν.

Η εγκύκλιος για την πρόληψη της θερμικής καταπόνησης των εργαζομένων κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού που εξέδωσε το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, συστήνει στους εργαζομένους να αποφεύγουν την βαριά σωματική εργασία, να κάνουν συχνά διαλείμματα και οι βάρδιες να μεταφέρονται σε ώρες της ημέρας που η ζέστη είναι λιγότερο έντονη.

Στην αμπελουργική περιοχή της Βοιωτίας, οι εργάτες σε έναν αμπελώνα έχουν υιοθετήσει ένα τροποποιημένο ωράριο, από τις 6 π.μ. έως τις 2 μ.μ., για να αποφύγουν τις πιο ζεστές ώρες.

Ένα απόγευμα, καθώς η θερμοκρασία έφτασε τους 40 βαθμούς, το μπλουζάκι του Κρενάρ ήταν κολλημένο στο σώμα του από τον ιδρώτα, καθώς κλάδευε τα αμπέλια.

«Παίρνεις μερικά φύλλα, αλλά όχι πολλά, για να μην κάψεις τα σταφύλια», είπε καθώς ο ήλιος χτυπούσε κατακόρυφα στον κατακόκκινο λαιμό και τα μπράτσα του. «Μετά από λίγο, τα σταφύλια καίγονται σε αυτόν τον ήλιο».

Για πολλούς σε δουλειές με χαμηλότερες αποδοχές, είναι δύσκολο να βρουν ανακούφιση ακόμη και όταν τελειώνει η εργάσιμη ημέρα.

«Δεν έχω την πολυτέλεια για κλιματισμό», είπε ο Τάσος, 55 ετών, εργάτης στην Χαλυβουργία, καθώς καθόταν στη σκιά ενός καφέ κοντά στο σπίτι του. Πολλές από τις εργατικές κατοικίες στην Κάτω Κηφισιά είναι παρατημένες στην τύχη τους και χωρίς επαρκή μόνωση και οι κάτοικοι τις παρομοιάζουν με «φούρνους» το καλοκαίρι. Ένας συνταξιούχος μας είπε ότι το αντιμετωπίζει γεμίζοντας την μπανιέρα του με παγωμένο νερό.

Για έναν κάτοικο, η μεγαλύτερη ανησυχία ήταν ότι σύντομα μπορεί να μην έχει κανένα τρόπο να προστατευθεί από τη ζέστη.

Ο κύριος Ανδρέας, 58 ετών, ο οποίος είναι άνεργος, έλαβε πρόσφατα μια επιστολή μέσω δικηγόρου, στην οποία αναφερόταν ότι πρέπει να εγκαταλείψει το διαμέρισμα στο οποίο ζει με τη σύζυγό του. Ο κ. Ανδρέας, ο οποίος πάσχει από διαβήτη και καρδιακή πάθηση, πέρασε τις τελευταίες καυτές ημέρες μαζεύοντας τα ρούχα του, περιμένοντας σύντομα την επίσκεψη της αστυνομίας.

«Τι θα μας συμβεί αν μας πετάξουν στο δρόμο με αυτή τη ζέστη;», ρώτησε η σύζυγός του, Άννα, η οποία ανησυχούσε για την υγεία του συζύγου της.

«Τι θα συμβεί αν κάποιος πεθάνει;»

Τα δύσκολα, όμως, φαίνεται πως είναι μπροστά μας, καθώς σύμφωνα με τους μετεωρολόγους φέτος το καλοκαίρι θα πιάσουμε και 50 βαθμούς Κελσίου.

❈Δείτε επίσης: Air Condition: Μια νέα ταξική διαίρεση στην εποχή της κλιματικής κρίσης