Σίγουρα θα θυμάστε κάπου στις αρχές του έτους που ακούστηκε στον αέρα η ατάκα ότι «με 4 τοστ χορταίνει όλη η οικογένεια». Κι αν δεν θυμάστε το συμβάν, θα σας το θυμίσω. Στην πρωινή εκπομπή του Σκάι ο Τσελίκας σχολιάζοντας την ακρίβεια στα σούπερ μάρκετ, αναφέρει περιστατικό που είδε ο ίδιος λίγες μέρες πριν με μία κυρία να παίρνει τέσσερις φέτες ζαμπόν και τέσσερις φέτες τυρί, για τοστ. Και το τόνιζε ο ρεπόρτερ, τύπου πού φτάσαμε να παίρνει 4 φέτες! Πετάγεται τότε ο Δημήτρης Οικονόμου που αναφωνεί, «Ε, κάτσε ρε Γιώργο! 4 τοστ θα φτιάξει! Πρέπει να πάρει 10 φέτες να τις πετάξει τις μισές;». Και προσθέτει με νόημα (και το αποτελειώνει) ο Άκης Παυλόπουλος: «4 τοστ Γιώργο χορταίνει η οικογένεια όλη». Και όμως δεν ήταν πλάκα, ούτε το είπαν ειρωνικά, για την κατάσταση που επικρατεί στις οικογένειες με την ακρίβεια να σαρώνει και τους μισθούς να παραμένουν χαμηλοί, ή ακόμα (!) και να μειώνονται.
Η μεσαία τάξη αποτελεί εδώ και καιρό τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, καθώς λειτουργεί ως ο κύριος «σταθεροποιητής». Αυτή η κοινωνική τάξη βασίζεται κυρίως στους μισθούς της, παρέχοντας σταθερό εργατικό δυναμικό ή νέους επιχειρηματίες. Αποτελεί την κύρια πηγή καταναλωτών, δανείζεται χρήματα και ενισχύει τη ζήτηση στην αγορά. Με αυτόν τον τρόπο, απορροφά την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, αποφέροντας κέρδη στους παραγωγούς, που με τη σειρά τους επενδύουν μέρος αυτών των κερδών.
Με την απουσία μιας σταθερής και κυρίαρχης μεσαίας τάξης, οι ευκαιρίες επένδυσης σε παραγωγικές διαδικασίες εξασθενούν, με αποτέλεσμα η οικονομία να επιβραδύνεται και να κινδυνεύει από κατάρρευση. Η παρακμή και η πτώση της μεσαίας τάξης μπορεί να ερμηνευθεί καλύτερα ως
«αποκεφαλαιοποίηση», διότι η μεσαία τάξη είναι το μέσο για τη μετατροπή της εργασίας σε κεφάλαιο μέσω της αποταμίευσης και των επενδύσεων.
Καθώς ο πληθωρισμός καλπάζει, πολλές οικογένειες δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να διατηρήσουν το βιοτικό τους επίπεδο. Εάν οι τρέχουσες οικονομικές τάσεις παραμείνουν ως έχει, αρκετές βασικές υπηρεσίες μπορεί να καταστούν απρόσιτες για τα νοικοκυριά της μεσαίας τάξης μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια. Αυτό το άρθρο θα διερευνήσει πέντε υπηρεσίες που η μεσαία τάξη μπορεί σύντομα να μην είναι σε θέση να αποκτήσει οικονομικά.
Με τον τρέχοντα ρυθμό πληθωρισμού, αυτές οι υπηρεσίες θα είναι απλησίαστες για τη μεσαία τάξη τα επόμενα πέντε χρόνια, αν δεν υπάρξει κάποια δραστική αλλαγή:
1. Το αυξανόμενο κόστος διατήρησης του αυτοκινήτου σας
Το κόστος υπηρεσιών και οι επισκευές μηχανικών αυτοκινήτων έχουν αυξηθεί σημαντικά το τα τελευταία χρόνια. Η άνοδος των τιμών στα ανταλλακτικά, αλλά και η αύξηση των εργατοωρών και του εργατικού κόστους σε κάποια συνεργεία ένεκα των έντονων πληθωριστικών πιέσεων, καθιστούν την προληπτική συντήρηση ενός αυτοκινήτου ακριβή υπόθεση.
