Η φαλάκρα αποτελεί ένα εξαιρετικά συχνό φαινόμενο, εφόσον επηρεάζει πάνω από το 50% των ανδρών. Σωματικά δεν έχει καμία απολύτως σημασία καθώς οι φαλακροί άνδρες ζουν τα ίδια χρόνια με τους τριχωτούς άνδρες. Γιατί, λοιπόν, στα απομνημονεύματά του Spare, ο πρίγκιπας Χάρι αναφέρεται στη φαλάκρα του αδελφού του ως κάτι το «ανησυχητικό»;

Ιστορικά, η φαλάκρα αντιμετωπιζόταν ως κάτι φυσιολογικό κι ως αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής ζωής. Το 2019, ο καθηγητής Αιγυπτιολογίας Samar Kamal βρήκε στοιχεία για 122 φαλακρούς άνδρες που ήταν ζωγραφισμένοι σε ιδιωτικούς αρχαίους αιγυπτιακούς τάφους, περίπου από το 2613 έως το 525 π.Χ..

Οι περισσότεροι από αυτούς τους άνδρες ήταν εμφανώς γερασμένοι καθώς τα εναπομείναντα μαλλιά τους ήταν λευκά. Απεικονίζονταν σε διάφορες δραστηριότητες της αιγυπτιακής κοινωνίας, από τη γεωργία και το ψάρεμα, μέχρι τη γλυπτική και τη γραφή.

Η τέχνη υποδηλώνει ότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι δεν αντιμετώπιζαν τους φαλακρούς άνδρες διαφορετικά από τους τριχωτούς συνομηλίκους τους.

Ο Kamal παρατήρησε επίσης ότι οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν συγκεκριμένους όρους για την ανδρική φαλάκρα, συμπεριλάμβαναν μια «γραμμή φαλάκρας» κατά τη διάρκεια της μουμιοποίησης και είχαν διαφορετικά χτενίσματα για την φαλακρα π.χ. κοντά σε όλο το μήκος ή μακριά στο πίσω μέρος της κεφαλής.

Φαλακροί άνδρες σε ευρωπαϊκούς πίνακες ζωγραφικής

Στην ευρωπαϊκή τέχνη αναδεικνύεται επίσης η καθημερινότητα της φαλάκρας μέσα στην ιστορία. Στον πίνακα του Vincent van Gogh «Στο κατώφλι της αιωνιότητας» του 1890, απεικονίζεται ο φαλακρός Ολλανδός συνταξιούχος Adrianus Zuyderland.

Ο πίνακας απεικονίζει έναν ηλικιωμένο άνδρα με μπλε κοστούμι καθισμένο σε μια ξύλινη καρέκλα. Κρατάει το κεφάλι του με τα χέρια του, γεγονός που αποκαλύπτει στον θεατή τη φαλάκρα του.

Ενώ ο πίνακας προκαλεί μια αίσθηση υπαρξιακής απελπισίας, η φαλάκρα του Zuyderland αποτελεί ένα εντελώς συμπτωματικό -αλλά συνάμα και ελκυστικό- στοιχείο του πίνακα. Ο Βαν Γκογκ περιέγραψε τον πίνακα στις επιστολές του, γράφοντας: «Πόσο ωραίο θέαμα προσφέρει ένας ηλικιωμένος εργάτης, με το μπαλωμένο κοστούμι του και τη φαλάκρα του».

Ο Zuyderland δεν αποτελεί εξαίρεση, καθώς είναι πολλοί οι φαλακροί άνδρες που εμφανίζονται καθ’ όλη την ιστορία της τέχνης. Για παράδειγμα, ο Ολλανδός ζωγράφος της Χρυσής Εποχής Φρανς βαν Μίρις στο έργο του Man With A Tankard του 1793 απεικονίζει έναν φαλακρό άνδρα να απολαμβάνει το γεύμα του σε μια παμπ.

Οι φαλακροί άνδρες έχουν επίσης εξιδανικευτεί στην τέχνη. Για παράδειγμα, στο έργο του Ιταλού ζωγράφου της Αναγέννησης Πάολο Βερονέζε του 16ου αιώνα Ο Αιώνιος Πατέρας απεικονίζεται ως ένας φαλακρός Θεός να πραγματοποιεί ένα θαύμα στον ουρανό.

Το Μάθημα ανατομίας του Δρ Νικολάες Τουλπ του Ρέμπραντ, γύρω στο 1632, απεικονίζει πολλούς φαλακρούς γιατρούς να μελετούν ανατομία. Το Πορτρέτο του Αμπρουάζ Βολλάρ του 1908 του ιμπρεσιονιστή Πιερ-Αουγκούστ Ρενουάρ απεικονίζει τον ομώνυμο φαλακρό συλλέκτη έργων τέχνης.

Και υπάρχουν πολλά άλλα ιστορικά στοιχεία που αμφισβητούν τον ισχυρισμό ότι η φαλάκρα είναι «ανησυχητική».

Φαλακρές θρησκευτικές προσωπικότητες συναντάμε σχεδόν σε όλες τις θρησκείες. Υπάρχει ο Βούδας, οι χριστιανοί άγιοι Ιερώνυμος και Αυγουστίνος, και στη συνέχεια υπάρχουν φαλακρές θεότητες, όπως οι Ιάπωνες θεοί Φουκουροκούτζου και Χοτέι.