Το κόστος των ανταλλακτικών έχει επίσης σημειώσει απότομες αυξήσεις, με το κόστος των ανταλλακτικών που προέρχονται από τους κατασκευαστές αυτοκινήτων να αυξάνεται κατά 10% και των ανταλλακτικών της μεταγενέστερης αγοράς κατά 17% το 2022, σε σύγκριση με τον τυπικό ετήσιο πληθωρισμό του ετήσιου πληθωρισμού στην Ελλάδα του 3,2% για το 2024.
Οι αυξανόμενες δαπάνες επισκευής οφείλονται στα πιο σύνθετα χαρακτηριστικά του οχήματος, στην έλλειψη εξειδικευμένων τεχνικών, στα προβλήματα της αλυσίδας εφοδιασμού που επηρεάζουν τη διαθεσιμότητα και το κόστος των ανταλλακτικών και στις πληθωριστικές πιέσεις.
Για πολλούς, η αντικατάσταση και των τεσσάρων ελαστικών και η επιδιόρθωση των κιβωτίων ταχυτήτων έχουν ήδη καταστεί απλησίαστες. Επίσης, οι ελλείψεις ανταλλακτικών και η μακροχρόνια έλλειψη μηχανικών έχει επιβαρύνει το κόστος επισκευής και, κατά συνέπεια, τα ασφάλιστρα. Ας μην ξεχνάμε και τη ραγδαία αύξηση του κόστους σε ιδιωτική στάθμευση, καύσιμα, κόστος ζημιών, φθορές, διοδίων, του φόρου αλλά και των τελών κυκλοφορίας.
Καθώς το κόστος αυτό συνεχίζει να ανεβαίνει, πολλές οικογένειες της μεσαίας τάξης ενδέχεται να δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να αντέξουν οικονομικά τη συντήρηση και τις επισκευές που απαιτούνται για να διατηρήσουν τα οχήματά τους στο δρόμο.
2. Η πρόσληψη βοήθειας για τη διατήρηση ενός καθαρού σπιτιού γίνεται πολυτέλεια
Οι υπηρεσίες καθαριότητας, αν και δεν αποτελούν αναγκαιότητα, έχουν γίνει όλο και πιο συνήθεις μεταξύ των οικογενειών της μεσαίας τάξης τα τελευταία χρόνια. Προφανώς, οι αυξανόμενες εργασιακές απαιτήσεις καθώς και τα εντατικοποιημένα ωράρια, δεν αφήνουν πλεονάζον χρόνο για τις δουλειές και την καθαριότητα του σπιτιού. Επομένως, καθώς η ζήτηση για αυτές τις υπηρεσίες αυξάνεται, αυξάνεται και το κόστος, η πρόσληψη κάποιου για την τακτική καθαριότητα του σπιτιού μπορεί να γίνει πολυτέλεια που πολλοί δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά.
Το ωρομίσθιο για τις υπηρεσίες καθαριότητας αυξάνεται σταθερά, λόγω παραγόντων όπως η αύξηση των κατώτατων μισθών και η έλλειψη εργαζομένων στον κλάδο.
Σε ορισμένες περιοχές, το κόστος πρόσληψης μιας οικονόμου για λίγες ώρες την εβδομάδα μπορεί εύκολα να ξεπεράσει τα 200 Ευρώ το μήνα. Για μια οικογένεια της μεσαίας τάξης που αγωνίζεται να τα βγάλει πέρα, αυτό το πρόσθετο κόστος μπορεί να είναι υπερβολικό.
Καθώς το κόστος ζωής συνεχίζει να αυξάνεται και οι μισθοί δεν μπορούν να συμβαδίσουν, πολλά νοικοκυριά της μεσαίας τάξης μπορεί να αναγκαστούν να παραιτηθούν από την ευκολία των υπηρεσιών οικιακής καθαριότητας, χωρίς ωστόσο να διαθέτουν τον απαραίτητο χρόνο για να τα κάνουν οι ίδιοι.
3. Οι υπηρεσίες επισκευής/βλάβης γίνονται όλο και πιο απρόσιτες για τον προϋπολογισμό της μεσαίας τάξης
Παρόμοια με τις υπηρεσίες καθαριότητας, το κόστος της πρόσληψης ενός τεχνίτη ή επισκευαστή για τη συντήρηση και τις επισκευές του σπιτιού αυξάνεται.
Καθώς τα μεροκάματα για ηλεκτρολόγους, υδραυλικούς και μάστορες αυξάνονται, λόγω της έλλειψης εξειδικευμένων εργατών και της αύξησης του κόστους των υλικών, πολλές οικογένειες της μεσαίας τάξης μπορεί να δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να αντέξουν οικονομικά την απαραίτητη συντήρηση των σπιτιών τους.
Οι συνηθισμένες επισκευές στο σπίτι, όπως η επιδιόρθωση μιας βρύσης που στάζει ή η αντικατάσταση μιας χαλασμένης συσκευής, κοστίζουν ακριβά. Οι πιο εκτεταμένες επισκευές, όπως η μόνωση της ταράτσας ή η εγκατάσταση και το κόστος της ενημέρωσης των ηλεκτρικών συστημάτων, για θέρμανσή, ψύξη και κλιματισμό, μπορεί να κοστίζει υπέρογκα ποσά.
Το κόστος αυτό μπορεί να γίνει απαγορευτικά ακριβό για τις οικογένειες της μεσαίας τάξης που ήδη αγωνίζονται να αποταμιεύσουν για το μέλλον και να καλύψουν τα καθημερινά έξοδα.
Ως αποτέλεσμα, πολλοί ιδιοκτήτες σπιτιών μεσαίας τάξης μπορεί να αναγκαστούν να καθυστερήσουν τις απαραίτητες επισκευές ή να προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν τις εργασίες μόνοι τους, οδηγώντας ενδεχομένως σε περαιτέρω ζημιές ή ζητήματα ασφάλειας.
4. Η μεσαία τάξη συμπιέζεται από την εκτίναξη των δαπανών υγειονομικής περίθαλψης
Η Ελλάδα είναι από τις χώρες που παρέχουν σήμερα καθολική κάλυψη υγειονομικής περίθαλψης, μέσω του δημόσιου συστήματος υγείας, με χρηματοδότηση από το κράτος και την υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση. Όμως αυτό το δίχτυ προστασίας δεν είναι αρκετό για να καλύψει το σύνολο των αναγκών, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο μέρος των δαπανών υγείας να βγαίνει από την τσέπη των πολιτών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, τα ποσά που πρέπει να καταβάλουν απευθείας τα νοικοκυριά για υγειονομική περίθαλψη, είναι ιδιαίτερα υψηλά. Δεν είναι τυχαίο ότι μια από τις κυριότερες ανησυχίες των Ελλήνων, όπως αποτυπώνεται σε σχετικές έρευνες, αφορά τη δυνατότητά τους να ανταποκριθούν οικονομικά σε μια απρόβλεπτη ιατρική ανάγκη.