Το μάθημα ανατομίας του Dr Nicolaes Tulp του Rembrand, Χάγη, 1632.

Οι θρησκευτικές και πολιτικές διδαχές επίσης ανέδειξαν τη φαλάκρα. Αυτό κυμαίνεται από τους Χριστιανούς μοναχούς, όπου τα μαλλιά αναπτύσσονταν γύρω από ένα κεντρικά ξυρισμένο τμήμα του τριχωτού της κεφαλής, μέχρι τα κουρέματα «ουράς» των Μαντσού, όπου τα μαλλιά στο πίσω μέρος του κεφαλιού αναπτύσσονταν σε μια μακριά κοτσίδα, ενώ το υπόλοιπο κεφάλι ήταν ξυρισμένο.

Πώς και πότε η φαλάκρα έγινε «ανησυχητική»: Διαφήμιση και μέσα μαζικής ενημέρωσης

Το μαζικό μάρκετινγκ των προϊόντων κατά της φαλάκρας τον 20ό αιώνα άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίστηκε το φαινόμενο. Μεταμόρφωσε την αντίληψη της φαλάκρας από μια καλοήθη αισθητική σε μια δυσμενή ασθένεια που χρειαζόταν «θεραπεία».

Οι εν λόγω «θεραπείες» κυμαίνονταν από τα ακριβά και αναποτελεσματικά προϊόντα «φιδέλαιου» έως τα εγκεκριμένα από τις κανονιστικές αρχές σκευάσματα που έχουν κάποιες (αν και περιορισμένες) ιδιότητες αναγέννησης των μαλλιών, όπως η μινοξιδίλη.

Η διαφήμιση αυτών των προϊόντων καλλιέργησε την ιδέα ότι η φαλάκρα είναι κάτι το ανησυχητικό. Το 2013, ο καθηγητής κοινωνιογλωσσολογίας Κέβιν Χάρβεϊ παρατήρησε ότι οι διαφημίσεις κατά της φαλάκρας στο ίντερνετ χαρακτηρίζουν τους τριχωτούς άνδρες ως ελκυστικούς, επιτυχημένους και ευτυχισμένους.

Αντίθετα, οι ίδιες διαφημίσεις διέδιδαν ότι η φαλάκρα αποτελεί μια ασθένεια που στεναχωρεί σοβαρά και θέτει σε μειονεκτική θέση τους καραφλούς άνδρες. Οι διαφημίσεις για το σαμπουάν κατά της φαλάκρας Renaxil, για παράδειγμα, απεικόνιζαν θύλακες τρίχας στα πρόθυρα της αυτοκτονίας, καθώς τα μπουκάλια του Renaxil απλώνουν ένα χέρι για να τις σώσουν.

Στα σύγχρονα μέσα μαζικής ενημέρωσης, η φαλάκρα σπάνια εμφανίζεται πέρα ελάχιστους ηθοποιούς (όπως ο Τζέισον Στέιθαμ, ο Βιν Ντίζελ και ο Μπρους Γουίλις). Έρευνα που διεξήχθη το 2006 διαπίστωσε ότι μόλις το 3% από 1.356 χαρακτήρες σε δημοφιλείς παιδικές τηλεοπτικές σειρές των ΗΠΑ ήταν φαλακροί.

Σε μια άλλη μελέτη που αφορούσε 5.000 εικόνες ανδρών σε μεγάλα περιοδικά που δημοσιεύτηκαν μεταξύ 2011 και 2012, διαπιστώθηκε ότι μόλις το 8% ήταν φαλακροί.

Υπάρχουν επίσης αρνητικά στερεότυπα σε πολλές σύγχρονες απεικονίσεις της φαλάκρας. Η ιστοελίδα TV Tropes αναφέρει ότι οι φαλακροί τηλεοπτικοί και κινηματογραφικοί χαρακτήρες τείνουν να είναι κακοποιοί ή ηλικιωμένοι. Μια άλλη έρευνα διαπίστωσε ότι πάνω από το 60% των ηθοποιών στην τηλεόραση της δεκαετίας του 1980 απεικόνιζαν τους φαλακρούς χαρακτήρες ως άσχημους, ανίκανους ή τεμπέληδες.

Ο πανικός γύρω από τη φαλάκρα αναπαράγεται ακόμη και από ακαδημαϊκές έρευνες. Διαπιστώθηκε ότι περίπου το 80% των μελετών ψυχολογίας της φαλάκρας είχαν διασυνδέσεις με επιχειρήσεις. Οι μελέτες έτειναν να παρουσιάζουν τη φαλάκρα ως ασθένεια (77%) και προωθούσαν προϊόντα κατά της φαλάκρας (60%) χωρίς να αναφέρονται οι περιορισμοί τους (68%).

Ο τρόπος που παρουσιάζεται η φαλάκρα έχει μεγάλη σημασία. Οι σύγχρονες απεικονίσεις στην τηλεόραση, τη διαφήμιση και την έρευνα επικυρώνουν τους ισχυρισμούς ότι η τριχόπτωση είναι μειονέκτημα και ασθένεια. Ωστόσο, μια ματιά στην ιστορία της τέχνης δείχνει ότι αυτό δεν ίσχυε πάντα. Οι φαλακροί άνδρες μπορούν να είναι εξίσου υγιείς, επιτυχημένοι και ευτυχισμένοι με όσους έχουν μαλλιά.