Κι ενώ το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης αποτελεί πρωταρχικό μέλημα των ελληνικών οικογενειών εδώ και δεκαετίες, με την πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες όλο και πιο απρόσιτες για τη μεσαία τάξη. Επιπλέον, υπάρχει μεγάλο πρόβλημα ελλείψεων φαρμάκων, παιδικών εμβολίων, και μάλιστα για φαρμακευτικά ιδιοσκευάσματα μεγάλης ζήτησης, μια έλλειψη που δεν έχει προηγούμενο. Παρά τις διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης, ότι το κράτος θα βοηθήσει τους ασφαλισμένους να πληρώσουν λιγότερα, με την καταπόνηση των νοσοκομείων να εντείνεται λόγω και των αναστολών, με το υγειονομικό προσωπικό λιγότερο και εξαντλημένο, έχει συμβεί το ακριβώς αντίθετο, με αποτέλεσμα οι πολίτες να καλούνται να βάλουν βαθειά το χέρι στην τσέπη, για να αγοράσουν τα φάρμακά τους.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, το κόστος υγειονομικής περίθαλψης αυξάνεται με ρυθμό που ξεπερνά κατά πολύ την αύξηση των μισθών για τους περισσότερους εργαζόμενους της μεσαίας τάξης. Αυτό σημαίνει ότι ένα σημαντικότερο μέρος του εισοδήματος μιας οικογένειας πρέπει να αφιερώνεται κάθε χρόνο για τα έξοδα υγειονομικής περίθαλψης, αφήνοντας λιγότερα χρήματα για άλλες βασικές ανάγκες. Καθώς το κόστος αυτό συνεχίζει να αυξάνεται, πολλές οικογένειες της μεσαίας τάξης μπορεί να αναγκαστούν να λάβουν δύσκολες αποφάσεις σχετικά με την υγειονομική τους περίθαλψη, όπως να προηγηθούν αναγκαίων θεραπειών ή φαρμάκων.
Χωρίς σημαντικές μεταρρυθμίσεις στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, η πρόσβαση σε ποιοτική, οικονομικά προσιτή περίθαλψη μπορεί να γίνει όλο και πιο απρόσιτη για τη μεσαία τάξη. Οι υψηλές ιδιωτικές δαπάνες για την υγεία στερούν αναλογικά περισσότερους πόρους στα νοικοκυριά, με δυσμενείς επιδράσεις στο επίπεδο διαβίωσής τους. Επίσης, οι δαπάνες αυτές αυξάνουν σημαντικά το ποσοστό αλλά και το χάσμα της φτώχειας στην Ελλάδα.
5. Το κόστος της παιδικής φροντίδας αυξάνεται και γίνεται απρόσιτο για πολλές οικογένειες
Όπως ανέφερα και πιο πάνω, οι αυξανόμενες εργασιακές, καθιστά τη φροντίδα των παιδιών μια βασική υπηρεσία για τους εργαζόμενους γονείς που τους επιτρέπει να διατηρούν την εργασία τους και να φροντίζουν τις οικογένειές τους. Ωστόσο, το κόστος της παιδικής μέριμνας έχει αυξηθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια, καθιστώντας την όλο και πιο δύσκολη για τις οικογένειες της μεσαίας τάξης.
Το μέσο κόστος της παιδικής φροντίδας ποικίλλει ευρέως ανάλογα με την τοποθεσία και τον τύπο της φροντίδας, αλλά μπορεί εύκολα να ξεπεράσει τα 500 Ευρώ μηνιαίως για ένα μόνο παιδί. Για οικογένειες με πολλά παιδιά, το κόστος μπορεί γρήγορα να καταστεί συντριπτικό.
Η αύξηση του κόστους των υπηρεσιών φύλαξης παιδιών, οι αυξημένοι κανονισμοί και η έλλειψη εξειδικευμένων εργαζομένων συμβάλλουν στην αύξηση του κόστους της παιδικής φροντίδας. Ως αποτέλεσμα, πολλές οικογένειες της μεσαίας τάξης ξοδεύουν σημαντικό μέρος του εισοδήματός τους για τη φροντίδα των παιδιών, αφήνοντας λιγότερα χρήματα για άλλα βασικά έξοδα.
Εάν το κόστος της παιδικής μέριμνας συνεχίσει να αυξάνεται με τον τρέχοντα ρυθμό τα επόμενα χρόνια, πολλές οικογένειες της μεσαίας τάξης μπορεί να αναγκαστούν να λάβουν δύσκολες αποφάσεις, όπως να αφήσει ο ένας γονέας τη δουλειά του για να φροντίζει τα παιδιά του ή να συμβιβαστούν με χαμηλότερης ποιότητας υπηρεσιών.
Αυτό θα μπορούσε να έχει σημαντικές συνέπειες στην οικονομία στο σύνολό της και στην ευημερία των παιδιών και των οικογενειών.
Συμπέρασμα
Το αυξανόμενο κόστος των βασικών υπηρεσιών και η στασιμότητα των μισθών επιβαρύνουν τις οικογένειες της μεσαίας τάξης. Εάν συνεχιστούν οι τρέχουσες οικονομικές τάσεις, υπηρεσίες όπως η επισκευή αυτοκινήτων, η καθαριότητα, οι επισκευαστικές υπηρεσίες, η υγειονομική περίθαλψη και η φροντίδα των παιδιών πιθανόν να γίνουν όλο και πιο απρόσιτες για πολλά νοικοκυριά μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια.
Καθώς οι δαπάνες αυτές συνεχίζουν να αυξάνονται, οι οικογένειες της μεσαίας τάξης μπορεί να αναγκαστούν να λάβουν δύσκολες αποφάσεις σχετικά με τον τρόπο κατανομής των περιορισμένων πόρων τους, μειώνοντας ενδεχομένως το συνολικό βιοτικό τους επίπεδο.
Χωρίς σημαντικές αλλαγές για την αντιμετώπιση των υποκείμενων παραγόντων που οδηγούν σε αυτές τις αυξήσεις του κόστους, η μεσαία τάξη μπορεί να βρεθεί όλο και περισσότερο στριμωγμένη και να μην μπορεί να αντέξει οικονομικά τις υπηρεσίες που θεωρούνται εδώ και χρίνια απαραίτητες για τον ελληνικό τρόπο ζωής.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής σε όλα τα επίπεδα πρέπει να συνεργαστούν για να βρουν λύσεις που θα βοηθήσουν να παραμείνουν αυτές οι ζωτικής σημασίας υπηρεσίες προσιτές και προσβάσιμες όχι μόνο για τη μεσαία τάξη, αλλά για όλα τα κοινωνικά στρώματα, και δη τους χαμηλόμισθους και τους άνεργους.
Αυτή η μακροοικονομική αντίληψη, η οποία είναι απαραίτητη για την εξεύρεση ενός βιώσιμου οικονομικού μοντέλου για μια χώρα και την κοινωνία της, δεν φαίνεται να είναι κατανοητή από την κυβέρνηση που λειτουργεί με λογιστική προσέγγιση, όπως η ελληνική. Η κυβέρνηση αυτή προσπαθεί συνεχώς να κλείσει «τρύπες», ή λειτουργεί εντελώς πελατειακά ή ακόμα «φιλανθρωπικά» συνήθως μέσω επιδομάτων που δεν ενισχύουν την παραγωγική διαδικασία. Έτσι, δεν αντιλαμβάνεται ότι εάν δεν βρει λύσεις για τον πληθωρισμό και την ακρίβεια που σαρώνει, η μεσαία τάξη εν τέλει θα καταρρεύσει – παρασύροντας μαζί της και τις επιχειρήσεις, αλλά και τις υπόλοιπες τάξεις.
Εντούτοις, η άμεση αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων μπορεί να ανοικοδομήσει ένα σταθερό και ευημερούν μέλλον όχι μόνο για τη μεσαία τάξη, αλλά για όλους. Τότε ίσως πάψουν ορισμένοι να χρησιμοποιούν ως μονάδα μέτρησης του επιπέδου ευημερίας της κοινωνίας τα…. τοστ.
